Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Page 18

Bærinn í Odda árið 1810
Crein eftir Steingrím Matthíasson, lœkni
góður að hann varð Ijómandi
fyrirmynd allra í hugsun og
breytni. Þess vegna vard hann
tilbeðinn og dýrkaður sem guð
og settur í hásæti himnanna til
hægri handar guði almáttugum.
Af öllum æfintýrum, sem faðir
minn hafði sagt mér, var Jesú-
æfintýrið allra bezt. Einna mest
dáðist ég að kraftaverkum hans
og því, að djöfullinn og allir
draugar fæidust burtu hvar
sem hann komr já, jafrwel það
eitt nægði, að nafn hans væri
ákallað.
Það var fyrst er ég var kom-
inn á 8. árið, sem ég rétt kunni
að meta hina andlegu hlið jól-
anna og varð hrifinn innst í
hjarta þegar jólasálmarnir voru
sungnir og guðspjallið var les-
ið um elskulega litla barnið,
sem fæddist úti í fjárhúskofa
innan um ær og 'lömb. Ég hafði
lært að syngja jólasálmana og
var orðinn lagviss. Mörg vers-
in kunni ég utan að, en sumt
skildi ég þó ekki, eins og það
sem þar stóð um meinvilla mann
kind og andiegan s-eim, en ég
kunni ekki við að vera að
spyrja um slíkt, eins og ég
væri kjáni og skildi ekki
mennskt mál. Það var einstak-
lega gaman að geta sungið með
fullorðna fólkinu, en mér líkaði
illa ef einhver söng hjáróma
eða afi gamli (Jochum) brá fyr
ir sig gam'la laginu með ringj-
um í endann.
Mikið hugsaði ég um jólasög-
una alla og studdist ég þar við
biblíumyndir, sem pabbi átti og
ég hafði grandgæfilega athug-
að. Það var miklu skemmtilegra
að skoða myndir en að þurfa að
vera að lesa langt mál um hlut-
ina.
Ég trúði því þá, að Jesú hefði
fæðzt úti í fjáríhúsi. En seinna
sá ég myndir, sem ótvírætt
bentu til þess, að það hefði ver
ið í fjósd, því María lá á auðum
bás með nýfætt barnið og Jósef
hafði breitt hey undir hana. Á
annarri mynd sá ég barnið kom
ið í litla snotra jötu með heyi
fyrir undirsæng, og þar næst
var kýr á bás og kálfur og
boli á öðrum bás. María beygði
sig yfir jötuna og brosti fram-
an í barnið og það brosti á
móti. Svipuð þeirri mynd var
upphleypt mynd útskorin í
tré og fal'lega máluð við hlið-
ina á altarinu í Oddakirkju, og
þar komu vitringarnir blessað-
ir inn með rausnarlegu gjafirn-
ar, gull, reykelsi og myrru, en
sungu fyrst sálrn áður en þeir
afhentu þær. Þetta rifjaðist upp
fyrir mér seimna þegar ég lærði
vísur á þýzku, sem skáldið
Heine hafði ort, því þar stend-
ur, að „boli baulaði og barnið
grét og heilögu kóngarnir
suTigu“. Það fannst mér angur-
blíður kórsöngur, og bæði and
lega og veraldlega eðlilegur, en
kónga kállaði hann þá, því svo
eru þeir ætíð í minnum hafðir
í katólskum löndum og þrettánd
inn er hátíðlegur haldinn þgirra
vegna. En í því sambandi gleymi
ég aldrei argvítuga fantinum
honum Heródes, sem var grimm
ari en nokkurt tígrisdýr. Að
hugsa sié r, að þeissi þorpari
sendi hermenn með beittum
sverðum til að drepa alla litla
drengi innain tveggja ára ald-
urs og sjá svo um að Jesús
kæmisit ekki undan. En þar
skjátlaðist honum, þeim
erkidóna, og það var auð-
vitað engum meira að þakka
en Jóseif. Þó verð ég að
segja, að af öllum myndum að
dæma þótti mér Jósef ófríður
og enginn skörungur að sjá og
ég hafði í huganum margt út á
hann að setja sem ferðamann.
Því þurfti hann að teyma und-
ir Maríu? Mér var svarað, að
asnar gætu verið rammstaðir og
stundum ausið eins og íslenzk-
ir hestar. Mér fannst samt ekk-
ert vit í að teyma asnann alla
leið frá Betlehem til Egypta-
lands og þaðan aftur til Nazar-
et. Ég hugsaði fyrir mitt leyti,
að ég hefði héldur fengið mér
tvö hross góð og sezt sjálfur
á bak og vel treyst Maríu til
að stjórna sínum gæðing. Því
það er auðséð á öllum helgi-
myndum, að henni var vel treyst
andi til að ríða góðuim hesti og
reiða barnið sitt.
Ég man líka hvað ég spekúl-
eraði út af myndunum af vitr-
ingunum og gjöfunum, sem þeir
færðu litla barninu. Gullið
kunni ég ve'l að meta og fannst
þeir ramsnarílegir karlamir,
engu siíður en Þonvaldur í
Núpakoti, sem oft gaf mér
fallega peninga. Reyke'lsið
fannst mér einnig tilvalið
hvort sem væri í fjér-
húsi eða fjósi, og ég þekkti ilm-
inn ágæta, því mamma var vön
að kveiikja á reykelisissitanigum
í baðstofumni, einmitt á jóium-
um, því aldrei átti það betur
við. En til hvers var myrran?
Enginn sem ég spurði vissi það
gjörr og það var fyrst á min-
um námsárum í Khöfn, að ég
lærði að þekkja myrru ásamt
öðrum lyfjaeifnum. En mér
fannst lítið til þess koma,
því bragðið er beiskt
og ilmar ekki telj-
andi, og til lækninga var það
aðeins notað við kverkaskít.
Gott að ég vissi það ekki í
Odda, því þá trúði ég því, að
það væri jafnvel reykelsinu
fraimar að öllu áigætu.
Eftir þessar mestmegnis and-
legu hugleiðingar skal ég nú
minnasit hinna veraldlegu gæða
jólanna og þess fagnaðar, sem
þau færðu okkur börnunum í
Odda ekki einasta sjálfa jóla-
dagana, heldur í marga daga
bæði á undan og eftir.
Fyrst var nú tilhlakkið. Ógn
er gott að vera barn.
Aldréi kumni maður betur að
njóta ýmisisa gæða fyrir fram
en þá. Og ætíð kom nýtt og
nýtt tillhl'akk, en elkkert
var betra em jóilatilíhlakk-
ið. Það má segja að það
byrjaði mieð fyrsta suinnu-
degi í aðventu og hjá sumum
jafnvel fyrr, en það örfaðist
fyrir alvöru síðustu tvær vik-
urnar fyrir jól. Því þá hófst
dag frá degi hinn margvíslegi
undirbúningur undir hátíða-
'haldið. Hvað okkur elztu syst-
kinin snerti var móðir okkar
sérlega fundvís á ýms verkefni
handa okkur. Ég var t.d. mont-
inn að vera einn um að útvega
glerbrot í viðbót við þorsk-
kvarnir þær, sem fyrir voru,
til að hafa fyrir peninga í
púkkinn. Ég leitaði uppi ræskni
af brotnum leir- og glerílát-
um úti í öskuhaug og gamalli
safngryfju. Líkt og ég væri að
grafa eftir fornmenjum, og mér
varð mikið ágengt. Síðan sett-
ist ég að brjóta með hamri gler
in í mátulega stóra parta. Það
var mikið vandaverk og tafð-
ist ég nokkuð fyrir það að
elzta systir mín truflaði mig og
stríddi mér á því, að ég væri
ekki verkinu vaxinn. Ég gat
þó sýnt henni að þar skjátlað-
ist henni, enda þakkaði móðir
mín mér fyrir vel unnið verk,
því brotin voru eftir hennar
skoðun vel tilsnikkuð og skiftu
mörgum hundruðum. Hún bað
mig geyma þennan sjóð undir
einhverju rúmi í baðstofunnl
svo lítið bæri á. Ég skreið und
ir rúm Kristgerðar gömlu (sem
var niðursetningur) og kom
kassanum fyrir bak við kopp-
inn hennar.
Meðal margs annars, sem
gjöra þurfti og mér var falið
að annast var að hreinsa spil.
sem fyrri árin tvö höfðu geng-
ið sér til húðar í púkki og
fleiri spilum. Þau voru furðu
óhrein, og með fingraförum,
enda stundum spilað með þeim
úti í fjósi. Með strokleðri náði
ég mesta skítnum og fannst ég
hafa vaxið að verki. Svona var
margt fleira. T.d. þótti mér sér-
lega gaman að vera til aðstoð-
ar við að taka niður ljósahjálm
ana í kirkjunni, taka þá síðan
sundur og fægja álla partana.
Sömuleiðis að fægja marga
ljósastjaka stærri og minni.
Ljósahjálmarnir voru tveir og
18 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23. des. 1068