Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Qupperneq 4

Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Qupperneq 4
Kistuna varð að fcera um lang- an veg í mikiUi ófærð og Snorri bóndi í Vogsósum taldi það eitt erfiðasta verk, sem hann hefði komizt i. Einar Benediktsson með fas heimsmannsins fyrir utan Hótel Borg 1933, ári eftir að hann fluttist til Herdisarvíkur. Fyrir ofan dyrnar á Borginni stendur Viva Balbo, eða lifi Balbo, og mun það hafa verið sett upp tU að fagna ítölsku flugsveit- inni, sem kom þetta ár. gerðar og s'taðumnn 'liiggi vei við fiskiimiðum „og svo megi hafa 10 'þúsund hænsni, seim 'gangi sjálfala í hrauninu" — Binair var sem sé þá enn sjá'lí- ;um sér iTílkur. Einar var alger- lega arwllega heill, þegar hann fór suðuretfltir, þó að fjör- ið vaeri farið að dvína til sjálfs bjairgar. Hann orti Jökla- jörð og Bláiand ú Haimmamet í M'airok'ko ú utanlanidsreisunni áður en hann fór 'túú Herdísar- ví'kur, og sneri Spánarvínium á dönslkiu, og orti í París á heim- 'leið ekki ómerkari visu en: — Gengi er valt, þar fé er fiaflit . . . au'k þess, sem hann skrifaði mikla rútgerð, sem hét Norræn imenning. Eftir að hann stei.g fótum á jörð i HerdúsarVík, orti hann ekki hendingiu, svo sannað verði, og sanniar sú stað ireynd, kannski betur en nokk- uð annað, hvaða áhrif Herdis- arvtkurdvöTin haíði s'trax á Skáfldið. 'Það votta aúldr vinir Einars, sem ég hefi haft 'tal af, að það hafi ekki borið á nofckrum and legum vanheiiimdium, þegar skáldið fór siuður eftir. Hins vegar er það sitaðreynd, að það var íarið að toera á þvú, áður en fyrsta árinu lauik iþar syðra, að það sflægi útd fyrir ská'ldinu í samræðum. Það ágerðist síð- an imeð ári hverjiu, og llotos var hann sem fyrr segir, farinn að tala vúð sjálfan sig o>g dauða ihlu'ti og ímynda sér alQs toyns finruir. Að hanm væri síðast orðinn „’ljúfari og hýrari", er aldeiúis rétt, en það var ibaira siinnuieysisviðmót imanns, sem ekki er flengiur fylfliflega ú sam- toandi við 'lífið 1 kringum sig. Binar reyndi iþrisvar sinnuim að strjútoa, en náðist fljótúega í öll skiptin og var færður til batoa, enda var það aiigjör of- ætflan miannii' á hans afldri og stúirðum til gangs að flýja fót- gamigandi frá Herdisarvík. Sem dæmi um 'hvensu erfitt var aið kornast ;frá Herdúsarvúk, má nefna söguna af þvú, þegar vin úr flians i Reykjavito efndu ti'l saimstoota á sjötugs afmiæii Eiinars itil þess, að hann gæti farið utan í síðasta sdnrni, en Hflún hafði sagt þeim að túí þess langaði hann mjög. Ein- hverjar vomur reyndust þó á Skáldiniu, þegar tiil kom, því að hann ætla'ði ektoi að fást á toato hestinum, þegar haúda skyldi af stað. Það var ailltaf beygur ú honum við að setjast á hestbato, etftir að hann mseiddi siig, þegar hanm var sýsTumaður Ftangæimga. Ektoi tjóaði hotrauim þó að mögla, og var honum hjál'pað á bak. Það var sTa'gve ð ursriign - ing þennan haiustdag og skáúd- i'ð í gamila þyfcka fralkk'anaim, sem sjá imá á stytitummi á Kiamtoratúniiinu. Eiinar var þá enn vefl í holdum, þegar þetta vaT. Á h'laðinu á Vogsósum iagð- ist hesturinn 'undir skáldimu og því varð imannhjáúip af batoi. Það var etoki þuirr þnáður á gaimla mannimum. En áfiram var haldið á öðrum og frlsto- ari hesti og náð tiú1 Hveragerð- is um kvö'ldið. EJimar gekto þar i stofu þegjand’i og settist á stðl á múðj.u gólfi, og er söigu- mamrai múnum múnn'isstæður pallurjnn á sto'fugóTfinu, sem myndaðist Strax og 'tók að renna úr fötum Ein- ans. K'annski þetta hafi fl'íka verið elskulegt tferðalag fynir mann, seirn þjáðist af berklium fraiman af ævi og var alla tíð 'brjóstveil'l? Ferð- in frá Reykjavíto og til Her- dísarvitour að iotoinni ut- anlandisreisunni, varð iþó enn ömunlegri og læt ég núður falla þá sögu nú. Við þunfum áreiðanlega margt að ræða við sam- timamenn Einars Beneditotsson ar um síðustu æviár hans í Herdisarvík og þá einndg um næstu árin áður en hann fór þangað. Eraimlkoma við Einar á Afllþinigishátiðinni sem hér verð ur sagt frá á eftir varpar toannskú toeztiu újósi á, hvað ég er að fara . . . „toom- andi kynslóðdr eiga eftir að undrast. . .“ Eiinar Benediktsson andaðist 12. janúar 1940, efitir nokkurra daga irúmilegu. Engan hef ég hitt, sem veit til að lætoinús hafi verið vitjað, og dálútið væri fróðlegit — af því að iram þjóð- skáld er að ræða, sem deyr komið undir miðja tuttugustu öld, að vi’ta hver ga'f út dán- arvottorðið og hvenær. Að morgnú þess dags sem hann andaðist mæflti hann svo síð- lastra orða: — Þá er það bú- ið. — Hann var svo imeðvútundar- flau’S um daginin og andaðist undir imiðnæ'tt'i 'uim tovö'ldúð. Ég hef nefnt dæmi uim það hér að fraim'am, hversu erfitt skáid'inu reyindist að toorn- ast iifandi frá Herdlísar- vík. Það ætflaði etolkú að reym- ast honum betra dauðum. Það vair send þung og mitoiú eiikar- kista frá Reykjavúk og ekkert ti'l sparað að hafa haina sem vejgaimesta. Bíil tfór eiins langt og hann komst niður frá Hveragerði — það var niður á Heiðina há, en eftir það varð að bera kistuna á höndum alla leið út í Herdísarvík. Það seg- ir Snorri bóndi í Vogsósum, að sé einhver m'esta þre'toraun sem hann hafi lent í um dag- ana. Þetta hefur verið um 10 km leið yfir torfærur og kist- an var svo þung, að burðar- mennirnir fundu næstum eng- an mun á henni með líkinu i til baka, enda hafði Einar ver- ið orðinn grannur áður en hann dó. Líkið komst þó um síðir til stoila og var því tek- ið með miklum virktum í Reykjavík. Það er ekki hægt að segja, að það hafi verið hörgull á ástinni á Einari Benediktssyni, þegar hann kom til manna í þessu ástandi. Ríkisstjórn og höfðingjar and- legir sem veraldlegir fylltu dómkirkjuna og daginn eftir var ekið með Einar austur á Þingvelli tii að jarðsetja í graf reit þjóðarinnar þar. Og nú liggur beint við að segja frá næstu ferð Einars á undan, austur á Þingvelli. Þá var hann lifandi. Einar hafði ort alþingishátíð arljóðin, mikinn kvæðabálk, og fengið 1. verðlaun fyrir ásamt Davxð íS'ce'iánbtsyin. Ljeó Davíðs voru valin til söngs, en ákveðið var að segja fram kvæði Einars. Einar var þá af leikum sem lærðum viður- kenndur sem höfuðskáld þjóð- arinnar, þó að það reyndist meir í orði en á borði. Hann þótti orðið vangæfur við skál, og íyr'inmenn tiara i brjósti yfir því, hvað út úr hon um kynni að hrjóta í kóngs- veizlunni miklu, þegar hann væri orci.in.i hi'e.uai. Sjálfsagt hefur þetta verið ástæðulaus ótti, Einar kunni sig vel í veizlum og hefði vafa- laust gætt sóma síns vel und- ir þessum kringumstæðum, þó að í einhverri minni háttar veizlu, áður en þetta var, hafi honum orðið það á að kneyfa mrjöð -nn :.a I. 'j.Ci'* aga. En höfðingjamir vildu ekkert eiga undir Einari og gripu til ein- faldasta úrræðisins til að losna við hann — þeir buðu honum ekki til veizlunnar. Einar fór þó austur á eigin vegum, og var ódrukkinn á Þingvöllum, enda aldrei við öðru að búast en Einar Benediktsson gætti sóma síns sjálfs og þjóðar sinn ar, þegar mikið var í húfi. Hann hefur sjálfsagt gert ráð fyrir, að þó honum væri ekki boðið til veizl- unnar, myndi hann lenda eitt- hvað í sviðsljósinu, þegar kvæði hans væri flutt. Hann reikaði einn um vellina framan af degi, en siðla dags- ins rakst Kristján Albertsson á hann í tjaldi, þar sem hann Framh. á bls. 63

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.