Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Síða 6

Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Síða 6
I. Séra Sigurður Einarsson skáld í Holti undir Eyjafjö'll- um hefði orðið sjötugur 29. oktober í haust, ef hann hefði lifað. En hann lézt eftir nokk- urra vikna stranga sjúkdóms- legu á Landsspítalanum í Reykjavík 23. febrúar 1967, á sextugasta og níunda aldurs- ári. FéLl þar fyrir aldur fram einn af svipmestu mönnum á Is landi um okkar daga, atgerfis- maður að gáfum, skáld gott og mælskusnillingur meiri en aðr- ir menn, sem ég hef haft kynni af. n. Séra Sigurður fæddist á Arn geirsstöðum í Fljótshlíð 29. október 1898. Foreldrar hans voru Einar Sigurðsson bóndi á Arngeirsstöðum, ættaður úr Landeyjum, og María Jónsdótt ir kona hans, ættuð úr Fljóts- hlíð. Sigurður ólst upp hjá foreldrum sínum. Hann vann hörðum höndum til lands og sjávar í æsku, en brauzt síðan til mennta af eigin rammleik og tók stúdentspróf utan skóla vorið 1922. Guðfræðiprófi frá Háskóla íslands lauk hann 1926. Fór til framhaldsnáms við Kaupmannahafnarháskóla 1928 og dvaldi þá erlendis um nærri tveggja ára skeið. Hann fór fjölmargar aðrar námsferð ir til útlanda, sem of langt yrði upp að telja, því að hann sett- ist aldrei í helgan stein, held- ur hélt áfram að nema og ferð- ast meðan honum entist aldur til, meðal annars fór hann tvær ferðir til landsins helga á síð- ustu árum sínum. Sigurður Einarsson var alla ævi frá því hann lauk háskóla- námi embættismaður ríkisins og stofnana þess. Hann gerðist prestur í Flatey á Breiðafirði strax að loknu embættisprófi og gegndi því starfi í tvö ár. Hann starfaði sem eftirlitsmað- ur með kennslu í æðri skólum 1929—30. Árið 1930 varð hann fastráðinn kennari við Kenn- araskóla íslands og hélt því starfi þar til hann varð dósent í guðfræði við Háskóla íslands 1937. Hann lét af kennslustörf- um í Háskólanum 1944 og gerð- ist næstu tvö árin skrifstofu- stjóri Fræðslumálaskrifstofunn ar. Árið 1946 fluttist hann bú- ferlum úr höfuðstaðnum og gerð ist sóknarprestur að Holti und- ir Eyjafjöllum. Því embætti gegndi hann til dauðadags. Jafnframt þeim störfum, sem þegar eru talin, gegridi Sigurð- ur öðrum veigamiklum störfum á vegum ríkisins. Hann var tíð indamaður útvarpsins frá 1931 til 1937, fréttastjóri sömu stofn- unar frá 1943 til 1947. Þar fyr- ir utan má nefna stjórnmála- störf hans, en hann var lands- kjörinn þingmaður Alþýðu- flokksins fyrir árin 1934 tjl 1937, vann auk þess mörg önn- ur störf í þágu þess flokks. Séra Sigurður Einarsson var einn af fjölhæfustu og afkasta- mesitu rithöfundum þjóðarinn ar. Liggja eftir hann að minnsta kosti 14 frumsamdar bækur, þar af fimm ljóðasöfn: Hamar og sigð 1930, Yndi unaðsstunda 1952, Undir stjörnum og sól 1953, Yfir blikandi höf 1957 og Kvæði fná Holti 1961. Leikrit- ið Fyrir kóngsins mekt kom út 1954, og tók Þjóðleikhúsið það siðar til flutnings. Önnur frum- samin rit Sigurðar eru ferða- bækur, ritgerðasöfn, ævisögur og kennslubækur. Sextán erlendar bækur komu út í íslenzkri þýðingu séra Sig- urðar, flestar þeirra skáldverk eftir heimskunna höfunda, einn ig ævisögur. Eftir séra Sigurð liggur ara- grúi greina og ritgerða í blöð- um og tímaritum. Margar þeirra skrifaði hann fyrir erlend blöð. Hann flutti og mjög mörg út- varpserindi, bæði hér á íslandi og erlendis. Auk þeirra prentuðu ritverka sem nú hefur verið drepið á, hef ég fulla vissu fyrir, að Sig- urður hafi látið eftir sig all- mikið af óprentuðum handrit- um, bæði skáldverk og rit af öðru tagi. Er skemmst að minn- ast skáldsögu og nokkurra smá sagna, sem hann flutti í útvarp ið skömmu fyrir andlát sitt. Séra Sigurður Einarsson var tvíkvæntur. Hann kvæntist hið fyrra sinn 1925 Guðnýju Jóns- dóttur hjúkrunarkonu í Reykja vík. Þau skildu. Börn þeirra þrjú eru Hjördís Braga, Gunn- vör Braga og Sigurður Örn. Sigurður kvæntist hið síðara sinn Hönnu Karlsdóttur kenn- ara. Þau eignuðust eitt barn, Stein Hermann. Auk þess eign aðist Siigurður dóttur, Áslaugu, með Maríu Ásmundsdóttur, á skólaárum sínum, áður en hann kvæntist. ra. í bókinni „Hugleiðingar og viðtöl“ beinir höfundurinn Matthías Jóhannessen skáld á einum stað athygli sinni að mál- Ekki ætla ég að fara að tala um lærdóm minn við þig, því síður skóldskap. Árin, sem ég tók verulegan þátt í félagsmál- um og barðist harðri baráttu fyrir heimili mínu, sat á Al- þingi og snerist í tímafrekum athafnastörfum, leið mér oftast illa. Ástæðan var sú, að ég hafði ekkert tóm eða næði til að sinna þrá minni til skáld- skapar. Þessar ástæður áttu svo drjúgan þátt í því, að ég tók þá ákvörðun að flytjastúr Reykjavík austur í Ho'lt - - - En hvernig sem allt hefur velzt hef ég ávallt kostað kapps um eitt: að vanda málfar mitt eft- ir föngum- - “ Það verður ekki í efa dregið, að í þessari játningu séra Sig- urðar, hafi hann með sannind- um lýst yfir þremur mestu hugð arefnum sínum í lífinu, því að öll ævi hans sannaði þessi orð. En hann var einnig trúmaður og baráttumaður, og umsvif hans slík, að undir tók í þjóð- félaginu. Á þeim feikilegu siða skipta- og byltingatímum, sem yfir þjóð okkar og mannkynið í heild hafa gengið síðustu ára- tugina, stóð séra Sigurður jafn- an þar á þingi, sem harðast var barizt og heitast trúað. Það verður ekki um hann sagt, að hann hafi í lífi sínu þrætt hinn gul’lna meðalveg, siglt milli skers og báru, borið kápuna á báðum öxlum. Engin hlutleys- isstefna átti í honum málsvara sinn, því að hann gekkst við trú sinni af fyllstu djörfung alla tíð, og lét ekki þar við Cuðmundur Daníelsson: snilld Sigurðar Einarssonar, sem hann te’lur meiri en ann- arra manna og innir hann eftir, hvernig hann hafi farið að því að ná slíkum tökum á málfari sínu og tungutaki. Ósagt skal látið, hvort Sigurður læt- ur honum í té viðhlítandi skýr- ingu, en í greinargerðinni, sem fylgir, hefur Matthías þetta orðrétt eftir Sigurði: „Annars var ég orðin sext- án ára, þegar ég setti mér þau þrjú takmörk, sem ég hugð- ist ná í lífinu. Ég er ekki frá því að ég hafi goldið þess að einhverju leyti, að þau skyldu vera þrjú, og að ég skuli ekki hafa haft harðneskju í mér til að svíkja eitt þeirra eða jafnvel tvö: f fyrsta lagi langaði mig til að verða eins vel máli farinn og hæfileikar mínir leyfðu. f öðru lagi ásetti ég mér að verða skáld. Og í þriðja lagi einsetti ég mér, í einhvers konar stork- un við ytri aðstæður þess um- hverfis, sem ég ólst upp í, að komast gegnum menntaskólann og ljúka háskólaprófi. Ef ég hefði látið málsnilld- ardrauiminn fara veg allrar ver aldar og ekki hugsað um að verða skáld, hefði ég orðið lærður maður og getað helgað mig fræðum og vísindum, og gert það. En ef ég hefði efcki eytt dýrmætum árum ævinnar í námið, þá hefði mér betur tekizt að verða kuinnandi skáld. sitja, heldur boðaði hana af eldmóði, hvort sem hún var kennd við Karl Marx eða lýð- ræði Vesturlanda og frjálsa menningu. Við vitum líka, að Sigurður Einarsson varð fyrir þeirri reyns'lu, ásamt fjölmörg- um mönnum fyrr og síðar, og þó allra flestum hin síðari ár, að sjá átrúnaðargoð sín steyp- ast af stalli og vé þeirra af- helgast og trúarjátninguna verða að guðlasti. Mörgum verð ur slík reynsla harla þungbær og l’áta þögnina skýla von- brigðum sínum og athvarfs- leysi en fáeinir eru búnir slíku ’hu.grekki og þreki að geta aftur reist hús sitt úr rústunum í krafti nýrrar trúar og haldið áfram að vera boðberar stórra hugsjóna og þeirra vísinda, sem þeir á hverjum tíma vita sönn- ust, þó að í margra óþökk sé. Til þess þarf geiglaust hjarta og karlmennskuhuga. Til þess þarf hetju. Mér virðist sem séra Sigurður hafi löngum svarið sig í þá ætt. Ég leyfi mér að tilfæra hans eigin orð máli mínu til stuðn- ings: „Ég stóð á bökkum Ladoga- vatns í litlum bæ, sem heitir Sordavala, sumarið 1929 og horfði á hvernig þetta vatn ruggaði bárum sínum í kvöld- blænum, og ég hugsaði margt. Austan við það var ríki verka- mannsins, og ég verð að segja það, að mig dauðlangaði til að komast þangað. Ég þráði að komast þangað, en ég var fá- tækur farandsveinn, sem að vísu hafði flakkað dálítið um Finnland, en nú brast mig far- arefni til að fara austur yfir Ladogavatn. Ég fór aldrei 'lengra en austur til Sordavala. Og þarna sem ég var að reika um á bökkum Ladogavatns, þar rissaði ég upp drögin að kvæð- inu um Sordavala, sem kom út í fyrstu ljóðabók minni. Það er minningarljóð um finnska rauðliða, sem féllu í borgara- styrjöldinni. Og þar stendur í niðurlagi þetta erindi: En verkamannaríkið er veru leiki þó, það vakir og það hlustar, á bak við þetta vatn, sem nú býst í kvöldsins ró, no’kkrum bæjarleiðum aust- ar. Og þaðan kemur höndin, sem mun hefna hinna dauðu og hefja hina föllnu og reisa hina smauðu. Þá rennur okkar dagur, hin ir rauðu hanar gala, þá rístu á fætur, Sordavala. Ég trúði þessu þá. Ég trúði því á þann hátt, sem æskumað- ur trúir, þegar hann eygir fæð- ingu og sköpun í veruleika miki’lfenglegra mannlegra hug- sjóna. En svo liðu árin, og það féll í minn hlut — varð starfs- skylda mín — að fylgjast eft- ir föngum með alþjóðaatburðum og skýra þá í útvarpinu frá ársbyrjun 1931. Ég var jafnað- armaður, og um nokkur ár þing maður Alþýðuflokksins, en ég reyndi að láta þessa persónu- legu aðstöðú mína aldrei hafa áhrif á, hvernig ég gerði grein fyrir merkilegum málefnum 1 útvarpinu. Það var kallað a hinu fína máli þeirra daga, að gæta hlutleysis. Og guð veit að mér tókst aldrei að dómi Morgunblaðsins, og Vísis °g Þjóðviljans og annara blaða i landinu, nema Alþýðublaðsins, að gæta hlutleysisins. Það var stöðugt að því fundið að ég væri ekki alveg á réttri línu. Með augum á heimsviðburð- um þessara ára komu efasemd- irnar fyrst í hug mér um, hvort það hefði ekki að einhverju leyti verið tálsýn, sem ég ^sá eða þóttist sjá, þegar ég gekk í sumarblíðunni á bökkum La- dogavatns. Það er ekki sársaukalaust að segja þetta — enn þann dag i dag, því að heimurinn er eftir minni reynstlu efkki svo géo- gjarn, að hann geti ekki stund- um fundið upp á því að miS- virða einlæga játningu manns um það, að honum hafi á ein- hverju tilteknu æviskeiði ekkl legið allt í augum uppi. Nei, fyrst komu efasemdir- nar, síðan vissan um, að þessi draumur minn hafði verið ble ing.“ 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 23. des. 1968

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.