Helgarpósturinn - 10.11.1994, Blaðsíða 10

10
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
FIMMTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1994
Engar samræmdar reglur eru til hér á landi um innheimtustarfsemi heldur er lögfræðingum í
sjálfsvald sett hversu háa þóknun þeir reikna sér. Þetta er slæm staða fyrir skuldara því þeir hafa ekkert
um það að segja hver fær skuld þeirra til innheimtu. Jón Kaldal skoðaði hvað tíðkast hér
og bar meðal annars saman innheimtukostnað hér og í nágrannalöndunum.
Innheimtukostnaður
allt að fjórfalt hærri
héren i Noregi
Fyrr á þessu ári felldi Samkeppn-
isráð þann úrskurð að Lögmanna-
félagi Islands væri óheimilt að gefa
út gjaldskrá til viðmiðunar fyrir fé-
laga sína. Lögmenn geta því sjálfir,
þar sem engin viðmiðunargjaldskrá
er í gildi, ákveðið hversu háa þókn-
un þeir reikna sér fyrir að sjá um
innheimtu fjárkrafna. Þetta hlýtur
að vera slæm staða fyrir skuldara
því þeir hafa ekkert um það að segja
hverjum er falið að innheimta
skuld þeirra. Þannig getur kröfu-
hafi, sem vill skuldunauti sínum
miður gott, til dæmis farið til inn-
heimtuaðila sem er með háa gjald-
skrá og falið honum innheimtu
skuldarinnar, vitandi það að
skuldunauturinn þarf að bera allan
innheimtukostnaðinn.
Þegar sá innheimtukostnaður,
sem skuldarar þurfa að bera hér á
landi er borinn saman við inn-
heimtukostnað í Noregi, kemur í
ljós að íslenskir skuldarar borga
mun hærri þóknanir til innheimtu-
aðila en norskir kollegar þeirra. I
sumum tilfellum getur munurinn
verið allt að fjórfaldur.
Lög verði sett um
innheimtustarfsemi
„Eins og staðan er í dag er inn-
heimtumönnum í sjálfsvald sett
hversu háa innheimtuþóknun þeir
reikna sér. Þetta er að sjálfsögðu
mjög slæm staða fyrir skuldara því
þeir hafa ekkert um það að segja
hvaða innheimtuaðila er falið að
innheimta skuldina,“ segir Sigríð-
ur Arnardóttir, lögfræðingur
Neytendasamtakanna, en samtök-
in hafa ályktað um að mjög brýnt
sé að setja lög urn innheimtu gjald-
fallinna fjárkrafna eins og eru nú
við lýði í mörgum nágrannalanda
okkar, til dæmis Noregi og Sví-
þjóð.
I ályktun Neytendasamtakanna
er gerð tillaga um að sett verði
samræmd lög um hversu inn-
heimtuþóknun megi vera há svo
skuldari geti vitað hvað innheimt-
an eigi eftir að kosta hann en einn-
ig er tekið á öðrum þáttum inn-
heimtustarfsemi.
„Það er líka brýnt að setja reglur
um greiðsluaðvaranir til skuldara
og hvernig haga eigi innheimtunni.
Guðjón Ármann Jónsson lög-
maður hafði rúmlega 1,2 milljónir
í laun á mánuði í fyrra en lög-
mannastofa hans rekur umfangs-
mikla innheimtustarfsemi.
Það gætir töluverðs misræmis í
þessum efnum nú, þar sem hver og
einn kröfuhafi getur ákveðið upp á
sitt einsdæmi hvernig innheimt-
unni skuli háttað, til dæmis hvort
aðvara eigi skuldara áður en auk-
inn kostnaður fellur á málið og um
þá fresti sem skuldara er veittur til
að ganga frá máli sínu,“ segir Sig-
ríður.
I júlí á þessu ári úrskurðaði
áfrýjunarnefnd Samkeppnisráðs
samhljóða að Lögmannafélagi Is-
lands væri óheimilt að gefa út
gjaldskrá til viðmiðunar fyrir fé-
lagsmenn sína. Lögmenn höfðu
óskað eftir undanþágu frá bann-
ákvæði samkeppnislaganna, meðal
annars á þeim forsendum að nauð-
synlegt væri að hafa gjaldskrá til
staðar vegna innheimtustarfa.
Samkeppnisráð hafnaði þeim rök-
um. Sigurður Heiðarsson, lög-
fræðingur hjá Samkeppnisstofnun,
tekur undir það að núverandi staða
geti valdið vandamálum en hann
leggur áherslu á að úrskurður
áfrýjunarnefndarinnar hafi verið
skýr. I úrskurði nefndarinnar kem-
ur fram að hún telur að gjaldskráin
sé ekki nauðsynleg til þess að stjórn
Lögmannafélag Islands geti rækt
sínar lagalegu skyldur. Sigurður
segir að þarna sé verið að vísa til
Lögfræðingar langflestir á íslandi
íslendingar slá jafnvel hinum málsóknarglöðu Bandankjamönnum við.
I október birti bandaríska dag-
blaðið The New York Times athygl-
isverða grein unt fjölda lögfræð-
inga í heiminum. Blaðið komst að
því að lögfræðingar hefðu tiihneig-
ingu til að „safnast" upp í hinum
vestræna heimi þar sem vinnan og
viðskiptavinirnir eru. Það þarf í
sjálfu sér ekki að koma á óvart en
það sem vekur hins vegar óskipta
athygli er sú staðreynd að á íslandi
eru hlutfallslega langflestir lög-
fræðingar rniðað við íbúafjölda.
Á Islandi eru um það bil íooo
lögfræðingar, sem gerir um það bil
38,5 lögfræðinga á hverja 10.000
íbúa. I Bandaríkjunum eru til sam-
anburðar um það bil 30 lögfræð-
ingar á hverja 10.000 íbúa. Þetta
þykir ef til vill ótrúlegt þar sem al-
ræmdur er áhugi og elja Banda-
ríkjamanna á lögsóknum út aföllu
milli himins og jarðar. Lögfræð-
ingastóðið í Bandaríkjunum er líka
ákaflega fjölmennt, það telur
777.100 manns, en ef þeir ættu að
vera hlutfallslega jafn margir og
hér á landi þyrftu þeir að vera
1.040.000 talsins.
Ef fjöldi lögfræðinga hér á landi
ætti hins vegar að vera sambærileg-
ur og í Bandaríkjunum yrði að
skera hressilega niður í íslenska
lögfræðingahópnum, eða um rúm-
lega 230 manns. Háskóli íslands
útskrifar að meðaltali 50 lögfræð-
inga á ári hverju. Ein leið til þess að
ná fjölda lögfræðinga hér á landi
niður væri að Háskólinn hætti að
Eru Islendingar
þrætugjarnastir?
Hlutfall
120-38,5
110-20
Hæstl
Háttl
Meðal E3 5,3-10
Lágt □ 2,5-5,3
LægstlZD 0,1-2,5 lögfræðingar á 10.000 íbúa
útskrifa lögfræðinga í að minnsta
kosti fjögur ár. Ef íslenskir lög-
fræðingar ættu að verða jafn marg-
ir miðað við íbúa og hjá frændum
okkar í Noregi, þyrfti öllu stórtæk-
ari niðurskurður að koma til. Sam-
kvæmt The New York Times er
Noregur eitt þeirra landa heimsins
þar sem lögfræðingar eru á bilinu
tíu til tuttugu á hverja tíu þúsund
íbúa. Ef við reiknum með því að
Norðmenn séu í hærri kantinum
og hafi 18 lögfræðinga á hverja tíu
þúsund íbúa, þá þyrfti íslenskum
lögfræðingum að fækka um rúm-
lega helming. Þannig gæti laga-
deild HÍ lokað hjá sér að ósekju í
tíu ár án þess að lögfræðingum hér
fækkaði hlutfallslega miðað við í
Noregi. Fjöldi lögmanna miðað
við íbúa er ennþá minni í Svíþjóð,
eða á bilinu 2,5 til 5,3 og í Finnlandi
ekki nema 0,1 til 2,5.
Heimsmeðaltalið er 5,3 lögfræð-
ingar á hverja 10.000 íbúa en til
þess að ná því þyrftu íslenskir lög-
fræðingar að vera ríflega sjö sinn-
um færri en þeir eru núna, eða 138 í
stað 1.000. Ef fækka ætti lögfræð-
ingum þannig að heimsmeðaltal-
inu yrði náð, mætti hæglega loka
lagadeild Háskólans allt fram til
ársins 2012.
Baldur Guðlaugsson lögmaður
hafði tæplega 1,4 milljónir í laun á
mánuði í fyrra, en lögmannastofa
hans rekur umfangsmikla inn-
heimtustarfsemi.
eftirlitsskyldu stjórnar Lögmanna-
félagsins og að ef ágreiningur rísi,
til dæmis vegna innheimtukostn-
aðar, sé hægt að skjóta málinu til
stjórnarinnar til umsagnar.
Marteinn Másson, fram-
kvæmdastjóri Lögmannafélags Is-
lands, var spurður að því hvort
ekki væri full þörf á því að setja
samræmdar reglur um innheimtu-
störf hér á landi.
„Það hefur ekkert verið fjallað
um þetta í félaginu. Það hafa verið í
gildi ákveðnar reglur um inn-
heimtukostnað í gjaldskrá Lög-
mannafélagsins en það er kannski
fátt um aðrar reglur. Nema þá að
innheimtumál hafa verið í hönd-
um lögmanna og lögmenn sæta
eftirliti og agavaldi stjórnar Lög-
mannafélagsins. Þannig má segja
að það hafi verið ákveðið aðhaíd
fyrir þá sem að mest stunda inn-
heimtustörf að fara ekki út fyrir
þau mörk.“
Það cr scm sagt liœgt að skjóta því til
stjórnar félagsins cf incim telja inn-
lieimtukostnað óeðlilcga háan?
„Það er hugsanlega hægt að fá
álit á því hjá stjórn félagsins hvort
eðlilega sé að málum staðið. Það
var mat manna hér að það auð-
veldar störf stjórnarinnar að hafa
svona tæki, sem gjaldskráin var, til
þess að gefa álit sitt. En það má
kannski segja að fyrst þetta er
bannað núna munu álit stjórnar-
innar væntanlega mynda smám
saman ákveðna venju í þessu sam-
bandi, og þar með smám saman
einhverja gjaldskrá."
Er eðlilegt að stjórn Lögmannafé-
lagsins ákveði einhliða kjör félags-
mantta sinna með þessum hœtti,
vœri ekki eðlUegra að þetta vœri
ákveðið með reglugerð eða lögum?
„Hvers vegna skyldu þeir sæta
því frekar en aðrar stéttir?“
Þar sem skuldarinn hefur ekkert
utn það að segja hver fœr skuldina til
innheimtu.
„Nú hafa stjórnvöld ekki verið
mjög viljug til að skilja hvaða
kostnaður er að baki rekstri lög-
mannastofa. Við óskuðum til
dæmis eftir því, en án árangurs, við
dómsmálaráðuneytið að gert yrði
ákveðið samkomulag við Lög-
mannafélagið um þóknun lög-
manna þegar þeir eru skipaðir
réttagæslumenn, og hugsanlega
síðar verjendur í opinberu máli,
vegna þess að á lögmönnum hvílir
sú lagaskylda að taka að sér þessi
mál, það er að segja þeir geta ekki
hafnað þeim eins og hægt er þegar
um einkamál er að ræða. Að mati
Lögmannafélagsins er mjög óeðli-
legt að þóknunin sé ákvörðuð ein-
hliða af ráðuneytinu eða hinum
ýmsu stofnunum. Sú afgreiðsla
sem við höfum fengið í þessu hefur
sýnt okkur að það er ekki mikill
skilningur meðal stjórnvalda á því
hvernig rekstri lögmannastofa er
háttað. Þess vegna held ég að menn
væru ekkert hrifnir af því ef farið
yrði út í það að setja almennar op-
inberar reglur eða viðmiðanir um
jnnheimtustörf.“
Innheimtukostnaður
óeðlilega hár?
Þrátt fyrir að Samkeppnisráð
hafi fellt gjaldskrá Lögmannafé-
lagsins úr gildi síðasta sumar og
úrskurðað að frjáls samkeppni ætti
að ríkja milli lögmanna, hefur það
ekki skilað skuldurum betri kjör-
um. Það segir sig líka sjálft að þró-
unin ætti frekar að vera í hina átt-
ina þar sem skuldararnir hafa ekk-
ert að segja um hver innheimtir
skuldir þeirra. Samkvæmt heimild-
um blaðsins hafa lögmenn al-
mennt haldið sig við forsendur
gjaldskrárinnar þegar innheimtu-
þóknanir eru reiknaðar út, en einn
ónafngreindur lögmaður benti á
að það væri að sjálfsögðu mjög
auðvelt að hækka þóknunina ef
menn hafa á annað borð áhuga á
því.
Sú vinna sem liggur að baki inn-
heimtu á fyrsta stigi er ekki ýkja
mikil. I grófum dráttum er ferlið
þannig að krafan er móttekin, hún
skráð í tölvukerfí, undirskrifuð og
bréf sent út til skuldarans. Það hef-
ur vakið athygli hve háa þóknun ís-
lenskir lögmenn reikna sér fyrir
þessa tiltölulega einföldu aðgerð en
ef þóknun þeirra er borin saman
við þá þóknun sem tíðkast í Noregi
fýrir sömu aðgerð, kemur í ljós að
innheimtukostnaður er almennt
mun hærri hér á landi en þar.
I Noregi og Svíþjóð hafa verið í
gildi samræmdar reglur um fjölda
aðvarana til skuldara og einnig
hversu háa þóknun innheimtuaðil-
ar megi reikna sér vegna inn-
heimtustarfa. Munurinn er í sum-
um tilfellum svimandi milli land-
anna. Þannig er innheimtukostn-
aður vegna 100.000 króna kröfu
16.322 á Islandi en 9.500 í Noregi
(opinber gjöld eru ekki reiknuð
með í þessum dæmum). Inn-
heimtukostnaðurinn hér á landi í
þessu tilfelli er 71 prósent hærri en í
Noregi. Af einni milljón króna