Helgarpósturinn - 24.11.1994, Page 10

10
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
FIMMTUDAGUR 24. NÓVEMBER 1994
Lífeyrisréttindi starfsmanna Áburðarverksmiðjunnar eru í stórhættu vegna vafasamra og heimildar-
lausra fjárfestinga umsjónarmanns sjóðsins, Þorsteins V- Þórðarsonar. Hann er að auki grunað-
ur um að hafa keypt skuldabréf með mun hærri afföllum en skráð er í bókhaldið og haft milljónir upp
úr krafsinu
70 milfjónir íhættu
vegna heimildarlausra
og hæpinna Qárfestinga
Berjarimi 20-28. Þorsteinn keypti skuldabréf fyrir Lífeyrissjóð starfs-
manna Áburðarverksmiðjunnar fyrir 36 milljónir króna sem tryggð eru
með veði í þessum húsum. Mjög hæpnar tryggingar eru fyrir rúmlega
17 milljónum af þeirri upphæð og líkur á því að þeir peningar séu
sjóðnum tapaðar. Ekkert hefur verið unnið við húsin í töluverðan tíma
en í byrjun árs stofnuðu verktakarnir nýtt hlutafélag, sem heitir Rimi
hf., um framkvæmdirnar þar sem eldra félagið var við það að fara í
þrot. Kristján Magnason húsasmiður, forsvarsmaður byggingarfélags-
ins, sagði á fundi með forráðamönnum Áburðarverksmiðjunnar að
hann hefði mátt sæta allt að 25 prósenta afföllum við skuldabréfasöl-
una. í bókhaldi sjóðsins eru afföllin hins vegar skráð um það bil 10-12
prósent að jafnaði.
Síðasta vor færði Áburðarverksmiðjan lífeyrissjóði starfsmanna 10
milljónir að gjöf í tilefni af 40 ára starfsafmæli verksmiðjunnar. Nú lítur
hins vegar allt út fyrir að sjóðurinn komi til með að tapa allt að sjöfaldri
þeirri upphæð vegna einkennilegra fjárfestinga Þorsteins.
í athugun að Áburð-
arverksmiðjan taki
skaðann á sig
Lífeyrissjóður starfsmanna
Áburðarverksmiðjunnar mun að
öllu óbreyttu tapa tugum milljóna
króna vegna heimildarlausra íjár-
festinga umsjónarmanns sjóðsins,
Þorsteins V. Þórðarsonar. Einnig
eru rökstuddar grunsemdir fyrir
því að Þorsteinn hafi keypt skuida-
bréf með mun hærri afföllum en
skráð er í bókhald sjóðsins og haft
milljónir af því upp úr krafsinu. Frá
apríl á síðasta ári keypti Þorsteinn
af hinum og þessum aðilum
skuldabréf fyrir rúmlega 115 millj-
ónir króna, sem er um það bil
fjórðungur af heildareign sjóðsins.
Mjög hæpnar tryggingar eru fyrir
meirihluta þessara skuldabréfa og
er ailt útlit fyrir að tap sjóðsins
verði um það bil 70 milljónir
króna. Ef svo er verður óhjákvæmi-
legt annað en að færa lífeyrisrétt-
indi sjóðsfélaga niður um 15 pró-
sent en tæp tvö ár eru síðan réttind-
in voru færð niður um sömu pró-
sentutölu svo sjóðurinn gæti staðið
undir skuldbindingum sínum.
Skuldabréfakaup þessi eru með
miklum ólíkindum og ávöxtunar-
reglur lífeyrissjóðsins þverbrotnar.
Þorsteinn hefur til dæmis ekkert
hirt um að virða veðmörk, dæmi
eru um að skuldabréf sé allt aftur á
19. veðrétti á ákveðnum húseign-
um, en til samanburðar var sjóðsfé-
lögum ekki lánað nema á 1. eða 2.
veðrétti. Umsýsla Þorsteins með líf-
eyrissjóðnum er um þessar mundir
í rannsókn hjá Rannsóknarlögreglu
ríkisins.
Forráðamenn Áburð-
arverksmiðjunnar
komu af fjöllum
Eins og MORGUNPÓSTURINN
hefur þegar greint frá var Þorsteini
sagt upp störfum sem sölustjóra
Áburðaverksmiðjunnar þann 24.
október. Ástæða uppsagnarinnar
var sú að forráðamenn verksmiðj-
unnar höfðu staðfestar heimildir
um að Þorsteinn hefði unnið að því
að afla sér umboða erlendis til
áburðarinnflutnings og notað til
þess söluskrár og upplýsingar frá
fyrirtækinu sem áttu að teljast
trúnaðarmál. Eftir að forráðamenn
Áburðarverksmiðjunnar höfðu
komist á snoðir um þetta, kallaði
Hákon Björnsson, forstjóri verk-
smiðjunnar, Þorstein á sinn fund,
greindi honum frá vitneskju sinni
og bauð honum í framhaldi af því
að halda áfram störfum með þeim
skilyrðum að hann undirritaði
ráðningarsamning þar sem kveðið
væri á um að hann mætti ekki
starfa hjá samkeppnisaðila í tvö ár
eftir að hann hætti störfum hjá
verksmiðjunni. Þorsteinn gekk ekki
að þessu og var honum því sagt
upp. Var hann látinn hætta störf-
um strax en gert var ráð fyrir því að
hann fengi greitt út uppsagnarfrest
sem átti að renna út 31. janúar.
Þegar þarna var komið við sögu
voru engar grunsemdir uppi um að
nokkuð væri við umsýslu Þorsteins
með lífeyrissjóði starfsmanna að at-
huga. Þorsteinn hafði séð um sjóð-
inn í rúmlega 20 ár, en umsjón
sjóðsins var ein af verkskyldum
hans hjá verksmiðjunni sem hann
hafði starfað hjá í 30 ár.
Daginn eftir að Þorsteini var sagt
upp störfum var hringt frá steypu-
stöðinni BM Vallá og forráðamenn
Áburðarverksmiðjunnar boðaðir á
fund til að ræða hvernig væri best
að gæta hagsmuna fyrirtækjanna
vegna ákveðinna byggingafrant-
kvæmda, sem lífeyrissjóður starfs-
manna Áburðarverksmiðjunnar
höfðu fjármagnað að hluta til. Há-
kon Björnsson kom hins vegar al-
gerlega af fjöllum og kannaðist ekki
við að Lífeyrissjóður starfsmanna
verksmiðjunnar stæði í þvílíkri
fjármögnun. í ljós kom að Iífeyris-
sjóðurinn hafði keypt skuldabréf
útgefin af byggingarfélögunum
Ómari og Gunnari sf, Húsverki hf.
og Rima hf. sem standa að bygg-
ingu 30 íbúða að Berjarima, og var
mikil hætta á því að sjóðurinn
myndi tapa umtalsverðum fjár-
munum ef ekki yrði haldið áfram
með framkvæmdirnar. Saga bygg-
ingaframkvæmdanna gefur hins
vegar ekki tilefni til sérstakrar bjar-
stýni en þær liggja niðri um þessar
mundir. Byggingarfélagið sem hóf
byggingu húsanna, Húsverk, lenti í
upphafi þessa árs í miklum erfið-
leikum vegna framkvæmdanna, svo
niiklum að nýtt félag Rim hf. tók
þær yfir. En Rim hf. er í eigu og lýt-
ur sömu stjórn og Húsverk hf. I
forsvari fyrir bæði félög er Kristján
Magnason húsasmiður. Forráða-
menn Áburðarverksmiðjunnar
komu á fundi með honum sama
dag og upplýsingar um málið bár-
ust frá BM Vallá. Kristján mun hafa
greint fúslega frá því hvernig það
hafði komið til að lífeyrissjóðurinn
hefði keypt skuldabréfin. Sagðist
Kristján svo frá að í júní í fýrra
hefði komið til hans maður að
nafni Þorlákur Einarsson, sem
hann hafi vitað að hefði starfað við
sölu á skuldabréfum vegna hús-
bygginga, og boðið honum að fjár-
magna framkvæmdir við bygging-
arnar með því að vera milligöngu-
maður við sölu á skuldabréfum.
Kristján fullyrðir að hann hafi enga
vitneskju haft um hver væri kaup-
andi bréfanna á þessum tíma, það
hafi ekki verið fýrr en núna í haust
þegar kom að fýrsta gjaldaga sem
hann komst að því að lífeyrissjóð-
urinn væri þarna á bak við. I stuttu
máli sagt hafði Þorlákur þessi milli-
göngu fýrir því að lífeyrissjóðurinn
keypti bréf fyrir um það bil 36
milljónir króna með veði í þá hálf-
byggðum húsum að Berjarima 20-
28. Mjög ótrygg veð eru fyrir að
minnsta kosti 17 milljónum af þess-
ari upphæð og líkur á að lífeyris-
sjóðurinn glati þeim peningum.
Eftir að forráðamenn Áburðar-
verksmiðjunnar höfðu fengið þess-
ar upplýsingar fóru þeir rakleiðis í
að kanna fiókhald lífeyrissjóðsins
og samkvæmt heimildum blaðsins
höfðu þeir aðeins skoðað það í
skamma stund þegar þeir ákváðu
að kæra málið til RLR. Samnings-
bundin uppsögn Þorsteins, sem
kvað á um laun út uppsagnarfrest-
inn, var einnig afturkölluð og hann
rekinn.
Keypti vafasöm
skuldabréf fyrir 115
milljónir á 18 mánuð-
um
Tveggja vikna rannsókn lögfræð-
inga Áburðarverksmiðjunnar á
gögnum lífeyrissjóðsins fiefur sam-
kvæmt heimildum MORGUN-
PÓSTSINS leitt í ljós að Þorsteinn
hefur alls keypt skuldabréf af ein-
staklingum og fýrirtækjum fyrir
um það bil 115 milljónir króna.
Skuldabréfakaup Þorsteins hófust
fýrir alvöru í apríl á síðasta ári og
keypti hann fýrir um það bil 40
milljónir króna fram að áramótum.
Á þessu ári hefur Þorsteinn síðan
keypt skuldabréf með veðum í hús-
eignum fyrir um það bil 75 ntilljón-
ir króna og samkvæmt staðfestum
upplýsingum blaðsins hafði hann í
hyggju að kosta töluvert rneiru í
viðlíka fjárfestingar áður en honurn
var vikið frá.
Stærstu og aivarlegustu dæmin
Allt bendir til þess að Þorsteinn
V. Þórðarson sé skaðabótaskyldur
vegna þess skaða sem heimildar-
lausar fjárfestingar hans munu
valda lífeyrissjóðnum. Samkvæmt
heimildum MORGUNPÓSTSINS
eru forráðamenn Áburðarverk-
smiðjunnar nú að kanna hvort
mögulegt sé að kyrrsetja eignir
hans til þess að tryggja kröfur
sjóðsins á hendur honum. Það er
hins vegar Ijóst að Þorsteinn er
ekki borgunarmaður fýrir skaða
sjóðsins ef rnálin þróast á versta
veg.
Einnig hafa vaknað spurningar
um það hvort Áburðarverksmiðjan
beri ekki ábyrgð á verkum Þor-
steins og eigi að taka skaðann á sig
þar sem umsýsla sjóðsins var ein af
verkskyldum hans við verksmiðj-
una. Lögfróðir heimildarmenn
MORGUNPÓSTSINS telja þó að
færa megi rök fýrir því að vinnu-
veitendaábyrgð geti verið tak-
mörkuð þegar starfsmaður fer
langt út fyrir þær heimildir sem
honurn eru settar. Það flækir nokk-
uð þessi mál að Áburðaverksmiðj-
an breyttist úr ríkisfyrirtæki í
hlutafélag á sama tíma og fjárfest-
ingar Þorsteins áttu sér stað. Haff
var samband við Hákon Björnsson
forstjóra Áburðarverksmiðjunnar
en hann sagðist ekki vilja tjá sig um
málið að svo stöddu.
um fjárfestingar sem eru brot á
ávöxtunarreglugerð sjóðsins eru
skuldabréfakaup í fyrrnefndum
byggingaframkvæmdum í Berja-
rima og kaup á skuldabréfum af
byggingafyrirtækinu Jeco hf. með
veðum í Skipholti 50 d. Þau kaup
voru einnig fýrir milligöngu Þor-
láks. Alls keypti Þorsteinn skulda-
bréf í Skipholtinu fyrir um það bil
Stórfelld mistök end-
urskoðandans
Lífeyrissjóði starfsmanna
Áburðarverksmiðjunnar var lokað
fyrir tveimur árum og starfsmenn
fóru hver í þann lífeyrissjóð sem
tilheyrði þeirra stéttarfélagi. Fjórir
menn sitja í stjórn lífeyrissjóðsins
en stjórnarfundir hafa verið fáir frá
því sjóðnum var lokað. Verksmiðj-
an hefur annast umsýslu og reikn-
ingshald sjóðsins án þess að
greiðsla komi til og hefur löggiltur
endurskoðandi á vegum stjórnar
verksmiðjunnar haft eftirlit með
starfsemi sjóðsins. Ábyrgð endur-
skoðandans hlýtur að vera tölu-
verð í þessu rnáli þar sem hann
skrifaði athugasemdalaust upp á
ársreikninga síðasta árs þrátt fyrir
að þá hafi Þorsteinn fjárfest fyrir 40
milljónir í skuldabréfum sem ekki
samræmdust reglum sjóðsins.
Skuldabréfin eru skráð í ársreikn-
ingana sem „bankabréf ofl.“ Sú
skráning er rnjög alvarleg villa í
framsetningu reikningsins og má
allt eins gera ráð fýrir því að endur-
skoðandinn verði látinn sæta
ábyrgð vegna þessa og verður jafn
vel látið reyna á hvort ábyrgðar-
trygging hans dekki þann skaða
sem þessi mistök koma til með að
valda.
46 milljónir króna. Húsið er hins
vegar ekki ennþá orðið fokhelt en
um þessar mundir hefur öll vinna
við það legið niðri í nokkrar vikur.
eins og vjð húsin í Berjarima.
Kaupin af Jeco hf. eru þó öllu alvar-
legri dæmi fyrir sjóðinn en kaupin í
Berjarima, því samkvæmt mati full-
trúa Áburðarverksmiðjunnar eru
aðeins tryggingar fýrir í mesta lagi 5
Skipholt 50 d. Samkvæmt mati fulltrúa Áburðarverksmiðjunnar eru að-
eins tryggingar fyrir um það bil 5 milljónum af 46 milljóna króna kröfu í
húsinu. Ekkert opinbert mat er til á húsinu, enda töluvert í land með að
það sé tilbúið, en fasteignasalar hafa metið það sem svo að í núver-
andi ástandi sé verðmæti þess á bilinu 30-50 milljónir. Jörgen Erlings-
son, framkvæmdastjóri byggingarfélagsins Jeco hf. fullyrðir að ef hon-
um takist að gera húsið fokhelt muni áhætta sjóðsins minnka verulega.
Það leikur aftur á móti nokkur vafi á því hvort hann geti það. Eins og
fyrr segir liggja framkvæmdir við húsið nú niðri en Jörgen segir að það
sé vegna þess að ákveðið bakslag hafi komið í fjármögnun byggingar-
innar fyrir skömmu. Þegar hann var spurður hvað það hafi verið kom í
Ijós að bakslagið hafi verið þegar Þorsteinn missti vinnuna hjá Áburð-
arverksmiðjunni. „Við vorum búnir að gera ákveðin fjárhagsplön og
hann ætlaði að kaupa skuldabréf fyrir 5 til 10 milljónir til viðbótar í hús-
inu, en það gekk ekki eftir þar sem hann missti vinnuna," segir Jörgen.