Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Qupperneq 10

628
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
jeg á brjef um bríkina miklu, en
bvo er sumstaðar kölluð altarisbrík
úr Skálholtsdómkirkju, vanalega
kend við Ögmund biskup I’álsson,
þg því kölluð ögmundarbrík. Það
var hollensk smíð, haglega gjörð
með upphleyptum logagyltum mynd
>im, afarstór. og er sennilegt að Ög-
mundur biskup hafi fengið hana
til kirkjunnar.
Finnur biskup segir um hana í
biskupasögu sinni:
Ingens deaurata, et pretiosa ta-
bula. Það er á íslensku: Ákaflega
stór, gylt dýrindistafla: Á henni
voru 9 myndir helgra maima, út-
höggnar í hálfri líkamsstærð og
allar gvltar.
Þegar dómkirkjan brennur 1526,
var bríkinni bjargað, og gátu tvær
konur borið hana út úr kirkjunni.
ÍÞótti það furðuverk. Bríkin var í
Skálholti til þess er stóllinn var
lagÓur niður 1796. Þá átti hún að
rjettu lagi að fara til Revkjavíkur,
en komst ekki léngra en til Eyrar-
bakka, hvernig sem á ]>ví hefir
istaðið. Þar lá hún um 20 ár í salt-
húsi, og var höfð til þess að hengja
á hana slátur og krof. 31. mars 1817
skoraði fornleifanefndin á stipt-
nmtmann og biskup að grenslast
eftir, hvað orðið sje um bríkina.
En þá var hún orðin svo skemd. að
|pngin tiltök voru, að Revkjavíkur-
dómkirk.ja ga*ti notað hana. Tlauð
|>á stiptamtmaður prófastinum í
lÁrnesþingi að senda bana út 1819.
Var þá ekki eftir af henni nema
brot, gegnsósa af saltlegi og raka,
höfuðin dottin af sumum mjuid-
iunum handleggir brotnir o. s. frv.
Þetta var svo sent út. En þegar
nefndin f.jekk bríkina. varð hún
Injög óánægð, þótti ekkert í hana
varið. af því hún var svo g.jörskemd
'og gvllingin að mestu farin. Nefnd-
in varð að borga 8 ríkisdali í flutn-
ingsg.jald, og þótti benni |neim pen-
ingum illa varið“,-
Þannig sagði TTannes Þorsteins-
son söguna af þessuin dýrgrip frá.
blómatíma Hkálholts.
tíamtal við þjóðminjavörð.
Þegar .jeg f; rir nokkrum dögum
iátti tal við Matthías Þórðai*son
þjóðminjavörö, spurði jeg hann að
'pví, hvort hann het'ði nokkuð fregn-
að af brotunum úr „bríkinni miklu“
— Þau eru hjerna, sagði þjóð-
iminjavörður, og fór með mig upp
í safn. Þar gengum við að stórri
kistu. — „Iljer þarf að nota alt
gevmslupláss, smátt og stórt. Tl.jer
eru allar hirslur fullar, sem hirslur
geta talist“. -
Síðan opnaði hann kistuna. Þar
kendi margra grasa. Er Matthías
fór að tuka upp úr kistunni, kom
Jiann niður á dýrliugamyndirnar,
sem eitt sinn prýddu Skálholts-
kirkju. Það leyndi sjer ekki, að
|>ær komu ekki beina leið frá dóm-
kirkjualtarinu til þessa geymslu-
staðar, bera ótvíræðar menjar frá
vistinni í Eyrarbakka salthúsi
innan um saltfisk og slátur-afurðir.
í>ær eru kolsvartar. Andlitið hefir
dottið «f einni. Aðrar meira braml-
aðar. Engu að síður er sjálfsagt að
halda þeim til haga til minningar
iim það, sem eitt sinn var höfuð-
íprýði dómkirkjunnar í Skálholti.
— ITvenær fjekkst þú þessar leif-
ar af bríkinni? spyr jeg Matthías
þórðarson.
— Þegar við fengum forngripina
Í930 frá Þjóðminjasafni Dana. Ekki
jrema sumar af myndum þessum
þöfðu verið þar til sýnis, enda ekki
sjerlega ásjálegar. Var nokkuð af
þeim geymt í kjallara safnsins og
ifundust ekki allar er til átti að taka.
Þegar dýrlingar ögmundar Páls-
sonar voru komnir aftur ofan í
kistu sína, benti Matthías mjer á.
þvílíkur k.jörgripur kistan er, hag-
llega útskorin iill og. mesta lista-
smíði. Fangamark er á loki hennar
R. T. Af stílnum á útskurði kist-
unnar getur Matthías sjer þess til,
að kistuna liafi skorið enginn ann-
ar en Guðmundur Guðmundsson frá
í>æ, sem var yfirsmiður dómkirkj-
unnar, er Brynjólfur Sveinsson
reisti. Eru til þess gild rök. En
ifangamarkið sje Ragnheiðar Jóns-
Uóttur síðustu konu Gísla Þorláks-
sonar bisku]>s. Kista |>essi var lengi
til sölu á Thorvaldsensbazar. Þá var
Jón Jakobsson fomminjavörur. —
ÍHonum þótti kistan vera of dýr til
þess að kaupa hana til safnsins.
Enda hafði hann lítið fje til gripa-
kaupa. llún komstz svo í „Folke-
museet“ í Danmörku. Líklegt að
ÍDaníel höfuðsmaður Bruun hafi náð
þenni þangað, Þar náði jeg í hana.
pegir Matthías. Guðm. Guðmundsson
,var ekki aðeins lærður húsasmiður.
JITann skar í trje og hjó í stein.
fTann gerði skímarfontinn í Ilóla-
Idómkirkju. Nokkrir legsteinar eru
til eftir hann. Og hjerna eru.öskjur
sem hann áreiðanlega hefir skorið,
sagði Matthías og sýndi mjer öskj-
ur, með samskonar íyigamarki og
Wr á kistunni.
En mynd af eiganda kkstunnar,
Skírnarfonturinn.