Frjáls verslun - 01.11.1960, Page 9

fjölmargra framámanna þjóðarinnar á löggjafar-
samkomu hennar. Þeir þingmenn stjórnarandstöð-
unnar, sem áður höfðu lýst með sterkustu orðum,
hinu algjöra öngþveiti í efnahagsmálunum, vildu
nú sannfæra alþjóð um, að lítilla, eða engra að-
gjörða væri þörf. Hins vegar hefi ég fyrir satt, að
af öllum hagfræðingum landsins, að einum eða í
hæsta lagi tveim undanskildum, hafi enginn, hvaða
stjórnmálaskóðun sem hann aðhylltist, talið fært
eða koma til mála að fara inn á aðrar brautir, en
þær sem fólust í þessu efnahagsmála-frumvarpi.
Hér skal ekki rætt um einstök atriði þessara
laga, sem öllum eru gjörkunn, en þótt sá tími, sem
er liðinn síðan lögin tóku gildi, get.i ekki gefið nerna
vísbendingu um þær verkanir til heilbrigðis, sem
síðar eiga eftir að koma á daginn, vil ég engu að
síður drepa á hver árangurinn af framkvæmd efna-
hagsmálalöggjafarinnar hefir orðið hina fyrstu sjö
mánuði eftir gildistöku hennar. Þó þetta sé alltof
stuttur tími til þess að fyllilega hafi getað komið
í ljós, hvort efnahagsmálaráðstafanirnar nái tilætl-
uðum árangri, rná þó nú þegar sjá þess greinileg
merki, að hin nýja stefna hefir valdið algjörum
straumhvörfum, og að hún muni á ekki löngum
tíma korna þjóðarbúin á réttan kjöl, sé hvergi frá
henni kvikað.
Þegar hefir náðst mikilvægur árangur í gjald-
eyrismálum, og allar horfur eru á, að gjaldeyrisað-
staða bankanna muni batna allverulega á þessu
ári, sem má marka af því, að gjaldeyrisaðstaða
þeirra hefir batnað um 00 millj. krónur til ágúst-
loka í ár, samanborið við, að hún versnaði um 220
millj., miðað við núverandi gengi á sama tímabili
fyrra árs. Bcr þó þess að gæta, að ýrniss konar mis-
brestur varð á aflabrögðum. Karfaveiðar á fjarlæg-
um miðum gáfu mjög lélegan árangur, og síldar-
vertíð við Norðurland brást, að heita má. Þá varð
stórfcllt verðfall á lýsi og mjöli, sem áætlað er að
geti samsvarað allt að 7% af útflutningstekjum
landsins. Gefur þetta tvennt oss tilefni til að festa
oss vel í huga, að aflabrestur og verðfall afurða,
er hluti af þeirri rás atburða, sem við fáum
ekki við ráðið, og leggur þjóðinni þá skyldu á
herðar, að stilla jafnan fjárfestingu og neyzlu
svo í hóf, að hún fái komið sér upp varasjóð-
um til þess að mæta slíkum skakkaföllum. Þjóð,
sem ekki gerir sér þetta Ijóst, á jafnan á hættu,
að hennar bíði beiningastafurinn, fyrr en varir.
Mundi þá mörgum þykja lítið viðurværi í orðum
ýmissa pólitískra seiðmanna.
V axtahækkunin
Einnig í peningamálum hefir hin nýja stefna þeg-
ar borið árangur. Vaxtahækkun sú senr framkvæmd
var á árinu og miðaði að því að draga úr verð-
bólguverkandi eftirspurn eftir lánsfé, og hvetja til
sparifjármyndunar, ásamt nýjum reglum um sam-
skipti seðlabankans við viðskiptabanka og spari-
sjóði, hafa haft þær verkanir, að útlánaaukning
banka og sparisjóða til ágústloka í ár, er 143 millj.
krónum minni í ár, en í fyrra, en hlutdeild spari-
fjáraukningar í aukningu útlánanna er 44%, á rnóti
34%, á sama tímabili síðasta árs. Sparifjárinnlögin
hafa aukizt um 182 millj. króna frá febrúarlokum,
en skuldir peningastofnana við seðlabankann hafa
í stað þess að aukast um 88 rnillj. kr. til ágústloka
í fyrra minnkað um 14 milljónir á sama tímabili
í ár.
Þá hefir aðstaða ríkissjóðs gagnvart seðlabank-
anurn aðeins versnað um 8 milljónir króna til ágúst-
loka, á móti 98 milljónum í fyrra, svo góðar horfur
eru á, að ríkisbúskapurinn verði hallalaus, og er
þá mikilsverðum árangri náð í þá átt að fyrirbyggja
þenslu í hagkerfi af hans völdum.
Það liggur í augum uppi, að stefna sú sem hér
hefir verið upp tekin, hefir ekki verið sársaukalaus
fyrir nokkurn landsmanna, enda þótt ráðstafanir
væru gerðar til þess að létta undir með þeim, sem
sízt máttu við kjaraskerðingu, en eflaust mun að
vanda hverri stétt finnast sem sinn hlutur sé fyrir
borð borinn. Hins vegar fer það ekki á milli mála,
að afturhvarf á þeirri braut sem stefndi að algjörri
upplausn og var afleiðing margra ára ofeyðslu og
fjárfestingar, sem ekki byggðist að nægu leyti á
aukinni sparifjármyndun og jók ekki framleiðslu-
afköstin nægilega, hlýtur að láta til sín finna, með-
an verið er að fara fyrsta spölinn á hinni nýju
braut. Er óþarfi að lýsa þeim margvíslegu vanda-
málum, sem þessar róttæku aðgerðir hafa skapað,
bæði einstaklingum og fyrirtækjum, en þau eru
óumflýjanleg, og þeim verður hver og einn að mæta
sem bczt getur, þó að hart þyki.
Hver er nú hlutur verzlunar, iðnaðar og ýmis-
legs atvinnurekstrar í þessum efnumP Þessar stéttir
liafa jafnan lýst sig fúsar til þess að taka á sig, að
sinu leyti, þær byrðar sem nauðsynlegar væru til
þess að horfið yrði frá kcrfi uppbóta og hafta, og
komið á heilbrigðu verðmyndunarkerfi og frjálsum
verzlunarháttum. Hljóta þær að fagna þeim ráð-
stöfunum sem gerðar hafa verið í þá átt. Munu
fáir harma afnám innflutningsskrifstofunnar, sem
um nærri þrjá áratugi hefir staðið sem íinynd
spilltra verzlunarhátta og kaldrar loppu skriffinnsk-
unnar, auk þess sem afnám hennar sparar 3 millj.
árlega. Ilins vegar hafa þessar stéttir vissulega ekki
farið varhluta af byrðunum sem axla varð til þess
að komast mætti úr ófremdarástandinu, og verður
því óhikað haldið frarn að gcngið hafi verið nær
verzluninni en nokkrum öðrum aðilum í framkvæmd
hinna nýju efnahagsmálalaga.
FRJÁLS VERZLUN
9