Helgarpósturinn - 13.02.1995, Blaðsíða 9

MÁNUDAGUR 13. FEBRÚAR 1995
MORGUNPÓSTURINN FRÉTTIR
9
Nýlega var eigandi myndbanda-
leigu á ísafirði dæmdur í 30
daga skilorðsbundið varðhald og
rúmlega hundrað þúsund króna
sekt fyrir að leigja viðskipta-
vinum sínum klámmyndir.
En hvað er klám og hvers vegna
er bað bannað?

~
0»sv»KÁHií!m*"n*^
" Mtr SUCK'N SWINQ WmT«
íXrl^oRnise is m
4 Hmv t<JRN Oh f*.

UA *iut
*><<>«««
>0

IMI* ,
. «'ICHT

Á að banna fullorðnu
fólki að horfa á klám?
Nýlega var kveðinn upp dómur í
héraðsdómi Vestfjarða á Isafirði yfir
Jóhannesi Ragnarssyni, sem rek-
ur JR-vídeóleiguna þar í bæ. Var
hann fundinn sekur um að hafa átt
og leigt út klámmyndir til viðskipta-
vina sinna og dæmdur í 30 daga skil-
orðsbundið varðhald og 105.000
króna sekt. Auk þess voru 106
myndbönd með „klámfengnum at-
riðum að meginefni“ gerð upptæk
og honum gert að greiða málskostn-
að allan. Þessi myndbönd leigði
hann fyrst og ffemst sjómönnum og
öðrum fastakúnnum, sem allir voru
komnir vel yfir sextán ára aldur.
Þetta var í annað sinn sem Jóhannes
var dæmdur fyrir sams konar brot,
en fyrir nokkrum árum voru ríflega
300 myndbönd úr hans eigu gerð
upptæk á sömu forsendum. Hélt Jó-
hannes engum vörnum uppi í mál-
inu og hyggst ekki áfrýja dómnum.
Þessi dómur byggir á 210. grein
hegningarlaganna, þar sem meðal
annars segir að það, „að búa til eða
flytja inn í útbreiðsluskyni, selja, út-
býta eða dreifa á annan hátt út
klámritum, Jdámmyndum eða öðr-
um slíkum hlutum, eða hafa þá op-
inberlega til sýnis...“ varði sektum
eða varðhaldi allt að 6 mánuðum.
Sömu refsingu varðar það að láta
klámrit, ldámmyndir eða annað
álíka efhi i liendur unglinga yngri en
18 ára.
Hins vegar er enga skilgreiningu
að finna á orðinu klám í þessari
grein laganna, og enga slíka skil-
greiningu er heldur að finna annars
staðar í íslenskum lögum. Dómarar
verða því sjálfir að ákveða, án nokk-
urrar leiðsagnar frá löggjafanum,
hvað er klám og hvað ekki.
Skoðaði allar
spólurnar
Dómari í máli Jóhannesar var
Jónas Jóhannsson héraðsdómari
á ísafirði. Að hans sögn skapaði
skorturinn á slcilgreiningu hugtaks-
ins honum engan vanda í mati sínu
á viðkomandi myndböndum. Að-
spurður kvaðst hann hafa skoðað
þau öll, en tók það fram að hann
væri þakldátur fyrir að hægt væri að
hraðspóla í tilfellum sem þessum.
Að lokinni þessari skoðun komst
Jónas að þeirri niðurstöðu að ótví-
rætt væri um klámmyndir að ræða í
öllum tilfellunum 106. Hann vildi
þó ekki meina að þessi niðurstaða
væri alfarið geðþóttaákvörðun hans
sjálfs. „Nei, ég get ekki samþyldct að
ég hafi ekkert haft til að styðjast við
annað en mitt persónulega mat á
hvað ldám er og hvað ekki. Þessi úr-
skurður byggir á almennu siðgæðis-
mati eins og það er hér á landi í dag,
auk þess sem ég studdist við dönsk
lög um klám og dóminn yfir Stöð 2
frá árinu 1990. Auðvitað legg ég líka
ákveðið mat á þetta, en það er langt í
frá að lögin séu ónýt þó elcki sé neglt
niður hvað klám er nákvæmlega
enda verður það líklega aldrei hægt
svo vel sé.“
I pistli í Morgunblaðinu komst Davíð
Þór Björgvinsson aö þeirri niðurstöðu
helstri, að þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir
þandarískra dómstóla, hafi menn þar í
landi enn hvorki fundið viðunandi skil-
greiningu á hugtakinu klámi né fullgilda
ástæðu til að meina fullorðnum mann-
eskjum að horfa á flest það efni, sem
flokkað hefur verið sem slíkt.
Afbrigðilegt
og ýkt groddaklám
Egill Stephensen vararíkissak-
sóknari teiur það heldur ekki til
vandræða að ekki skuli vera til skil-
greining á þessu hugtaki, enda sé
mat á slíku mjög breytilegt ffá ein-
um tíma til annars og hljóti fýrst og
fremst að miðast við almennt sið-
gæðismat á hverjum tíma.
„Við verðum að hafa hliðsjón af
því sem telst innan velsæmismarka
og almennt boðlegt í þjóðfélaginu,“
sagði Egill í samtali við blaðið. „Það
er í rauninni ekki hægt að skilgreina
þetta, slík skilgreining yrði alltaf
ónákvæm þar sem hún yrði alltaf
háð þeim tíma sem hún væri gerð á.
En það eru auðvitað til slcilgreining-
ar á Idámi, líka í lögffæðinni og hafa
verið notaðar af ffæðimönnum. Ég
held það megi orða það eitthvað á þá
leið, að í klámi felist lostug lýsing á
kynfærum eða kynferðislegum stell-
ingum og aðaláherslan lögð á það
lostuga. Þá er það náttúrlega spurn-
ing hvað telst lostugt í þessu, og það
er þá þessi sérstaka áhersla sem lögð
er á nákvæmar lýsingar, og eins ef
þær fela í sér eitthvað afbrigðilegt
eða ýkt, sem er þá hneykslanlegt
samkvæmt hinu almenna siðamati í
kynferðismálum."
Þessar skýringar Egils breyta þó
engu þar um, að þegar upp er staðið
er það alltaf persónuleg túlkun
dómarans á hugtakinu kiámi sem
ræður úrslitum og það sem er klám í
augum eins getur verið erótík í hug-
um annarra. Sem ku ekki vera
bönnuð. Það hlýtur að teljast vafa-
samt að telja áherslu á losta af hinu
illa þegar kynlífi er lýst á annað
borð. Losti er í huga flestra aðalfor-
senda og þar með órjúfanlegur hluti
eðlilegs kynlífs. Eins hlýtur það að
vera umdeilanlegt hvað talist getur
ýkt eða of nákvæmt og hugtakið „af-
brigðilegt“ er nokkuð sem seint nást
sættir um meðal ffæðimanna.
„Þetta er alveg rétt svona út af fyr-
ir sig, en hins vegar hefúr verið grip-
ið til þess ráðs í málum sem þessum,
vel fiestum allavega, að hafa með-
dómendur,“ sagði Egill. „í flestum
tilfellum ríkir hins vegar ekki nokk-
ur einasti vafi, þetta er svo rakið
groddaklám að það er enginn í vafa
um hvað þarna er á ferðinni. Þá er
ég að tala um þessar týpísku klám-
spólur á vídeóleigunum til dæmis.
Ef klám er til á annað borð, þá held
ég að allir geti verið sammála um
það að þessar spólur falli undir það
hugtak. En það eru til nokkrir
hæstaréttardómar þar sem reynt
hefur á mat á þessu hugtaki. Þá hafa
dómarar yfirleitt fengið til liðs við
sig listfræðinga, kvikmyndaleik-
stjóra, jafnvel presta og heimspek-
inga, eins og gerðist í dómnum yfir
Jóni Óttari og Stöð 2. Þannig að það
er nú reynt yfirleitt að koma í veg
fyrir að dómaranum sé þetta algjör-
lega í sjálfsvald sett.“
„Ég þekki það
þegar ég sé það“
Pistill Davíðs Þórs Björgvins-
sonar um tjáningarfrelsi sem birtist
í Morgunblaðinu fyrir nokkrum ár-
um, ber yfirskriftina „Hvað er idám
og hvers vegna á að hefta útbreiðsiu
þess?“
1 pistíi þessum kemst Davíð Þór
að þeirri niðurstöðu helstri, að þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir bandarískra
dómstóla, hafi menn þar í Iandi enn
hvorki fundið viðunandi skilgrein-
ingu á hugtakinu klámi né fuUgilda
ástæðu til að meina fullorðnum
manneskjum að horfa á flest það
efhi, sem flokkað hefúr verið sem
slíkt.
Davið tilgreinir eina skilgreiningu
á klámi, sem notuð var í réttarhöld-
um í Kaliforníu árið 1973. Hún er á
þá leið, að með klámi sé eingöngu
átt við efni sem feli í sér lýsingu eða
sýningu á kynferðislegri hegðun,
sem þar að auki er „sett þannig
fram, að ljóst sé að markmiðið sé
fyrst og ffemst að höfða til kynhvat-
ar neytandans og vekja með honum
losta án þess að séð verði að það
þjóni öðrum bókmenntalegum, list-
rænum, pólitískum eða vísindaleg-
um tilgangi.“ Þessi skilgreining er
sama marki brennd og skýring Egils
Stephensen hér að ofan, þau hugtök
sem notuð eru til að útskýra klám
eru jafn loðin og teygjanleg og það
sem þau eiga að útslcýra. Hver er
þess búinn að kveða upp úr með það
í eitt skipti fýrir öll, hvað þjóni list-
rænum tilgangi, svo dæmi sé nefnt?
Þar að auki vantar alla röksemda-
færslu fyrir því að það sé saknæmt
athæfi að höfða til kynhvatar fólks.
Það væri líklega illa komið fyrir
mannkyninu ef slíkt yrði bannað
með lögum.
Dómari að nafni Stewart kom
hins vegar að kjarna málsins þegar
hann skilaði séráliti í máli einu, þar
sem hann var ekki á því að um klám
væri að ræða, öfugt við meðdóm-
endur sína. Við þetta tækifæri sagði
Stewart: „Ég ætla ekki í dag að gera
frekari tilraun til að skilgreina nánar
hvers konar efni það er sem fellur
undir hugtakið klám og ef til vil get
ég það aldrei á viðunandi hátt, en ég
þekki það þegar ég sé það og kvik-
myndin sem um er fjallað í þessu
máli fellur ekki þar undir.“
„Ég þekki það þegar ég sé það“,
þessi setning er lýsandi fyrir af-
greiðslu íslenskra dómstóla á klámi
jafnt sem bandarískra.
Af hverju
að banna klám?
Burtséð ffá vandkvæðun-
um við að ákvarða hvenær
kynlífslýsingar hætta að vera
erótík og byrja að vera klám,
er erfitt að færa rök fýrir því
hvers vegna meina skuli full-
þroska einstaklingum, sem
ffjálst er að stunda sitt kynlíf
með nokkurn veginn hverj-
um þeim hætti sem þeim
hugnast best, að horfa á aðra
gera slíkt hið sama. Hugtak-
ið „almennt siðgæði“ er jafn
óljóst og flest þau önnur,
sem hér hafa verið tínd tU, og
þvi vafasamt að skáka í því
skjólinu. Enda er ekkert sem
mælir á móti því að bannað
verði að efna til klámfengra
sýninga annars staðar en þar
sem menn eru sérstaklega
saman komir til þess að
njóta þeirra. Þá ætti ekki að
vera nein hætta á að velsæm-
iskennd hins siðrúða meiri-
hluta særist. Önnur rök fýrir
því að banna dreifingu á
klámi eru þau, að klám auki
ofbeldishneigð, brengli hug-
myndir fólks um heilbrigt
kynlíf og ali á óeðli. Eins og
Davíð bendir á í pistli sínum
hafa þessi rök engar áreiðan-
legar rannsóknir á bak við
sig sem rennt geta undir þau
einhverjum stoðum. Eru
reyndar flestir sem til þekkja
á því að þessu sé alls eklci
þannig farið nema í einstaka
undantekningatilfellum.
Klám er leyft víðs vegar í
Evrópu og víða í Bandaríkj-
unum líka. Þess er hins vegar
gætt að börn og unglingar
hafi ekki greiðan aðgang að
klámi og víðast hvar er
bannað að auglýsa eða sýna
klámfengið efni á opinber-
um vettvangi. En það er ekk-
ert sem kemur í veg fýrir að
þeir sem hafa aldur til og
áhuga geti nálgast klám ef
þeim sýnist svo, án þess að
þurfa að pukrast með það.
Því það er líka hægt að nálg-
ast klám hér á landi, þótt
ekki fari það ýkja hátt. Þrátt
fýrir bannið og dóma á borð
við þann, sem kveðinn var
upp á ísafirði, eru þær ófáar
myndbandaleigurnar, þar
sem fastakúnnar geta fengið „eina
bláa“ með sér heim svo lítið beri á.
Sums staðar þurfa menn ekki einu
sinni að vera fastakúnnar.
Blaðamaður MORGUNPÓSTSINS
valdi tíu myndbandaleigur á höfúð-
borgarsvæðinu sem hann hafði
sjaldan eða aldrei komið á áður og
reyndi að fá leigðar klámmyndir á
borð við þær, sem Jóhannes Ragn-
arsson var dæmdur fýrir að leigja
sínum viðslciptavinum. Á fimm af
þessum tíu leigum var honum tjáð
að slíkar myndir væri ekki hægt að
fá á þessum stað. Á einni var hann
beðinn að koma aftur seinna, þegar
„Dómarar hafa yfirleitt fengiö til liðs við
sig listfræðinga, kvikmyndaleikstjóra,
jafnvel presta og heimspekinga, eins og
gerðist i dómnum yfir Jóni Ótfari
Ragnarssyni og Stöð 2. Þannig aö þaö
er nú reynt yfirleitt að koma í veg fyrir
að dómaranum sé þetta algjörlega í
sjálfsvald sett,“ segir Egill Stephensen
vararíkissaksóknari.
eigandinn væri við og á annarri tjáð
að þetta væri hægt, þær væru bara
allar í útleigu. Á þremur af tíu leig-
um var ekkert sjálfsagðara.
-æöj
Ódýru
kuldagallamir
komnir aftur
Arctic kuldagallarnir fást í tveimur litum;
dökkbláu og grænu.
Gallarnir eru fáanlegir meö dömusniði.
Pantanir óskast sóttar sem fyrst.
Verslun athafnamannsins frá 1916
■1 “TL x ■ I . 1 ■/ * \ [ \ k
Grandagarði 2, Reykjavík, sími 28855, grænt númer 800-6288.