Frjáls verslun - 01.12.1973, Qupperneq 40

Hvers konar stríð er vaxtastríð?
eftir Gísla Einarsson, framkvæmdastjóra
Sumarið 1968 héldu Félag
matvöruverzlana og Félag
kjötverzlana þriggja daga ráð-
stefnu að Bifröst í Borgarfirði.
Eitt þeirra mála, sem tekið var
fyrir, fjallaði um samstarf
kaupmanna og heildverzlana.
Ég var beðinn um að halda
erindi um þetta efni og þótti
mér skylt að verða við þeirri
beiðni.
í erindi mínu setti ég fram
ýmsar nýjar hugmyndir varð-
andi samstarf kaupmanna og
heildverzlana, sem höfðu verið
framkvæmdar með góðum ár-
angri í fjölmörgum löndum
bæði austan hafs og vestan.
Hugmyndir þessar þóttu
mjög framandi, en engu að
síður athyglisverðar og nýstár-
legar. Eftir að ráðstefnugestir
höfðu fjallað um málið í um-
ræðuhópum og á almennum
fundi á eftir, stóðu menn upp
ánægðir og vongóðir um, að í
þessum efnum væru betri tím-
ar framundan.
Nú fimm árum síðar er
þetta sama viðfangsefni tekið
til meðferðar á þessari ráð-
stefnu hjá stói'kaupmönnum og
virðist ekki vanþörf á því,
þegar haft er í huga, að und-
anfarna mánuði hefur staðið
nokkurs konar styrjöld milli
kaupmanna og heildverzlana,
sem nefnt hefur verið vaxta-
stríð.
Þótt margir séu þeirrar skoð-
unar, að hér sé einungis um
ágreining að ræða varðandi
það atriði, hver eða hverjir
eigi að greiða kostnað eða
vexti af því fjármagni, sem
þörf er á hverju sinni til að
fjármagna vörudreifinguna, þá
óttast ég, að ágreiningurinn
risti miklu dýpra og að hann
eigi rætur sínar að rekja til
ýmissa innri aðstæðna, sem
skapazt hafa í verzlun sumpart
fyrir utanaðkomandi áhrif.
Ef ræða á um samstarf eða
samskipti kaupmanna og heild-
verzlunar að einhverju gagni,
verður það ekki gert með því
að ræða um það sem einangr-
að fyrirbæri. Það verður að
setja málið í eðlilegt sam-
hengi við umhverfið og á ég
þá við umhverfi í víðtækri
merkingu, þ. e. félagslegt,
Gísli Einarsson.
stjórnmálalegt og efnahagslegt
umhverfi.
Þegar samstarf kaupmanna
og heildverzlana er hugleitt,
vaknar fljótlega sú spurning,
hvaða leiðarljós stjórnendur í
verzlun hafi í starfi sínu og
þá sérstaklega hvaða skyldum
þeir hafi að gegna.
Skyldum stjórnandans í dag
hefur af mörgum verið skipt
í fjóra flokka, þ. e. skyldur
gagnvart eigendum, skyldur
gagnvart starfsmönnum, skyld-
ur gagnvart viðskiptavinum og
skyldur gagnvart þjóðfélaginu.
HVERJAR ERU
SKYLDUR STJÓRNANDANS
í VERZLUN GAGNVART
ÞJÓÐFÉLAGINU?
Eins og öllum er kunnugt er
hlutverk verzlunar að brúa bil-
ið milli framleiðenda og neyt-
enda í tíma og rúmi.
Verzlunin gegnir því eink-
um tvenns konar hlutverki, í
fyrsta lagi staðsetning, vöru-
úrvals, þ. e. a. s. að sjá til þess
að vörur verði fluttar milli
staða og í öðru lagi tímasetn-
ing vöruúrvals, þ. e. a. s. að
flytja vöruframboðið til í tíma.
Til þess að framkvæma hlut-
verk sitt tekur verzlunin í
notkun framleiðsluþætti, fjár-
magn og vinnuafl, og þeir
valda kostnaði, sem í daglegu
tali er nefndur dreifingarkostn-
aður.
Skyldur verzlunarinnar gagn-
vart þjóðfélaginu hljóta því
fyrst og fremst að vera þær,
að verzlunin sé það sem kall-
að er þjóðhagslega hagkvæm
og að dreifingarkostnaðurinn í
þjóðfélaginu sé í lágmarki miðr
að við það þjónustustig, sem
neytendur óska eftir, ef opin-
berir aðilar gera kleift að
veita slíkt. Það ætti að vera
bæði hagur fyrir verzlunina
jafnt sem þjóðarheildina.
Frumskilyrði þess, að verzl-
unin geti á hverjum tíma ver-
ið þjóðhagslega hagkvæm, er
að nýting framleiðsluþáttanna,
sem verzlunin tekur í sína
þjónustu, sé í hámarki og að
verzlunin tileinki sér það
skipulag og samstarfshætti, er
stuðli að hagnýtingu nýjustu
tækni og þekkingar hverju
sinni.
að verzlunin sé það sem kall-
Þó að hagnaðarviðleitnin sé
talin driffjöður kerfis hins
frjálsa framtaks, þá er hitt
eigi síður þýðingarmikið á
tímum mikilla breytinga í
félags-, stjórn-, efnahags- og
tæknimálum, að það leggi
aukna áherzlu á að viðhalda
aðlögunarhæfni og á endur-
bætur í starfsemi sinni.
HVERJAR ERU SKYLDUR
STJÓRNANDANS
GAGNVART
STARFSFÓLKINU?
Verzlunin sem atvinnugrein
er mannaflafrek, sem markast
meðal annars af því, að rúm-
lega helmingur og allt upp í
70% af kostnaði verzlunarfyr-
irtækja eru laun og launa-
tengdur kostnaður. Frumskyld-
ur stjórnandans gagnvart
starfsfólkinu hljóta því að vera
þær, að launakjör og vinnu-
skilyrði í atvinnugreininni séu
í nútíð og framtíð ekki lakari
en í öðrum atvinnugreinum.
Þessu marki verður einungis
náð með því, að fjármagn og
vinnuafl nýtist þannig, að
framleiðniaukning verði ekki
minni í þessari atvinnugrein
en í öðrum atvinnugreinum.
En framleiðniaukning er að-
eins hægt að tryggja með því,
að fyrirtækin haldi aðlögunar-
32
FV 12 1973