Frjáls verslun - 01.11.1960, Síða 10

Þegar gengislækkun á sér stað, eða vörur hækka
í innkaupi, er það hvarvetna ófrávíkjanleg regla,
að verzlunum og iðnaðarfyrirtækjum er heimilt að
hækka útsöluverð vörubirgða sinna, sem samsvarar
verði hinna nýju vara er þau verða að kaupa til
endurnýjunar vörubirgðum sínum.
í framkvæmd hinna nýju laga, var fyrirtækjunum
þó ekki heimiluð slík verðhækkun, og er það lilið-
stætt því, að öllum landsmönnum væri skylt að
selja ekki eignir sínar hærra verði, en þær voru
fyrir gengislækkun. I vörubirgðum liggur eigið
rekstrarfé fyrirtækjanna og hafa á þennan hátt í
einni svipan þurrkazt út nær 40% af því rekstrarfé
sem bundið var í vörubirgðum. Dreg ég í efa, að
almenningur geri sér ljóst, hvílík blóðtaka hér átti
sér stað.
í annan stað var vöruálagning skömmtuð þannig
eftir gengisfellinguna, að um talsverða raunveru-
lega lækkun var að ræða, miðað við, að veltumagn
fyrirtækjanna hlaut að lækka, bæði vegna minni
eftirspurnar, þeirrar skerðingar á rekstrarfé fyrir-
tækjanna, sem áður var skýrt frá, og eins sem af-
leiðing af þeirri stefnu viðskiptabankanna að auka
ekki upphæð rekstrarlána. Verzlunarálagning var
þó svo naum fyrir, að slíkt þekkist hvergi, og mun
engum, sem til þekkir, detta í hug, að hún sé á
nokkurn hátt næg til þess að standa undir kostnaði,
jafnvel hjá hinum bezt reknu fyrirtækjum, og mun
því verzlunin almennt rekin með tapi á þessu ári.
Verzlunin hefir engu að síður látið hjá líða að
gera háværar kröfur, en í stað þess rifað seglin
eftir mætti og reynt að verjast áföllum, í von um,
að þær byrðar sem hún og aðrir yrðu að taka á sig,
yrðu til þess, að efnahagskerfi þjóðarinnar mætti
komast á réttan kjöl. Burðarþoli hennar eru hins
vegar takmörk sett, og hún verður að gera þær
kröfur, að því verði ekki ofboðið.
Endurskoðun skattalaganna
Verzlunarráð íslands hefir um langt árabil bent
á, að algjör endurskoðun skattlagningar á atvinnu-
fyrirtæki, væri nauðsyn, sem þing og stjórn gætu
ekki lengur skellt skollaeyrum við. Hefir verið bent
á þá mismunun, sem átt hefir sér stað um langt
skcið í skattlagningu hinna ýmsu rekstrarforma. á
kostnað einkarekstursins, jafnframt þeirri stað-
reynd, að ríki og bæjarfélög hafa gengið á skatt-
þegnana, án tillits hvort til annars. Arangurinn
hefir orðið sá, að samanlagðir skat.tar einkafyrir-
tækja til ríkis og bæjar, fara tíðum langt fram úr
nettóhagnaði þeirra.
Sem kunnugt er, starfa nú tvær stjórnskipaðar
nefndir að því að gera tillögur um að endurskoða
skatta, bæði til ríkis og bæjarfélaga, og skila þær
væntanlega áliti áður en langt er liðið á hið ný-
byrjaða þing, þannig að lagafrumvarp um endur-
skipulagningu skattakerfisins verði lagt fram á
þessu þingi. Öllum hlýtur að vera ljóst, að hin
nýja stefna í efnahagsmálunum nær ekki tilgangi
sínum, nema að þess sé vandlega gætt, að atvinnu-
fyrirtækjum þjóðarinnar sé gert kleift að kornast
á öruggan fjárhagslegan grundvöll. Slíkt gctur ekki
tekizt, nema sköttum sé þannig stillt í hóf, að at-
vinnufyrirtæki geti hagnazt svo á rekstrinum, að
sjóðir myndist til framkvæmda og uppbyggingar.
Jafnframt verður arðsvon hjá hluthöfum í hluta-
félögum að vera svo mikil, að allur almenningur
sækist eftir að kaupa hlutabréf í atvinnufyrirtækj-
um. Hugmyndir um þjóðnýtingu atvinnufyrirtækja
eru nú með öllu úreltar í hinum vestræna heimi.
Stór verkefni verða því ekki leyst á annan hátt
en þann, að allur almenningur taki beinan þátt í
þátt í atvinnuvegunum með hlutabréfaeign, og er
það í alla staði æskilegt og nauðsynlegt, eins og
reynsla annarra þjóða sýnir.
Verðum vér því að vænta þess, að Alþingi sýni
nú loksins í verki, skilning sinn á því, að ekki er
hægt að vængstífa höfuðatvinnuvegi í landinu og
meina þeim um tilveru- og þróunarskilyrði, sam-
tímis því sem þjóðin verður að miklu leyti að
byggja tilveru sína á þeim.
Ég vil ljúka máli mínu með því að láta í ljós
það álit mitt, að naumast geti farið hjá því, að hug-
arfar margra, og þá einkum þeirra sem jafnvel
aldrei hafa þekkt annað, hafi mótazt af hinni löngu
dvöl við blíðan barm uppbóta- og styrkjakerfisins.
Sú dvöl hefir vissulega ekki verið til þess fallin að
örva menn til hagsýni og lcitar að nýjum leiðum.
— Þá skyldi engan undra, þótt mörgum muni nú
ganga illa að hrista af sér verðbólguhugarfarið,
öðlast trú á gjaldmiðilinn og hietta að gjöra pen-
ingalegar ráðstafanir sínar út frá því sjónarmiði,
að hættulaust sé að stofna til stórskulda sem von
bráðar verða þeim ofviða, nema verðrýrnun pen-
inganna haldi áfram jafnt og þétt, eins og fram
til þessa. Þetta hugarfar verðum við þó algjörlega
að kveða niður með sjálfum okkur, og hafa það
hugfast, að óábyrgar ráðstafanir munu nú áður en
varir koma okkur í koll, hvort sem um er að ræða
einstaklinga eða fyrirtæki. Því fyrr sem okkur tekst
að átta okkur á þessu, þeim mun betur mun okkur
vegna.
10
FRJALS VERZLUN