Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1952, Blaðsíða 10

638
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Teppið hennar Ólafar Jóns-
dóttur í Hellisfirði, sem er saumað
1811, gæti vel hafa verið saumað
2—300 árum fyr, ef ekki væri
neðsti reiturinn til vinstri. Riddar-
inn og síðklæddi maðurinn, sem
stingur höndum í síður, er hennar
eigin hugmynd. Sagan, sem sögð
er með þessari litlu mynd, er næsta
hugljúf. Hér stendur bóndinn um-
kringdur skepnum sínum. Kind-
urnar eru saumaðar eftir fastri
venju — nær ferskeyttar í laginu
— en slíkt er eðlilegt þar sem
sauma verður eftir því hvernig
þræðirnir liggja í dúknum. Fugl-
arnir — hvort sem það eru nú hæn-
ur eða dúfur — eru heldur ekki
eðlilegir. En hesturinn er eðlilegur
og hefur sjálfsagt verið teiknaður
sérstaklega. Vel er það gert, hann
fyllir vel flötinn og fellur saman
við umhverfið.
Teppið með riddurunum og sitj-
andi manni er fjölbreytt (2. mynd).
Hirtina og trén í ytri reitunum
kannast maður við frá glitvefnaði,
' og hringarnir að ofan og neðan
2. mynd. Ftéttusaumað teppi, með
riddurum, hjörtum og sitjandi 'manni
í sexhyrndum reitum.
lykja um mynztur, sem kunn eru
allt frá því um 1400, og af vefnaði
og bókum frá 15. og 16. öld. Grunn-
liturinn er gullgulUr eins og í flest-
um Óðrum tjöldum. Með nákvæmri
athugun mætti eflaust ganga úr
skugga um, hvaða jurt eða mosa-
tegund hefði verið notuð til að ná
þessum lit. Rauðu, bláu og grænu
litirnir í þessu teppi eru miklu
skærari en í öðrum teppum, og er
það annað hvort vegna þess að
betur hefur verið farið með tepp-
ið, eða þá að litirnir hafa verið
sterkari í upphafi.
í teppi með biblíumyndum er
litskrúðið ekki jafn sterkt. Að vísu
er dökkblái liturinn í sveigunum
skær, en eftir því sem ég fæ bezt
séð, þá hefur hinn brúni litur, sem
mest ber á, aldrei verið sterkari
en hann nú er. í fliótu bragði gæti
svo virzt sem hann hefði uppruna-
lega verið rauður, vegna þess að
hann er notaður alls staðar þar sem
maður á að venjast rauðum lit, en
á röngunni er liturinn nákvæmlega
hinn sami og á réttunni. Og þar
sem hinir litirnir — og hinn ljós-
guli grunnur — hafa haldið sér
1. mynd. Fléttusaumað teppi, saumað
heíur Ólöf Jónsdóttir, Hellisfirði, 1811.
Efst stendur hið kunna erindi: Vertu
yfir og allt um kring ...
—j--a--s------——■ ■ ' ■' ' 1
3. mynd. Fléttusaumað teppi með biblíu
myndum, fæðing Jesú, skírn, kross-
festingu og greftrun. Umhverfis er
þessi letrun: Hér mun himna stýrir,
hvílu með blessan skýla, engill guðs
að gangi, g'... Mun þetta því vera
rúmábreiða.
vel, þá er mér nær að halda að
litirnir hafi upphaflega verið hafð-
ir mjúkir af ásettu ráði. Mynztrið
er mjög merkilegt. Niðurskipan
þess er alveg byzantisk. Sveigarn-
ir, sem tengdir eru saman með
tiglum og hin skrautlegu millibil,
eru í ætt við silkivefnað allt frá
5. öld. Myndirnar gæti vel verið
teknar eftir fyrirmynd í bókum frá
12.—13. öld, enda þótt háralitur og
klæðaburður sé öðru vísi. En þetta
teppi hefur sennilega verið saumað
um 1700. (3. mynd).
Svo er tjald rfteð hringa-mynztri
og rómverskri uppfyllingu innan í
hringunum. Á því er ártalið 1705.
Þetta tjald er dýrmætt, því að á
því er bæði nafn og ártal. Efst á
því stendur Þóra Stefánsd. og er
sagt að hún hafi verið dóttir séra
Stefáns Ólafssonar skálds í Valla-
nesi (d. 1688). Á safninu var mér
sagt að þetta væri mjög líklegt. Og
við nánari athugun sér maður
fljótt, að hún hefur erft hugmynda-