Lesbók Morgunblaðsins - 25.10.1953, Blaðsíða 2

600
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
—
Trafakefli frá 16., 17. og 18 öld
eru og í skápnum prjónahúfur
(skotthúfur), lambhúshetta og
fleiri flíkur.
Innst á vesturvegg er hilla með
trafakeflum, og hillur með trafa-
öskjum á veggnum beint á móti.
Trafaöskjurnar voru til að geyma
í silkiklúta, handlínur og annan
fínan vefnað. En trafakeflin til að
slétta þesskonar flíkur, líkt og nú
er gert, þegar tau er „rúllað“, voru
keflin því tvö saman, annað sívalt,
sem tröfunum var vafið um og
kantað yfirkefli, sem undirkeflið
var látið velta undir; tvenn pör
hanga til sýnis við enda hillunnar,
en á hillunni sjálfri eru aðeins yfir-
kefli, 46 að tölu, öll útskorin og
oft af hreinni list. Má þar t. d.
sjá ótrúlega vandaðan „loftskurð“,
sem minnir á hin mjög dáða ind-
verska tréskurð. — Talið er að
traíakeflin hér eins og í Noregi
hafi oftast verið gefin sem „tryggða
pantur“, svo að ekki er undarlegt
þó vandað hafi verið til þeirra.
— Þau kefli, sem hér eru sýnd, eru
frá 17. og 18. öld, og mörg þeirra
eru með ártölum — það fyrsta
1632. Þó mun eitt vera eldra, og
heíur Þórunni á Grund, Jónsdótt-
ur Arasonar, verið eignað það. En
á því er ekkert ártal. — Annars eru
trafakeflin merkileg í íslenzkri út-
skurðarlist, að því leyti, að á þeim
má kannske bezt af öllu sjá, hversu
sérstæð hún er, því af þessum 46
eru engin tvö, sem hægt er að segja
að séu verulega lík, en samt sem
áður er hægt að tala um þau í
heild sem sérstaka íslenzka gerð,
mjög frábrugðna t. d. norsku (og
dönsku) gerðinni. Sýnir það, að
íslendingar voru í verkum sínum
ekki einungis sjálfstæðir hver
gagnvart öðrum heldur líka — og
engu síður — gagnvart hinum er-
lendu fyrirmyndum. — Hver og
einn hefur kappkostað að skapa
eitthvað nýtt og persónulega sjálf-
stætt til að vekja undrun og gleði
unnustunnar, sem gripinn átti að
fá. ^
Munurinn á íslenzku gerðinni
gagnvart hinni norsku sýnir sig
bezt í handföngunum. Þau norsku
(og dönsku) haía yfirleitt aðeins
eitt handíang, og er það venjulega
dýrslíkan oftast hestur; þau ís-
lenzku hafa aftur á móti tvö hand-
föng, og hefur það verið mjög hag-
kvæm endurbót; handföngin eru
oft mikið skreytt og aldrei tvö með
alveg sama lagi — auk þessa eru
íslenzku kefhn oftast minni en
þau norsku.
Yfir hillunni eru þrjár ábreiður
með fléttusaum frá 17. öld, hver
annarri merkilegri, sú innsta er
með myndum af fæðingu Krists,
krossfestingu hans og greftrun,
auk þess er hin algenga miðalda-
lega táknmynd af lífstrénu og
mynd af örkinni, fylgir áletrun
hverri mynd. Á þeirri næstu eru
myndir af fórnfæringu Isaks, og
Móses hjá Farao. En sú þriðja er
með myndum af hjörtum, riddur-
um og hofmönnum, efnið líklega
úr riddarasögu.
Þá koma nokkur útsaumuð
sessuborð og fleiri útsaumaðar
ábreiður. En fyrir framan milli-
gerðina er lítill flosvefstóll (flos-
lár) og á milligerðinni hanga
nokkrir svartir, flosofnir hempu-
borðar og á veggnum sessuborð
flosofin í litum og munstrum, sýn-
ir þessi flosvefnaður allur, að hér
hefur verið um mjög þroskaðan
heimilisiðnað að ræða, og er mikill
skaði að flosvefnaði hefur ekki
verið haldið við.
Framan við vegginn stendur
kista, fremur lítil en skrautleg og
Fléttusaumsábreiða t'rá 17. öld