Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1943, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
391
Skemmtilegur ferða-
langur árið 1852
Skoðaði eldfjöll, hveri og heimsóffi goft fólk
Árið 1852 lagði óvenjulegur gestur
leið sína hingað til lands, Banda-
rikjamaður að nafni Pliny Miles
einna fyrstur — ef ekki fyrstur allra
manna úr því landi. Hann dvaldist
hér um mánaðartíma, ferðaðist aust-
ur í sveitir, skoðaði Pingvelii og
Geysi, gekk á Heklu, skoðaði hvera-
svæðið á Reykjum í Ölfusi og við
Krísuvík. Hann kynntist ýmsum
Reykvíkingum, einkum Bjarna Jóns-
syni rektor. Varð hann mjög hrifinn
af náttúru landsins, og landsrnönn-
um her hann hið hezta söguna. Um
ferð þessa ritaði hann hók, sem út
kom í Lundúnum 1854: „Norður-
fari, or Rambles in Iceland." Auk
ferðasögunnar sjálfrar er í bókinni
margs konar fróðleikur um landið,
þjóðina, sögu hennar, tungu og forn-
ar bókmentir; er það alt ritað af
góðvild og auðséð, að höfundur hef-
ir notað vel tíma sinn hér á landi,
þó að ýmislegt hafi hann misskilið.
Hér fara á eftir nokkrar frásagnir
úr bókinni.
í REYKJAVÍK 1852
Einkunnarorð þessa kapítula eru
úr kvæði Popes, sem séra Jón á
Bægisá þýddi og kallaði „Tilraun um
manninn“. Prentar Miles þau bffeði á
ensku og íslenzku, og er íslenzki
textinn prentaður stafrétt þannig:
— Hvar er norður ytst?
Sagt er í Jork, það sé við Tveit;
Segir Skottinn: við Orkneyjar;
En þar: við Grænland, Zemblu, sveit
Sett meinar það — og guð veit hvar.
Við lentum í Reykjavík klukk-
án sex um morgxminn. Þó að sól
hefði verið 5 stundir á lofti, var
varla nokkur maður á fótum. Á
þessum tíma árs rís sólin ber-
sýnilega of snemma fyrir þá. En
svefn verða menn að fá, hvort
sem dimmir eða ekki. Reykja-,
vík, með sínum 1200 íbúum, er
ekki mikil, af höfuðborg að vera.
Aðalgatan liggur samhliða lág-
um malarkambí, og eru aðeins
fá hús sjávarmegin götunnar.
Að einu leyti er staðurinn sér-
kennilegur. Nálega öll hús eru
svört. Þau eru mestmegnis úr
timbri, ein hæð, og tjörguð, en
ekki máluð. Stundum blanda
þeir leir í tjöruna. Tjaran er í
fyrstu dökkrauð, en verður svört
eftir skamma stund. Hún er lögð
þykkt á, og hún varðveitir tréð
furðulega vel. Eg gekk um eyði-
legar göturnar og varð forviða á
þeim smekk og hlýleika, sem
þessi látlausu íbúðarhús báru
vitni um. Riðin gluggatjöld, og
oft purpurarauð gluggatjöld að
auki, og blómapottar — geraní-
ur, rósir, fuchsíur o. s. frv. —
voru í hverjum glugga. Hvítmál-
aðir gluggakarmarnir skáru sig
mjög úr við dökkan, tjörulitan
viðinn. Þar sem ég hafði heyrt
margt um fátækt íslendinga og
slæm atvinnuskilyrði, furðaði ég
mig á því að sjá staðinn svo
vistlegan og skemtilegan. Kaup-
menn hafa venjulega verzlun og
íbúð undir sama þaki. Dóm-
kirkjan er snotur og stæðileg
bygging með turni. Hún er með
stærstu húsum í Reykjavík, á-
samt latínuskólanum, sem er
þrjár hæðir, gistihúsinu, tveggja
hæða húsi, og dregst þakið upp
í odd, og húsi stiftamtmannsins,
sem er langt og lágt hvítkalkað
hús úr hraungrýti.-----------
Loftslagið er nú — um há-
sumar — beinlínis unaðslegt.
Fólkið fellur mér vel í geð, það
sem ég hefi séð af því. Það er
þægilega hispurslaust, og um
hjartanlega gestrisni er ekki að
villast.-----
HVERNIG STROKKUR
GAMLI GAUS
Höfundur hafðí stutta viðdvöl i
Reykjavik. Siðan hóf hann lerð sina
að Geysi og Heklu. Á leiðinni tii
Þingvaila halði h inn samllot með
öðrum ferðamönnum, þeirra á meðal
voru foringjar á frönsku herskipi,
Bjarni rektor og nokkrir kaupmenn
úr Rejkjavík. Síðan hélt hann eins
og leið liggur til Geysis, og lýsir
honum allnákvæmlega. Um þær
mundir þótti Strokkur ekki siður
furðulegur, og er hér lýsing Miles á
honum:
Þegar skáldið (Byron)'
sagði, að blóðið í sér syði líkt
og „uppsprettur Heklu“, átti
hann vafalaust við hverina. Blóð
manns mundi ólga alveg óskap-
lega ef jafnaðist á við hamfarir
Strokks eða Stóra Geysis, bróður
hans. Strokkur er litlu síður
furðulegur og merkilegur en
Geysir. Þó að hann sé ekki eins
mikilfenglegur, þeytir hann
vatnsbununni hærra og lengra
og á breytilegri hátt, vegna þess
að gospípan er nokkuð óregluleg.
Gospípan er nokkuð óslétt og dá-
lítið bogin, eins og byssa Irlend-
ingsins, sem til þess var gerð
„að skjóta fyrir horn“. Ein regla
virðist gilda um alla goshveri á
Islandi. Því stærri sem þeir eru,
því sjaldnar gjósa þeir. Mér er
sagt, að Geysir gjósi ekki stór-
gosi oftar en einu sinni á dag
eða annanhvern dag. Strokkur
einu sinni eða tvisvar á dag og
Litli-Geysir á 30—40 mínútna
fresti. Strokk má fá til þess að
gjósa með því að kasta ofan í
hann grjóti eða torfi. Grjót stífl-
ar hann stundum, en torf og
hnausar gera það ekki, auk þess
gefur þetta gosinu svip, með því