Frjáls verslun - 01.06.1958, Síða 6

bygging hinnar nýju kirkju í Skálholti og hin
gamla rifin, kom þar fram í gömlum viðum,
planki, merktur norsku vörumerki framleiðand-
ans, eða viðsemjanda Brynjólfs biskups um við-
arkaupin. Er þetta sennilega elzta vörumerki, er
fram kemur í verzlunarsögu Islands, sem vitað
er um.
Leifar þessarar tegundar eða notkunar vöru-
merkja höfum við þó enn þann dag í dag á
meðal okkar, er sennilega hafa verið í notkun
hér, allt frá upphafi Islandsbyggðar, en það eru
sauðfjármörkin, sem vitanlega eru eingöngu
notuð til þess að sanna eignarrétt manna á
fénu, en ekki í nokkrum öðrum tilgangi.
Það er fyrst á 17. öld, sem farið er að líta
öðrum augum á vörumerkin og nota þau á allt
annan hátt, en áður hafði tíðkazt. Af þessu
leiddi aftur, að mönnum varð Ijóst, að hér gat
verið um verðmæta eign að ræða, sem vernda
varð að lögum, alveg á sama hátt og aðrar eign-
ir manna. Talið er að þessi þróun og breytta
viðhorf til vörumerkja hafi fyrst orðið í Eng-
landi, en þar tóku brezkir hnífa-framleiðendur
að skrásetja nöfn sín eða merki á sjálfa vöruna,
þ. e. hnífana, sem þeir framleiddu. Þeir, sem
framleiddu góða hnífa og merktu þá á þennan
hátt, gerðu þá hina stórmerku uppgötvun, að
sala á hnífunum jókst eftir því, sem merki þeirra
varð þekktara manna á meðal og tóku þá brátt
framleiðendur annarra vara upp sama siðinn, í
því skyni að auka söluna á framleiðslu sinni. Nú
var vörumerkið sem sé ekki lengur notað til
þess að sanna eignarrétt manna, heldur fyrst og
fremst til þess, að auka sölu vörunnar, en í öðru
lagi, sem tryggmg fyrir gæðum vörunnar gagn-
vart kaupanda eða neytenda hennar. Eru þessi
tvö sjónarmið nú grundvöllur allrar notkunar
vörumerkisins í viðskiptalífinu.
Hvemig á vörumerkið að vera?
Sé framanritað haft í huga, er ljóst, að við
val á nýju vörumerki er ýmislegt, sem þarf að
taka tillit til, þegar merkið er ákveðið. í því
sambandi er fyrst og fremst rétt að gera sér
nokkra grein fyrir því, hvað frekar felst í notkun
vörumerkisins í viðskiptalífinu. t fáum orðum
má segja, að vörumerkið sé „tákn, sem kaup-
menn eða framleiðendur nota til þess að að-
greina (identificera) vörur sínar frá vörum ann-
arra
Þetta er afar þýðingarmikið atriði, því mjög
áríðandi er, að merkið líkist ekki svo mjög
öðru vörumerki, sem þegar er notað á sömu eða
svipaða vörutegund, að hætta sé á, að ahnenn-
ingur villist á merkjunum. Er þá í fyrsta lagi
ljóst, að merkið þjónar alls ekki þeim megin-
tilgangi sínum að aðgreina vöruna frá sams
konar vörum keppinautarins. Sé þessi hætta
fyrir hendi, sem sé, að villzt verði á þínum vör-
um og vörum keppinautarins, eða annars fram-
leiðanda á sama sviði, þá er Ijóst, að allir þeir
peningar, sem þú kannt að hafa eytt í það, að
auglýsa þína vöru kunna alveg eins að verða
til þess að auka söluna á sams konar vörum
keppinautar þíns. Standi nú svo á, að þessi
keppinautur þinn framleiði lakari vöru en þú,
þá kann svo einnig að fara, að almenningur hætti
að kaupa þína vöru, verandi í þeirri trú, að þessi
lakari vara sé framleidd af þér.
Þá má einnig búast við því, að þessi keppi-
nautur þinn kunni að fá dómstólana til þess,
að banna þér að nota svo líkt merki. Munu þá
allir þeir fjármunir, sem þú kannt að hafa eytt
í að auglýsa merkið, svo og annar kostnaður
koma keppinaut þínum einum til góða.
Áður en nýtt vörumerki er valið, er og rétt
að athuga það, að ekki er hægt að fá skrásett
og verndað hvaða merki sem er og þó að eitt-
hvert merki sé notað óskrásett, þá er sú hætta
alltaf fyrir hendi, að einhver fari í mál og fái
mann dæmdan til þess að hætta að nota það
á þeim grundvelli, að merkið sé ólöglegt af
einhverjum ástæðum. Geta menn á þann hátt,
einnig orðið fyrir miklu tjóni. Ég mun hér á
eftir ræða lítillega, hvaða gerð vörumerkja sé
einna heppilegust, m. a. til þess að auka sölu
viðkomandi vöru, en ég get ekki stillt mig um
að nefna hér tvö dæmi íslenzkra vörumerkja,
sem sýna greinilega hvernig vörumerki eiga
ekki að vera.
Á Akranesi eru framleiddar fiskbollur undir
vörumerkinu „Akranes-bollur“ og austur í Flóa
er framleiddur ostur undir vörumerkinu „Flóa-
ostar“. — Hvorugt þessara vörumerkja er skrá-
sett hjá Vörumerkjaskrásetjaranum í Reykja-
vík, enda munu þau sennilega ekki fást skrá-
sett hér á landi, að svo komnu máli. Er það
vegna þess, að óheimilt er að skrásetja vöru-
merki, er gefur til kynna upprunastað vörunnar.
Enginn getur öðlazt einkarétt til staðarnafna,
enda þótt undantekningar séu frá þessari reglu,
sem ekki skal farið nánar út í hér. Auk þess upp-
6
FRJÁLS VERZLUN