Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Blaðsíða 27

fcumvugt er t>yggw fyrir gröSa af
íslenzkum fiskafurðum. Það var
algjör hungursneyð hjá þeim
félögum og engir peningar til.
Umræddur listamaður hugsaði
þá til heimahaganna, tók nið-
ur gardínustengurnar, sem
voru úr tré og batt þær sam-
an svo að úr varð löng stöng.
Síðan tók hann gluggatjöldin,
sem voru vandaður stórris og
bjó til úr þeim net. Úr stöng-
inni bjó hann síðan lundaveiði-
háf og setti netið í hann. Fé-
'lagannir voru staddir í risher-
bergi uppi á fjórðu hæð og þar
skreið eyjaskegginn út um
gluggann, settist klofvega á
mæninn og veiddi með miklum
tilþrifum tvær dúfur í steik á
mann. Þar með lauk hringflug-
inu hjá dúfunum þeim.
FIMMTI CÁRI
Þegar setið er á hljóðum
stað og hug'urinn látinn
reiika, er ekki hægt að kom-
ast hjá því að reika út í
úteyjar Vestmannaeyja, því að
ef það er nokkur hugsun í
skvaldrinu á torgi hvers-
dagslífsins 'Sem getur hvílt
mann þá er það hugsun um
þessar eyjar, sem hafa alið
mann upp og eiga í manni hvert
bein.
Þær eru bara ekki þarna
eins og falleg kona, held-
ur eru þær líka alltaf á
sínum stað og það er hægt
að ganga að þeim. Meira að
segja er hægt að segja, að mað-
ur a-ndi léttar eiftir að haifa hitt
þær.
Á hljóðri nótt, þegar myrkr-
ið liggur í leyni í kring um
iiítið kertaljós og maður sér allt
í einu að það er ekki hægt að
komast hjá því að taka þátt í
jólunum þá lygnir eftir storma
hugains það fjarar út og maður
kyrrist eins og þarapollur sem
er í rauninni iðandi af lífi.
í pollinum leika sér myndir
frá speglum himinsins við and-
ardrátt hafsins. Að eiga bústað
í klíkri eyju með brosandi poll-
um og geta leitað þangað er
eins og að lesa ljóðabók með
óendanlega nýjum og mynd-
rænum ljóSum. Að eiga bústað
í slíkri eyju, sem kannski er
ekki til nema í huga manns er
að eiga fyrir vini, klettana, þyt
inn, regnið, stormiinm, hafið,
fuglana og blómin. Eiga þessa
vini og tala við þá með augun-
um, erna málinu, sem ekki þarf
orð. Þá finnur maður kannski
eitthvað af sjálfum sér, sem
betra er að þekkja, en ekki.
ÞaS er hald í þessum vinum,
því að þeir breytast ekki, þeir
deyja ekki og þeir treysta
manni. Lítill þarapollur er
eins og jólin, hann skilur sig
frá hafinu um sinn á meðan
fjaran er í djúpri ikyrrð, er eins
og jólin sem veita frið börnum
Guðs. Jafnvel þarinn sefur
í kyrrum þarapolli, en kannski
nokkur skref frá lifa þörung-
ar, sem stöðugt eru á hreyf-
ingu eins og andardráttur hafs-
ins. Þeir bærast með straumn-
um á sínum stað og teygja sig
út í hafið. Þannig vaggar
ruggustóllinn í stofunni mér
inn í mannlífið á hljóðri nótt
gáraðri af minningum sem sofna.
Séra Sigurbur í Holti
Framhald af bls. 7.
töfrum. En það er gallað að
byggingu og persónurnar mis-
vel notaðar. Aftur á móti er
málfarið glæsilegt svo að -af
ber, ekki ein einasta lágkúru-
leg setning, heldur ymur foss
tungunnar sínum gullna blæ-
brigðaríka rómi frá byrjun
verksins til enda.
VI.
Því hefur verið haldið á
lofti af sumum, Sigurði Einars-
syni til hnjóðs, að í skáldskap
hans gætti áhrifa frá Einari
Benediktssyni og Þorsteini Er-
lingssyni. Rétt er það, til eru
þau kvæði eftir Sigurð, sem
eins og kveða við gamalt lag
hinna eldri meistara, og er auð-
vitað hverjum sem er leyfilegt
að líta á það sem galla. Hitt er
svo annað mál, að Sigurður
vissi sjálfur manna bezt, hvar
hann nálgaðist tón skáld-
bræðra sinna, og gerði það
enda alls óhræddur. Því að
vissulega var hann nægilega
hugrakkur og nægilega stór-
brotinn til þess að halda reisn
sinni og 'sjálfstæði, án þess að
þurfa sífellt að hyggja að, hvar
aðrir væru staddir á veginum.
VII.
Ég drap áðan á hinn al-
menna og augljósa boðskap
snilldarkvæðisins Kom innar
og heim. En kvæðið gæti einnig
vísað inn á við til skáldsins
sjálfs og tjáð 'lífsstefnu þess og
framkvæmd hennar í allt að því
bókstaflegri merkingu: heimför
þess til átthaganna í Rangár-
þingi. Þeirri skoðun til stuðn-
ings ætla ég nú í niðurlagi þess
ara hugleiðinga að vitna í við-
tail s©m við áttum eitt sinin sam
an. Ég spurði:
„Hvers vegna fórst þú, Sig-
urður Einarsson, sem hafðir
gegnt háum embættum syðra,
austur undir Eyjafjöll og gerð-
ist sóknarprestur þar?“
,,Af eintómri eigingirni“,
svaraði séra Sigurður. „Mig
langaði til að vita, hvort mér
gæfist ekki tóm til að gera
upp sakir við sjálfan mig, girða
svolítið og rækta, eins og for-
feður mínir höfðu gert, og fá
tóm til að berjast við að 'læra
mitt eigið móðurmál."
„Segðu mér þá eitt að lok-
um,“ sagði ég: „Hvernig er
kirkjusóknin hjá þér“?
Séra Sigurður svaraði:
„Ég veit það ekki. Ég und-
irbý ræður mínar með aðeins
einn áheyranda vísan: Guð,
sem yrkir betur en við, og þigff
ur alla okkar þjónustu."
Guðm. Dan'ielsson.
Er Gunnhildur...
Framhald af bls. 12.
því að dátt þýðir yfirleitt að
sýna kærleika eða ást. En
kannski gildir hér önnur regla
eftir andlátið?
„Fár veit, hversu féit — fári
veldr ok sárum (sórum)“. Er
hugsanlegt, að EgiM. hafi gert
sér grillur af guilli og haft and-
leg sárindi og áhyggjur þess
vegna? Ótrúlegt er það, en þó
igetur Egilll átt hér við frænda-
víg eða jafnve’l bræðravíg, sem
gullgirni olli oft og einatt.
Tvö síðustu vísuorðin eru vel
sögð eins og ég sagði áður, en
í þeim er bæði formgalli og mál-
lýti hið 'sama og í fyrsta
vísuorði. Egill notar þar „ei“ í
stað „eigi“.
Þannig lítur þá vísan út, þeg-
ar hún hefur verið skoðuð
nokkuð niður í kjölinn. Tvis-
var a.m.k., varð Agli stirt um
stef á ævi sinni. Sonartorrek
kvað hann, að látnum tveimur
sonum sínum: „Mjök erum
tregt — tungu at hræra ... “
og í annan stað, er hann nótt-
ina forðum í Jórvík kvað Höf-
uðlausn. Þá gerði Gunnhildur
konungamóðir honum gramt í
geði og meinaði honum að yrkja
'lofkvæði um Eirík blóðöx, eig-
inmann sinn. Hún brá sér í
svölulíki og settist við glugg-
ann hjá Agli og fékk hann eigi
ort: „Hefir hér setit svala ein
við glugginn ok klakat í alla
nótt, svá at ek hefi aldregi
beðit ró fyrir“, sagði Egill Ar-
inbirni. Þegar litið er á vís-
una okkar hér að framan, og
frásagnir fornritanna af fjöl-
kynngi og grimmd Gunnhildar
vaknar spurningin: Er Gunn-
hildur enn á glugganum hjá
Agli?
Ef við gefum okkur, að vís-
an frá Akureyri sé sönn og
þar hafi í raun og veru Egill
Skallagrimsson komið fram, er
óneitanilega freistandi að í-
mynda sér Egil leirburðar-
skóld. Gat hann nokkurn tím-
ann barið saman dróttkvæða
vísu í lifanda lífi? Ef svo er
ekki, og vísan er sönnun þess,
hlýtur skáldskapur Eglu að
vera verk Snorra Sturlusonar,
m.ö.o. höfundar Egils sögu.
En snúum okkur nú aftur að
grein Konráðs Vilhjálmssonar.
Margrét frá Öxnafe'lli sat mið-
ilsfundinn. Hún sá komumann
og gaf á honum eftirfarandi
lýsingu:
„Hefði hann verið í gráum
kufli yzt fata, með krossvafða
fótleggi. Svartur á brún og brá,
stuttleitur og greppleitur með
stutt skegg, ákaflega þrekinn.
vexti, en ekki sýnzt næsta hár,
enda hafi hann staðið niðri í
gólfinu upp að kálfum. Á höfði
hefði hann haft eins konar
húfu með litlum börðum eða
bryddri brún.“
Gaman er að bera saman lj’s-
ingu Margrétar á Agli og iýs-
ingu Eglu á honum í veizlunni
hjá Aðalsteini konungi. f Eglu
segir svo:
„Hann sat uppréttr ok var
gneyptr mjök. Egill var mikil-
leitr, einnibreiðr, brúnamikill,
nefit ekki langt, en ákafliga
digrt, granstæðit vítt ok
langt, hakan breið furðugliga
ok svá allt um kjálkana, háls-
digr ok herðimikill, svá at þat
bar frá því, sem aðrir menn
váru, harðleitr og grimmligr,
þá er hann var reiðr. Hann var
vel í vexti ok hverjum manni
hæri, úlfgrátt hárit og þykkt
ok varð snemma sköllótt. En er
hamn sat, sem fyrr var ritat,
þá hleypði hann annarri brún-
inni ofan á kinnina, en annarri
upp í hárrætr. EgiM var svart-
. eygr ok skolbrúnn. Ekki vildi
hann drekka, þó at honum væri
borit, en ýmsum hleypði hann
brúnunum ofan eða upp.“
Konráð Vilhjálimsson getur
þess í grein sinni, að viku síð-
ar hafi verið haldinn annar
fundur. Hafi þá Egill reynt að
komast að aftur, en vegna
fjölda annarra að handan, sem
biðu sambands, komst hann
ekki að. Heyrðu þau þá, að
hann sagði í háum og þykkju-
legum róm: „Hvat ve'ldur?“. Ég
spyr: „Hvað veldur, að Egill
skuli þola, að aðrir séu teknir
fram fyrir hann?“ Kannski
hann sé að reyna að blíðka
æðri máttarvöld — að bæta fyr
ir misgjörðir sínar, sem oÚu
því, að nú getur hann eigi vist
með Kristi.
JÓLIN í ODDA
Framhald af bls. 19.
kæmi hún með lyf til að gefa
henni inn, svo að henni batn-
aði að fullu. Það gjörði nú álf-
konan og þá brá fljótt við.
Sjúka stúlkan varð hressari en
nokkru sinni þegar á kvö'ldið
leið. Þá sagði hún móðurminni
nákvæmlega frá öllu og lýsti
álfkonunni greinilega og sagði
að lyfið hefði verið nokkuð
beiskt á bragðið, en vel hefði
hún þó getað rennt því niður.
En að því búnu sagði Sigríður
álfkona: „Þú getur gjört mér
greiða á móti. Biddu prest-
frúna að gefa mér eina jóla-
köku, svo ég geti glatt börn
og heimilisfólk í Gamma-
brekku“. Þessu lofaði sjúka
stúlkan og sagði móður minni.
Móðir mín var ekki hjátrúar-
full, en flestir trúðu þá að á'if-
ar væru til. Hún gekk strax
inn á að gefa jólakökuna (hef-
ur líka sjálfsagt hugsað, að ef
enginn sækti kökuna þangað
þar sem hún yrði látin uppi á
hálnum, þá kæmist hún til skila
hjá sér daginn eftir). þegar all
ir voru gengnir til svefns voru
menn sendir með heila jólaköku
innvafða í pappír uppá Gamma
brekku og henni komið fyrir í
holu í hólnum og hellusteinn
lagður yfir. Var jólakakan
greinilega merkt til álfkonunn-
ar Sigríðar Árnadóttur i
Gammabrekku. Enginn vissi
um ferð mannanna, því allt hús
ið var í svefni. Næsta morgun
gekk Jón upp á hólinn og leit
í holuna. Hellusteininum hafði
verið velt frá og upp úr hol-
unni og jólakakan var horf-
in — . En sjúku stúlkunni
batnaði álgjörlega upp frá
þessu, svo hún koms't á fætur
næstu daga.
Þetta þótti okkur öllum, sem
vissu um málavexti, merkileg-
asta álfasagan sem við nokk-
urn tíma höfðum heyrt eða les
ið um, og besta sönnun, sem
nokkurn tíma hafði fengizt um
að álfar byggju í Gatnma-
brekku.
Hér fannst mér mega segja
eins og Sigurður fornfræðing-
ur sagði: „Það sem getur verið
satt er engin ástæða til að efast
um að sé satt.“
Nóttin var sú
Framh. af bls. 9
ljóst, að ég sá þetta ekki með
augunum, og heyrði ekki með
eyrunum. En ég heyrði og sá
samt.
Ég biðst fyrir á hverju
kvöldi, fyrir börnum mínum og
öðrum afkomendum, ættingjum
mínum og venzlafólki, lífs og
liðnum, vinum mínum og þeim,
sem mér finnst eittlhvað ama
að. Ég geri það í huganum, það
getur ekki verið ljótt, mér
finnst ég nálgast það góða og
forðast það i'lla. Mér Kður bét-
ur, og eins finnst mér um þá,
sem amar að. Það illa er til,
annars gætum við ekki greint
hvað Guð er góður. „Mikið á
þessi aumingi bágt, sem allir
hata og formæla", sagði gamla
konan. Hún hefir verið fallega
kristin, að aumkva jafnvel það
illa. Vafalaust er óvinurinn
vegvillt sál, sem einhverntíma
kemst að því, að illskan er vit-
'leysa.
Ég fékk aðvörun frá Guði
um að ljúga ekki, og hefi ekki
síðan lagt það í vana minn, ég
vil heldur segja ljótan sann-
leika en fallega lýgi. Svo verð-
ur hver að bera ábyrgð á or'ð-
um sínum og gjörðum, og ég
veit, að ég er á förum úr jarð-
lífinu.
Ég er sáttur við lífið, sáttur
við Guð og menn. Mér hefir
skilist, að óvinir mínir, sem ég
hataði áður, gátu ekki að því
gert, þó þeir gerðu mér mein.
Þeir voru til þess útvaldir að
reyna mig. Af guðlegri forsjón
hefi ég leikið tvö hlutverk í
jarðlífinu, hlutverk ríka manns
ins og líka hlutverk Lassarus-
ar. Mér þykir vænna um Lass-
arus.
Guð er vitur og réttlátur, ég
er honum þakklátur fyrir
reynsluna. Og Jesú Krist elska
ég og vona, að mega sjá hann.
„Guð hjálpi mér og mínum fá-
tæka lýð“, sagði rúmverski
keisarinn á dauðastundinni. Ég
bið Guð að blessa mína þjóð,
hjálpa henni í fátækt, drykkju
skap og allskonar óvana, sem
nú er dýrkaður. Það er betra að
vera stór í smæðinni, en smár í
stærðinni.
Guð gefi öllum íslendingum
gleðileg jó'l.
LESBÓKIN
óskar öllum
lesendum sínum
gleðilegra jóla,
árs og friðar
Forsíðumyndin
er af Gullfossi í klakaböndum.
Myndina tók Ól. K. Magnússon.
Framkv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Slguróur Bjarnason frá Vigur
Matthias Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Hitstj.fltr.: Gisli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni GarSar Kristinsson.
Ritstjórn: ABalstrœti 6. Sími 10100.
Útgefandi: H.f. Árvakur, Reykjavík.
23. des. 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27