Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Page 26

Lundaveiðamenn á gönguferð kanna þaraslægjur Álseyjar á
fjöru.
CÁRAR
Framlhald af bls. 23
og reifcnaðist mér að fjarlæigðin
myndi vera 150—200 metrar.
Var ég því eik'kert að tvíóna
við þetta lengur he'ldur fór úr
smókingjakkanum, tók rósina
úr hnappagatinu og gaf ja-
pönsku stúlkunni. Jakkann
hengdi ég snyrtilega á keng í
þilvegg, kvaddi stúlkuna með
virktum, bretti upp ermarnar,
lagaði sluffuna, sem var úr
silki, og stakk mér í sjóinn.
Það var enginn japanskur ilm-
ur úr heitu hári þar, nýsitings-
kuldi, enda hitastig við frost-
mark. Aldrei á ævinni hefur
mér orðið eins kalt og hvorki
fyrr né síðar óskaði ég þess að
ég væri Japani. En annað
hvort er maður íslendingur eða
ekki og bryggjusporðinum náði
ég með sluffuna um hálsinn at-
aður olíubrák og drul'lu. Ein-
hvernveginn vóg ég mig upp
úr sjónum, en gat varla staðið
fyrir skj'álfta. í fjarska sigldi
skipið með smókingjakkann
minn og í enn meiri fjarska sá
ég ljós í húsi, sem mér virtist
standa við oiíustöð. Eftir æriegt
öskur á bryggjunni varð ég
styrkari í fæturna og hóf að
tölta að húsinu. Eftir langa bar
smíð á aðeins hélaða glugga
drattaðist karl einn, slomp-
ifullur, til dyra. Ekki gátum við
ski'lið hvorn annan að öðru
leiti en því að hann hringdi á
bíi fyriir mig. Eftir tæpan
klukkutíma kom bíllinn, en þá
var karlinn dauður af drykkn-
um og á meðan hafði ég reynt
að þurka dollilaraseðlana, sem
ég var með í rassvasanum, enda
þurfti skjótt að nota þá. Þeg-
ar bíllinn kom þurfti ég svo
reyndar að sýna peningana áð-
ur en ég fékk að stíga um borð.
Ekki vildi ég láta aka mér til
skips í þessum samkvæmis-
klæðnaði, heldur fór beint til
gyðingakaupmanns í Amster-
dam, sem ég hafði verz'lað við
daginn áður með hóp fslend-
inga. Þar ræsti ég upp og gyð-
ingurinn tók mér eins og týnd-
um sauð. Þar fékk ég steypi-
bað og gyðingurinn lánaði mér
ný föt, sem ég borgaði svo síð-
ar um daginn. Til skips kom ég
svo á níunda tímanum i nýja
árinu og gekk beint til morg-
unverðar. Borðaði ég sex egg
og jafnmörg glös drakk ég af
mjólk. Þar með var óramóta-
Ifagnaðurinn úti og gott var að
vera kominn um borð í Gulil-
foss aftur.
Það var ekkert hlýlegur gári,
sem myndaðist, þegar ég stakk
mér til sunds í síkinu, en hann
lokaðist á eftir mér þegar ég
hvarf í kaf og þannig hefur
allt sitt upphaf og endi í
gestaboði okkar á jörðinni.
ÞRIÐJI CÁRI
Þegar ég var til sjós segi ég
stundum án þess að roðna. Sjó-
mennska, vinnandi hendur, hetj
ur hafsins og fleira er stund-
um hrópað í tíma og ótíma og
svo ekki meir. En þetta er bara
ekki svo einfalt. Þetta er ekki
bara vinna og striit, því að sjó-
imaðurinn hefur sérstaka að-
stöðu til þess að hugsa um
lífið a'lmennt og jarðlífið á ferð
sinni um hafið. Hann fær nefni-
lega alltaf vissa fjarlægð til
þess að sjá hlutina í. Vissa
fjarlægð, sem er nauðsynileg til
þess að menn geti tekið málin
til athugunar frá fleiri sjónar-
miðum en ella. Ég hef átt þess
kost að sækja góða skóla, þó að
kostir skólans á hinn veginn
hafi kannski ekki verið jafn
góðir, og þar hefur okkur verið
'leiðbeint í þeirri venjulegu
skyldu sem við þurfum að
standa gagnvart, sem einstakl-
ingar í lífsbaráttunni, og það
er vissulega mikils virði. Ég
hef einnig átt þess kost að um-
gangast mikla menn, sem mað-
ur hefur ósjálfrátt orðið að
læra af og mynda ný og breytt
sjónarhonn út frá, en engin
stétt hefur kennt mér eins mik-
ið og íslenzkir skipstjórar og
þá fyrst og fremst þeir sem ég
þekki bezt, landar mínir úr Vest
mannaeyjum. í framkomu sinni
og athöfnum berjast þeir án
þess að gefast nokkurn tíma
upp. Þeir bera saman ráð sín,
ræða saman og ræða aftur sam-
an um möguleikana, sem allir
miðast að því að afla fisks, afla
hráefnis og það mikilvægasta
er að þeir eru al'ltaf lífsglað-
ir, hressir. Þó að einn sé heppn
ari en aimnar í fiski og metnað-
ur sé í hverjum manni, þá taka
þeir alitaf höndum saman í um-
ræðum um hvað sé bezt að
gera og skynsamlegast í sam-
bandi við sjóinn. Þó hefur hver
sinn hátt á og sína skoðun.
En það er ekki bara fróð-
iegt að heyra þá ræðu um sjó-
inn, það er öEu fróðlegra að
hlusta á þá ræða um jarðlífið
á síðkvöldum. Þegar þeir brjóta
til mergjar hug manmsins á
góðri stund. Þá sér maður nýja
manngerð, fíngerða og við-
kvæma, menn sem skilja
manninn, og þ'á sér maður af
hverju þeir haifa ráð á að berja
á móti hafinu, eins olg þeir
gera í önn dagsins án þess að
blikna.
Ævi mín sem sjómanns á
fiskibát varð æði stultt, aðeins
þær þrjár vikur, sem ég var
kokkur, bryti vildi ég meina,
á humarveiðum hjá föður mín-
um. Fyrsta daginn steikti ég
nautahakk, sauð spaghetti og
þeytti rjóma út á ávexti. Þetta
varð fínasta máltíð, enda
spurðu skipsfélagar mínir mig
að því hvort ég hefði verið í
kokkaskó'la líka. Ég svaraði
engu þar um, en vaskaði upp
syngjandi. Ekki ,söng ég ofitar
þar um borð með góðu því að
upp frá þessu hólt ég engu
niðri, ekki einu sinni einmi rús-
ínu í einu. Upp frá þessu fóru
flestar tilraunir mínar í maí-
reiðsiu út um þúfur og ekki
spurðu félagar mínir oftar um
kokkaskólann. Fyrsta tilraun
mín til þess að matreiða úr bú-
mannslegri saltkjötstunnu, sem
ég hafði keypit fór þanmdig að
ketið sauð í 6 klukkustundir
og varð orðið að kæfu þegar
yfir lauk.
Kótelettur steikti ég í raspi,
en engri feiti og urðu þær
noklkuð harðar og döiklkleitar.
Eftir því sem á leið urðu
fórnir mínar til hafsins með æ
meiri tilburðum og í réttu hlut-
falli við það urðu minni tilburð
ir í fæðugerð, sem vart mátti
þó við þess káttar áföllum. Við
vinnu á dekki gekk allt snurðu
laust og þrátt fyrir tilburði
mína við borðstokkinn gat ég
vel gengið til verka, en það
var ekki að því að spyrja að
þegar ég var komimm niður í
lúkarinn tók inmvolsið í mér
mikla hnykki og lét ekki að
stjórn.
í eildamemmskunni keyrði
svo um þverbak þegar ég
sauð kjötsúpu í fyrsta sinn
með öllu ti'llheyrandi: keti,
súputeningum, káli, rófum,
grjónum, grænmeti, haframéli
og öllu sem ég mundi að hafa
bragðað í kjötsúpu. Síðan sallt-
aði ég kyrfiilega kveikti und-
ir pottinum og lagði mig síðan,
því að það var verið að toga
og við höfðum frí á meðam.
Leið svo um hríð og kokkræf-
illimn sofandi. Einn stirákurinn
vaknaði á undan hinum og ætl-
aði að næla sér í bita úrmimmi
ljúffemgu kjötsúpu, en leizt ekk
ert á glundrið, vakti mig og
spurði hvað væri niú á seyði. Ég
bað hanin tala virðulega um
súpuna og náði í ausu. Súpan
var þá nokkuð undarteg á lit-
imn, fjólublá og vintist nokkuð
þykk og þegar ausið var komu
aðeins upp hvít og falleg bein,
en ekkert var kjötið. Vildi ég
ekki gangast við þessari ti)l-
raun og yfirfór það, sem ég
hafði sett í pottinn. Kom á dag-
inn að í Staðinm fyrir salt hafði
ég sett vítisóta úr ómerktum
dalli. Fór kjötsúpan þar með
ósnert í hafið. Þannig gekk á
ýmsu, en góður var skólinn
fyrir mig.
Þrátt fyrir undarlegar til-
raunir í eldamennsku aðhylltist
ég aldrei aðferðir eins og einn
starfsbróðir minn, sem missti
stígvél afan í súpupottinn og
sagði um leið við slkipsfélaga
sína, sem horfðu á: „Þetta er allt
í lagi strákar, ég skipti bara
um pott“.
Venjulega var það tilkynnt
í talstöðinni hvaða skepnuskap
ég bar á borð þamm daginn og
skipstjórarnir höfðu garnan af.
Voru mér borin mörg ráð, en
ekkert dugði við sjóveikinni.
Eftir þrjár vikur höfðu skips-
félagar mínir létzlt að meðaltali
um 5 kfló og ég sjálfur um 10
kíló. Sá ég því þann kost
vænstan að axla pokann minn
og drattast í land. Þótti mér
það hart, en það varð úr. Síðan
hef ég þó getað farið á sjó án
þess að verða mér tiil mikillar
skammar, en aldrei hefur mér
dottið í hug að ráða mig sem
,,bryta“ aftur.
Vinsamlega tóku allir þessu
breki stráklingsins og þótti mér
vænt um það.
Einn skipstjóranna sem alltaf
hefur ráð, nefndur gælunafn-
inu „vídó“ og Siggi á undan,
klappaði á kollinn á mér þar
sem ég stóð eftir á bryggjuruni
og sagði. „Þetta 'lagast aUlt vini-
urinn“.
Það eru til margar skemmti-
legar sögur af skipstjórunum í
Eyjum og víðar, en mér kemur
ein í hug frá s.t. hausiti um vin
okkar Sigga „vídó“. Ég hef
heyrt að gælunafnið sé komið
frá þeim tíma er hann var
markvörður í liði Vestmanna-
eyiniga og varði alltaf víta-
spynnur.
Það var á síðastliðnu hauisti
að ég yar ásamt umræddum
Sigurgeir skipstjóra staddur á
Hótel Sögu þar sem nokkriir
Eyjaskipsitjórar á útgerðar-
mannaþimgi bjuggu. Siggi er
þrekinn mjög og vegur um 250
pund. Þar sem við gengum inn
í einn salinn heyrðum við hvar
kona segir, ugglaust hærra, en
hún ætlaði „Svakalega er
hamin feitur þessi“. Siggi snéri
sér við um hæ'l og sagði:
„Finnist þér hann feitur?" um
leið og hann renndi sér í splitit,
svo lipurt að balllettdansari í
Konungleiga danslka 'ballietinum
hefði ekki gert betur. Síðan
stóð hann upp án þess að nota
(hendumar og Wr jaifn skjótt
í heljarstökk aftur á baík.
'Hann brosti, en konan og nær-
staddir urðu flemtri slegnir yf-
ir þessuim kattliðuga manni á
fimmtugsalidri. En það er ailtaf
eitthvað, sem leynist í jarðlíf-
inu.
FJÓRÐI GÁRI
Stundum efast fólk um ágæti,
ís'lands, en sem betur fer kemst
það þó yfirleitt fljótlega að
þeirri niðurstöðu að þetta sé
nú ekki svo sl’æmt og jafnvei
bara ágætt. Við lítum yfir liðið
ár og hvað sjáum við? Jú, bæði
góð og slæm atvik, en það er
engin hörmung. Við eigum að
vísu í erfiðleikum með fjárhag
landsins, en við höfum átt í erf-
iðleikum fyrr. Ekki bara fjár-
hagslegum heldur erfiðleikum
er varða sjálfstæði okkar, sem
þjóðar. Og líklega eigum við
eftir að eiga í erfiðleikum lengi
enn á meðan við ætlum okkur
að vera þjóð. En þrátt fyrir
allan barilóm höfum við það
svo gott að það er vart hægt
að hugsa sór það mikið betra,
kannski f jölbreyttara.
Við höfum frelsi, þurfum
ekki að lifa í ótta um ofbeldi,
við höfum víðáttu, góð hús,
heilbrigði og öllu miðar fram á
við þó að balkslög komi 'á með-
an við höfum ekki tryggt hrá-
efni í vinnslu okkar.
Það eru aðeins fimmtíu ár
síðan við urðum fulltvalda O'g
það eru líka aðeins fimmtíu ár
síðan Tékkóálóvakía varð
„frjáls". Berum saman aðstöðu-
mun einstaklingsins í þessum
tveim löndum Evrópu. Getum
við ekki þakkað Guði fyrir að
við erum fædd á fslandi?
Og við skulum gera okkur
grein fyrir einu, isem virðist
vera orðið nokkuð tvírætt, en
það er um stöðu okkar í at-
vinnuhá'ttum. Við erum ekkert
annað en fiskveiðiþjóð og verð-
um það um sinn og því skulum
við halda þar áfram á þainm
hátt sem framitíðarþróunin seg-
ir til um. En jafnframt ber okk-
ur skylda til, eins og verið er
að gera, að byggja okkar at-
vinnukerfi á víðtækari grund-
velli og fjölbreýtitari. En þetta
skeður bara ekki í einni svip-
an og á meðan við erum að
þreifa okkur áfram skulum við
að minnsta kosti ekki siaka á
tilraunum og kröfum í sam-
bandi við fiskiðnaðinim, því að
hvað er stöðugra í almennri
notkum, en einmitt fæðan.
Svona getur maður æst sig
upp jafnve'l í skrifuðu máli, en
þetta er aðkaltiandi umhugsun-
arefni, sem maður á að vera
tilbúinn að ræða um þó maður
sé vakinn upp um miðja nótt.
Þetta er eilíf barátta og það
eina sem gildir er að vera já-
kvæður og kátur í öllu saman
þá vinnst það miklu betur og
það verður ódýrara að lifa í
betri heimi. Ef það er allitaf
eitthvað um að vera er líka
aliLtaf hægt að finna ráð við
öllu og eininig í verstu tilfe'll-
um. Mér kemur í hug ráð lista-
mannsins frá Vestmannaeyjum,
sem var við nám í Kaupmanna
höfn. Hanm var ásamt félögum
sínum íslenzkum í húsi einu við
Nýhöfnina, sem var eins og
26 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
23. des. 1068