Helgarpósturinn - 03.10.1994, Blaðsíða 23

MÁNUDAGUR 3. OKTÓBER 1994
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
23
lands til að leysa málið. Þegar upp
var staðið reyndist málverkið eftir
nemanda þessa málara og því í það
minnsta tíu sinnum verðminna!
Þrátt fyrir allt er bent á nokkur
atriði í tíð Valgeirs sem allmörgum
þykir mikið til koma. Er þá fyrst og
fremst litið til þess að hann fékk
borgaryfirvöld á sitt band með að
koma byggingunni fyrir í Ingólfs-
garði við höfnina. Þá vann hann
skýrslu í samvinnu við sérfræðinga
þar sem rökstudd er arðsenri þeirr-
ar fjárfestingar að byggja tónlistar-
hús í samvinnu við Ráðstefnuskrif-
stofu Islands. En það er of langt mál
að rekja hér.
Nefnd á koppnum
Þeir sem þekkja söfnunarsögu
Borgarleikhússins muna sjálfsagt
flestir eftir því þegar Leikfélag
Reykjavíkur stóð fyrir miðnætur-
sýningum í Austurbæjarbíói ár eftir
ár, en þegar upp var staðið áttu
samtökin aðeins brotabrot upp í
kostnaðinn. Svo virðist sem örlög
Samtaka um byggingu tónlistar-
húss ætli að verða þau sömu, —
miðað við að húsið eigi að kosta
3.000 milljónir að lóð meðtalinni
hefur aðeins tekist að safna 1,6%
En greina má mikla bjartsýni um
Valgeir Guðjónsson fyrrverandi
formaður félags um stofnun
tónlistarhúss
Það tók 50 ár
aðbyggja
Grieg-höllina í
Bjövgvin
í stjórnartíð Valgeirs Guð-
jónssonar sem formanns Sam-
taka um tónlistarhús datt félaga-
fjöldinn niður um helming og
gerðar^voru ýmsar fjáröflunartil-
raunir sem ekki skiluðu sér. Eins
og fram hefur komið hefur söfn-
unarfé samtakanna undanfarin
fímni ár allt farið meira og minna í
rekstur samtakanna.
Gagnrýnin sem beinist að for-
mennsku þintii er helst sú að ekki
hafi safnast meiri peningar en raun
ber vitni, auk þess sem þú fékkst
laun fyrir starfþitt, semforveri þinn
hefur að eigin sögn aldrei þegið.
„Þetta voru söfnunarsamtök í
upphafi en þegar ég tók við for-
mennsku sagði ég í fyrstu ræðu
minni að ég liti á það sem mitt
verk að halda samtökunum lif-
andi. Það er ekki hægt að bera
saman að vera með nýtt og spenn-
andi félag í höndunum, þar sem
allir eru tilbúnir að leggja á sig
sjálfboðavinnu, og félag sem allur
vindur er úr. Það þurfti að byrja
nánast á núllpunkti. Því var sam-
þykkt að gera tilraun með að hafa
mig í launuðu starfi. Ef eitthvað
átti að gerast var ljóst að það gerð-
ist ekki af sjálfu sér. Ég varð líka að
fá laun fyrir vinnu mína, enda ekki
forstjóri úti í bæ. Ég hætti hins
vegar þegar mér fannst starfið farið
að éta allan minn tíma og kraft. Ég
vann miklu meira en ég fékk greitt
fyrir. Þetta hlutastarf vann ég í
nokkra mánuði í senn.“
Forveri þinn er ósammála þér;
hann segir tilganginn tneð samtök-
unutn að safna fyrir tónlistarhúsi,
ekki bara halda samtökunum lif-
andi.
„Auðvitað vorum við alltaf að
reyna að snúa vörn í sókn. Að það
skyldi lokað á samtökin dyrum
þegar stemmningin var hvað mest
var Ármanni Erni auðvitað þung-
bært eftir alla þá vinnu og kraft
sem hann var búinn að leggja í
málið. Við megum ekki gleyma því
að þetta er mikið tilfmningahita-
mál fyrir þá sem að þessu standa.
Um gagnrýni utan úr bæ vil ég
annars segja að því fólki væri nær
að leggja hönd á plóginn í verki.
Þrátt fýrir sterkan mótvind tókst
okkur að koma ýmsu til leiðar.
Helsti árangurinn undir minni
stjórn er að mínu mati að hafa
komið tónlistarhúsinu niður í
miðbæ — þar lá heils árs vinna að
baki — og mikil undirbúnings-
vinna ásamt Guðmundi Jónssyni
arkitekt. Hugmyndin hleypti nýju
lífi í samtökin. Samtök um tónlist-
arhús eru grasrótarsamtök; maður
tekur engar geðþóttaákvarðanir
sjálfur."
Þegar þið kynnið tilgang samtak-
atina í söfnunum segist þið vera að
safnafyrir tónlistarhúsi, ekki satt?
„Við erum auðvitað að vinna að
því að þetta hús fari upp. Slíka
vinnu vinnur enginn nema tónlist-
arfólk og tónlistarunnendur, en á
endanum munu peningarnir
koma frá hinum sameiginlegu
sjóðum - ekki frá samtökunum.
Peningarnir sem þaðan koma eru
bara dropi í hafið. Ákvörðunin um
byggingu hússins verður pólitísk
ákvörðun.“
Hver er skýringin á öllum þessum
söfnunarmistökum ogþessum mikla
rekstrarkostnaði samtakanna?
„Ég var formaður þau ár sem
kreppan var dýpst. Við lögðum t.d.
feiknavinnu í upplýsingabækling,
sem síðan var ákveðið að gefa ekki
út. Ástæðan var sú að menn töldu
hann geta komið illa við stjórn-
málamenn á tímum sem þessum.
Við lögðum líka mikla undirbún-
ingsvinnu í happdrættisþáttinn,
sem átti að vera mánaðarlega í
Sjónvarpinu og var á síðustu
stundu sleginn af. Við reyndum
ýmislegt, en þetta var virkilega erf-
iður tími til að kveikja í fólki. Við
misstum einnig húsnæðið og
þurftum að koma okkur upp okk-
ar eigin með tilheyrandi skrifstofu-
áhöldum. En þótt ekki sjáist það á
reikningum samtakanna settum
við ýmislegt í gang sem sumt er að
skila sér fyrst nú og á eftir að skila
sér í framtíðinni.“
Er forsvaranlegt að samtökin
Valgeir Guðjónsson. „Við megum ekki gleyma því að þetta er tilfinn-
ingamál fyrir þá sem að þessu standa."
kosti til þess stórfé að standa fyrir
tónleikum og upptöku á plötu þegar
Ijóst er að þeir peningar skila sér
ekki til baka? Og er Lifun eitthvert
agn tveimur árum eftir stemmning-
una í kringum þá tónleika?
„Það hafa verið settir upp mjög
glæsilegir tónleikar til styrktar
byggingu um tónlistarhús trekk í
trekk, hér á landi sem erlendis. Við
höfum hins vegar komist að því að
þeir trekkja ekki nóg. En það að
gera reglulega vart við málefnið er
þó mikils virði. Hvað Lifun varðar
var ætlunin að fara strax eftir tón-
leikana út í símasöfnun og nota
plötuna sem agn, en við komumst
að því að útvarpsupptakan gerði
verkinu ekki nægilega hátt undir
höfði. Þá var farið í það að taka
verkið upp aftur. I það fór heilt ár.
Það var ekki auðvelt að ná öllu
þessu fólki aftur saman, enda er
upptakan sú flóknasta sem gerð
hefur verið á íslandi. Peningarnir
fóru að mestu í að borga tækni-
mönnum, róturum og nokkrum
listamönnum. Það gáfu ekki allir
vinnu sína.“
Ekki gekk jólakortasalan '92 held-
ur sem skyldi hjá ykkur, í það
minnsta varð enginn gróði af þeirri
sölu.
„Okkur voru gefin þessi kort
bæði of seint og hitt er að markað-
urinn fyrir jólakortin er mettur.
Við seldum þó einhverjar þúsund-
ir korta og reyndum að fá fólk til
að selja fyrir okkur. Þessi tilraun er
dæmigerð fyrir hvernig samtökun-
um hefur gengið að fjármagna
starfsemi sína.“
Það sama má segja utn Gala-
dinnerinn í Perlunni í fyrra, ekki
náði sú samkoma að skila neinum
peningum til félagsins.
„Gala-dinnerinn heppnaðist vel
að öllu leyti nema hvað hann stóð í
járnum. Við hefðum þurft tvö til
þrjú hundruð manns í viðbót til að
hafa eitthvað upp úr þessu. En við
töpuðum þó ekki peningum. Fyrir
okkur vakti fyrst og fremst að
vekja athygli á starfsemi samtak-
anna. Við héldum glæsilegasta
dansleik á Islandi fyrr og síðar og
fólk var ánægt. Okkur tókst þar
með að brjóta ísinn. Og meiningin
er að hafa árlegan Gala-dinner.“
Hvaða upphlaup var þetta með
málverkið á sínum tíma?
„Maður slær ekki á hönd þess
sem réttir svona fram. Þetta var
bara það sem þurfti að gera og sýn-
ir í raun hvað samtökin eru fólki
mikils virði. Miðað við það sem
samtökin hafa mátt kyngja - -
Korpúlfsstaðir og fleira — finnst
mér vel af sér vikið að við skulum
enn vera lifandi og enn með nærri
tvö þúsund félagsmenn. Ég bendi á
að það tók fimmtíu ár að byggja
Grieg-höllina í Björgvin og annað
eins að byggja konserthúsið í Os-
ló.“ ■
Ármann Örn Ármannsson, fyrrverandi formaður Samtaka um
tónlistarhús, og Ingi R. Helgason, núverandi formaður. Þeir til-
heyrðu báðir þeim hópi sem ýtti samtökunum úr vör.
voru tónleikar og gefm út hljóm-
platan „Við byggjum hús“ á kostn-
að samtakanna, en allir tónlistar-
mennirnir ku hafa gefið vinnu sína.
Reykjavíkurborg lagði til lóð í
Laugardalnum undir bygginguna
með vilyrði um frágang. Allt leit út
fýrir að vera að ganga upp þegar
fýrsta reiðarslagið kom: „Þegar við
vorum um það bil búnir að tala þá
Jón Baldvin Hannibalsson, þá-
verandi fjármálaráðherra, og Birgi
ísleif Gunnarsson menntamála-
ráðherra til, sprakk stjórnin," segir
Ingi R. Helgason. Hann segir þó að
það áfall hafi lítt tekið á menn sam-
anborið við þegar Ólafur Ragnar
Grímsson sem varð fjármálaráð-
herra í næstu stjórn, neitaði sam-
tökunum alfarið um peninga til að
reisa húsið. Sagan hermir að Ólafur
Ragnar hafí bókstaflega skellt hurð-
inni á nefið á þeim Erlendi Einars-
syni og Ármanni Erni Ármannssyni
þar sem þeir voru á biðilsbuxunum
við dyr skrifstofu hans í ráðuneyt-
inu.
Lenti næstum á
svörtum lista
Frá 1988 til 1989, eftir að fyrsta
orrustan var yfirstaðin, var stólasal-
an enn að skila sér inn og segir Ár-
mann þau fyrirtæki, sem ekki
höfðu gengið frá stólakaupunum,
hafa greitt eftirstöðvarnar með
hangandi hendi. „Þeir sem áttu eft-
ir að greiða fyrir stólana borguðu á
endanum. Litlu munaði að ég lenti
á svörtum lista,“ segir Ármann,
meira í gamni en alvöru.
Mikill hagnaður varð á milli að-
alfúnda samtakanna árin 1988 og
1989, eða fimmtán milljónir að nú-
virði. Gróðinn hefði hins vegar get-
að orðið allt að þriðjungi meiri ef
ekki hefði komið til fýrsta söfnuna-
róhapp samtakanna. Happdrættis-
peningunum var nánast öllum stol-
ið af óprúttnum aðila sem tók að
sér að halda utan um happdrættið
fyrir samtökin. Um þau mál vill Ár-
mann lítið ræða.
Á þessu tímabili, eftir að Ólafur
Ragnar lokaði hurðinni, dregur Ár-
niann sig smátt og smátt út úr sam-
tökunum en við daglegu skrifstofu-
amstri taka þær Rut Magnússon
og Kristín Sveinbjarnardóttir,
sem skiptu með sér einni stöðu.
Söfnuðu þær fyrir meginhluta
launa sinna með Kringlukasti, sem
byggðist á því að safna hlutum frá
hinum og þessum fyrirtækjum og
halda svo tombólu í Kringlunni. I
fáein skipti hefur Kringlukastið
verið hluti af fjárhagslegu baklandi
samtakanna sem og símasafnanirn-
ar, sem fundið var upp á árið 1990.
Af fýrstu símasöfnuninni gátu
menn þó dregið mikinn lærdóm,
því kostnaður við hana var óheyri-
lega hár. Þurftu samtökin að borga
fýrir viðvikið rúm 40% af innkom-
unni samanborið við 3% árið eftir.
Af ársreikningum samtakanna að
dæma var, þrátt fyrir stóra áfallið,
enn vonarneisti í samtökunum allt
til ársins 1991, ársins sem Valgeir
Guðjónsson tók við. Það ár hrundi
félagafjöldinn um helming, úr
4.000 í 2.000. Kreppan var skollin á
og menn sáu hvergi vin í eyðimörk-
inni. Margir sem teljast í hópi
menningarvita þjóðarinnar höfðu
stjórnað samtökunum til þessa.
Ekki er hægt að horfa framhjá því
að mörgum þeirra fannst lítið til
þess koma að poppari stjórnaði nú
hugarfóstri þeirra, enda höfðu að
minnsta kosti nokkrir þeirra hugs-
að sér að halda í mesta lagi djassin-
um innan hússins. Þeir gátu ekki
hugsað sér að þar færu fram rokk-
tónleikar í stórum stíl. Upphaflega
og áður en hugmyndin tók að þró-
ast var tónlistarhús eingöngu hugs-
að sem þak yfir Sinfóníuhljómsveit
íslands. Síðan bættist óperan við og
svo koll afkolli.
Niistök á mistök ofan
Þá taka við árin sem eru hvað
skelfilegust að dómi margra við-
mælenda MORGUNPÓSTSINS; árin
1992 og 1993. Samtökin fluttu í nýtt
húsnæði, úr fríu húsnæði Tónlist-
arfélags Reykjavíkur í leiguhúsnæði
á vegum borgarinnar. Launakostn-
aður hækkaði upp úr öllu valdi
samanborið við fyrri ár. Mest hafði
verið borgað 1,5 milljónir á ári í
laun en þessi ár fór launakostnaður
upp í liðlega 3 milljónir. Mun sú
upphæð einkum hafa farið fyrir
brjóstið á fyrrverandi formanni,
sem aldrei þáði laun fýrir starf sitt.
Leit hann á það sem brot á upp-
byggingunni. Árið 1992 stóð til að
samtökin fengju ágóðann af fjórðu
Lifunartónleikunum sem haldnir
voru í Háskólabíói, en mikil hippa-
nostalgía gekk þá yfir landið. I þess-
ari uppfærslu ægði öllum tegund-
um tónlistar saman; allt frá klassík
upp í popp. En þar sem afar fáir
mættu á styrktartónleikana varð
gróðinn enginn. 1 kjölfarið var ráð-
ist í mikinn kostnað að margra
mati vegna upptöku á verkinu, en
alls kostaði umstangið í kringum þá
tónleika félagið hátt í 800 þúsund
krónur. Gala-dansleikurinn sem
haldinn var á síðasta ári skilaði ekki
heldur hagnaði, en fyrir honum
stóð hið nýstofnaða Tónlistarráð
íslands ásamt samtökunum. Þess
má geta að verið er að undirbúa
annan Gala-dinner í Perlunni á
vegum sömu aðila. Þá slapp sala
jólakorta á vegum samtakanna rétt
fyrir horn og svo mætti áfram telja,
síðast en ekki síst var ferðakostnað-
ur á þessu tímabili sá hæsti í sögu
samtakanna. Auk þess sem Runólf-
ur Birgir Leifsson og Valgeir
Guðjónsson tókust á hendur ferð á
kostnað samtakanna til að funda
með framkvæmdastjórum nor-
rænna tónlistarhúsa fékk félagið
hingað til lands erlendan sérfræð-
ing. Er það mál ekki síður neyðar-
legt en mörg önnur sem viðkomið
hafa samtökunum í seinni tíð:
Ónefndur einstaklingur ákvað að
arfleiða samtökin að eigum sínum.
Þar á meðal var málverk, sem flestir
stóðu í trú um að væri 10 milljóna
króna virði og eftir þekktan þýskan
nítjándu aldar málara. Til að skera
endanlega úr um það var haft sam-
band við erlendan sérfræðing og
honum sendar myndir af verkinu.
Ekki treysti hann sér til að kveða
upp úr um verðmæti verksins af
ljósmyndunum einum saman og
var því afráðið að fá hann hingað til
Frá skrifstofu samtakanna við Vesturgötu. Fastur starfsmaður
samtakanna er Þórhallur Vilhjálmsson, sem jafnframt er yfir Tónlistar-
ráði íslands. Hann er sá eini um þessar mundir sem fær greidd laun frá
samtökunum.
Þeir sem keyptu stóla af Samtökum
um tónlistarhús árið 1988 . Hver
stóll er u.þ.b. hálfrar milljónar
króna virði í dag.
Kaupendur Fjöldi stóla Verð1988
Ármannsfell 5 1.650.000
Dagblaðið/Vísir 4 1.320.000
Félag ísl. stórk. 1 330.000
Félag ísl. hljóm. 1 380.000
STEF 1 330.000
Hljómsv. Magga Kj. 1 330.000
Verslunin Bangsi 1 330.000
Skífan hf. 1 330.000
íslenskir aðalv. 12 3.960.000
Pr. Oddi 1 330.000
Borgarvirki 1 330.000
Gunnar Guðjónsson 1 330.000
Birgir og Anna E. 2 700.000
Eiríkur Sæm. 2 760.000
11.410.000
Verð ‘94 skv. lánskjaravísitölu 18.150.000
þessar mundir hjá samtökunum.
Búast margir viðmælenda Morgun-
póstsins við að ákvörðun um bygg-
ingu hússins verði tekin innan tíð-
ar. Þeir bjartsýnustu veðja á að búið
verði að taka ákvörðun íýrir næsta
vor. „Ég á von á að bráðum verði
nefnd skipuð um byggingu tónlist-
arhúss. Um þessar mundir er verk-
fræðingur að at-
huga með samnýt-
ingu hússins milli
ferðaiðnaðarins og
tónlistarfólksins,11
segir Ingi R. Helga-
son - einn hinna
bjartsýnu. Haft var
einnig á orði að allt
gamla gengið, sem
áður barðist fýrir
samtökin, væri aft-
ur að rísa upp á aft-
urlappirnar.
Ekíd er hægt að
láta svona umfjöll-
un lokið án þess að
greina frá þriðju
hliðinni, en hún
snýr að þeim sem
lítinn áhuga hafa á
byggingu tónlistar-
húss. Marga óar
hreinlega við að
byggja eigi yfir tónlistina á Islandi
fýrir heila þrjá milljarða, þar sem
borgin og/eða ríkið eigi allan hlut
að máli, og rýna því til stuðnings til
„minnisvarða arkitekta“ á borð við
Perluna og Ráðhúsið, sem fóru
langt fram úr áætlun. ■