Frjáls verslun - 01.11.1975, Page 42

Erindi á Viðskiptaþingi:
Lm verðmyndun í helztu
atvinnugreinunum
- eftir Olaf Davíðsson, hagfræðing
Verðmyndun er eitt flóknasta fyrirbæri efnahagsstarfsemi og verður ekki gerð tilraun hér til þess
að skýra hana til hlítar á fræðilegan hátt. Fyrst og fremst verður leitazt við að lýsa þeim vett-
vangi, sem verðmyndun fer fram á og þeirri umgjörð stofnana og reglna, sem hið opinbera hefur
sett henni, einkum í sjávarútvegi og landbúnaði. Einnig verður reynt að lýsa helztu einkennum
verðmyndunar í öðrum greinum.
Ólafur
Davíðsson
höfundur
þessa erindis
er hag-
fræðingur
að mennt
og starfar nú
hjá Þjóðhags-
stofnun.
SJÁVARÚTVEGUR
Verðákvarðanir í sjávarút-
vegi, þ. e. verðlagning sjávar-
afla, eru um margt sérstæðar
og þær eru teknar með nokkuð
öðrum hætti en í öðrum grein-
um.
Eins og kunnugt er, fer verð
á útfluttum sjávarafurðum að
nær öllu leyti eftir því verði,
sem ríkir á erlendum markaði
fyrir þessar afurðir á hverjum
tíma, og hafa íslenzkir fram-
leiðendur nær engin áhrif á
markaðsverð einstakra afurða.
Erfitt er að greina þá þætti
nákvæmlega, sem ráða verði á
heimsmarkaði, en þó má nefna
almennt efnahagsástand í
heiminum og þó sérstaklega á-
stand á matvælamarkaði, þ. e.
framboð og eftirspurn eftir
matvælum. Þar sem matvæla-
markaður er mjög næmur fyr-
ir tiltölulega litlum breyting-
um framboðs og eftirspurnar,
getur t. d. uppskerubrestur eða
aflabrestur í mikilvægu fram-
leiðslulandi eða -löndum haft
veruleg áhrif á matvælaverð-
lag í heiminum. Nægir í því
sambandi að minna á reynslu
áranna 1972 og 1973 og fram á
árið 1974, er verðlag matvæla
og hrávöru til matvælagerðar
í heimsviðskiptum hækkaði um
nálega 150%, en hefur síðan
farið hríðlækkandi á ný. ís-
lenzkur sjávarútvegur hefur
ekki farið varhluta af þessari
gífurlegu sveiflu matvæla-
verðs, eins og við öll verðum
nú óþyrmilega vör við.
MIKLAR SVEIFLUR
Þessar miklu sveiflur afurða-
verðs hafa að sjálfsögðu mikil
áhrif á verðlagningu sjávar-
afla, þótt margt fleira geti
komið þar til greina. Víða er
fiskur seldur á opinberu upp-
boði, þar sem verð getur verið
mjög breytilegt frá degi til
dags, aðallega vegna sveiflna í
framboði, enda þótt til lengri
tíma fylgi verðið í aðalatriðum
verðlagi á sjávarafurðum og
matvælum almennt. Hér á
landi hefur þetta fyrirkomulag
ekki verið viðhaft, enda að-
stæður hér gjörólíkar því, sem
víða er erlendis. í stað fárra
stórra fiskihafna með upp-
boðsmarkaði, er fiskmarkaður
hér dreifður kring um allt
landið og misvægi á markaði
því oft mikið, sérstaklega á
minni stöðum, þar sem aðeins
eru fáir fiskkaupendur. Meðal
annars af þessum markaðsá-
stæðum og einnig vegna þess,
að víða eru dæmi um sameig-
inlega hagsmuni eigenda báta
og fiskvinnslustöðva og því
hætta á, að sjómenn beri
skarðan ihlut frá borði, er talin
þörf á sérstökum vettvangi
með gerðardómsskipan og lög-
bundnum yfirnefndum og
oddamanni.
LÖG UM VERÐLAGSRÁÐ
Lög um Verðlagsráð sjávar-
40
FV 11 1975