Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1996, Blaðsíða 24

séra Bergur Jónsson (1760-1852) tengda-
sonur séra Jóns Steingrímssonar lét af emb-
ætti. Séra Páll var einn helsti hvatamaður
kirkjuflutningsins, enda losnaði hann þá við
Geirlandsá, þegar hann reið til messu, en hún
varð oft hið mesta forað í rigningum og vatn-
avöxtum.
Með varfærni og nokkurri tortryggni virð-
" ir sóknarfólkið kirkjuna fyrir sér - og ekki
var því að neita, að hér var allt svo bjart og
vistlegt miðað við gömlu, dimmu útbrota-
kirkjuna á Klaustri. Kirkjustíllinn var líka
allur annar - ekkert þil milli kórsins og fram-
kirkjunnar og predikunarstóllinn stóð beint
fyrir framan altarið og skyggði ekki svo lítið
á það. Fyrir ofan altarið var svo nýja altari-
staflan. Hún var ósköp lítil miðað við gömlu
vængjabríkina í klausturskirkjunni, en Jesú-
myndin var með mjúkum dráttum og fljúg-
andi englaskarinn umhverfis höfuð frelsarans
var kominn alla leið sunnan úr Sórey, þar
sem vorsins veldi ríkti nú yfir vatni og skógi.
En þannig hugsaði enginn kirkjugestur
þennan hrollkalda dag, enda vissi víst enginn
hver listakonan var, sem málað hafði töfluna
og gefið hana kirkjunni í Eldsveitinni sjálfri.
Þetta var meira að segja eina gjöfín, sem
nýju kirkjunni barst á sínum vígsludegi.
Sumarið 1992 var höfundur þessa þáttar
staddur ásamt konu sinni, Jónu Þorsteins-
dóttur, í Kaupmannahöfn. Erindið var meðal
annars að reyna að heyja okkur vitneskju
um teikningu Prestsbakkakirkju og hina títt-
nefndu altaristöflu.
Fyrst leituðum við til Ríkisskjalasafnsins,
en þrátt fyrir góða aðstoð skjalavarðanna
urðum við einskis vísari. Næst lá leiðin á
Þjóðminjasafnið, en þar var sömu sögu að
segja. Þar nutum við aðstoðar ágætrar konu,
sem allt vildi fyrir okkur gera og fannst við
hafa farið langan veg til lítils. Mynd af Lucie
Marie hafði hún þó fundið og sem við vorum
að skrifa pöntun á mynd af henni sagði þessi
ágæta kona okkur, að suður í Sórey væri
nú þessa dagana sýning á myndum Lucie
Marie Ingemann, „og ég held líka að verið
sé að rita ævisögu hennar. Á dögum kvenna-
hreyfingar og jafnréttis þykír mörgum tími
til kominn að endurmeta list hennar“, eins
og hún komst að orði.
Þetta þótti okkur góð tíðindi - og betur
farið en heima setið, enda vorum við tindil-
^fætt í lestina, sem bar okkur til Sóreyjar.
Við héldum beinustu leið á safnið. Þar voru
til sýnis nær 70 verk. Flest þeirra hafði Lucie
Marie málað, en önnur snertu líf hennar á
einhvern hátt.
Við bárum upp erindi okkar - og fyrr en
varði var forstöðumaður safnsins kominn.
Hann tók okkur tveim höndum og var bæði
hissa og glaður, þegar við drógum úr pússi
okkar mynd af gömlu altaristöflunni í Prests-
bakkakirkju. Þarna var sem sagt komið í leit-
imar enn eitt listaverk Lucie Marie. Hann
sagði okkur, að í plöggum hennar væri þess
getið, að eina altaristöflu hefði hún gefíð til
Islands, en enginn vissi hvaða kirkju þar hún
hefði gefíð þetta verk. Hann sagðist því hafa
haldið, að altaristaflan væri glötuð, vegna
þess, að fyrirspurn, sem safnið í Sórey hefði
- gert til íslands, hefði engan árangur borið.
„Og þetta er líka svo eftirtektarvert," sagði
hann og skoðaði myndina, sem við höfðum
fært honum, „að þessi altaristafla er einmitt
með þeirri umgjörð, sem Lucie Marie vildi að
væri um altaristöflur sínar. Þessu til staðfest-
ingar sýndi hann okkur teikningu hennar af
slíkri umgjörð. Hann sagði okkur líka, að
safnið í Sórey legði mikla áhreslu á að afla
sér heimilda um Lucie Marie Ingemann og
list hennar. „Þótt hún verði aldrei talin í hópi
hinna bestu málara okkar, þá er hún ein þeirra
örfáu kvenna, sem fengust við málaralist um
miðja síðustu öld,“ bætti hann við.
I Sórey var hún ekki listamaðurinn Lucie
Marie. Þar var fyrst og fremst litið á hana
sem konu hins þekkta skálds og lektors Inge-
^ manns, sem heilsaði bæjarbúum svo blítt og
brosandi á sinni daglegu göngu.
En tilviljunin opnar stundum hin leyndustu
hólf og varpar Ijósi á löngu liðna tíð. Það
fannst okkur að minnsta kosti þennan dag í
Sórey eftir að hafa skoðað sýninguna á verk-
um Lucie Marie Ingemann, litið inn í Minning-
arstofuna um Ingemann skáld, gengið inn í
klausturskirkjuna og hugsað til Ögmundar
Pálssonar biskups og örlaga hans, staðið fyr-
ir framan hús Steenstrups, þar sem Jónas
Hallgrímsson bjó á sínum Sóreyjardögum, að
ógleymdri göngunni út að vatninu, þangað
sem allra leiðir lágu og horft á beykiskóginn
teygja greinar sínar út til andanna í sefinu.
* Nokkrum dögum síðar vorum við svo aftur
komin austur á Síðu - heim í jökulkrýnda
sveit milli sanda.
Höfundur er prestur ó Kirkjubæjarklaustri.
UTSAUMAÐ ISLENZKT
KLÆÐI í SOUTH
KENSINGTON SAFNINU
SÍÐASTLIÐIÐ vor var minnst 100. ártíðar
brezka fjöllistamannsins og íslandsvinar-
ins Williams Morris. Hann var ekki að-
eins einn merkasti hönnuður Viktoríu-
timans í Bretlandi, heldur hafði hann mikinn
áhuga á menningarverðmætum annarra þjóða,
þar á meðal íslenzkum fornsögum. Það var
Morris sem gekkst fyrir því að South Kensingt-
onsafnið eignaðist útsaumað, íslenzkt klæði árið
1884. Forsaga málsins var sú, að Morris hafði
verið í íslenzkunámi hjá Eiríki Magnússyni bóka-
verði i Cambridge og naut aðstoðar hans við
þýðingar á íslendingasögum. Varð af þessu gott
vinfengi milli Morris og þeirra hjóna, Eiríks og
Sigríðar konu hans, og fór Eiríkur með Morris
til Islands í fyrri ferð hans til landsins 1871.
Sigríður beitti sér fyrir fjársöfnun til fátækra
á íslandi. Hún fékk Morris til liðs við sig og
hann fékk því framgengt að Kensingtonsafnið
keypti klæðið, sem Sigríður og Eiríkur höfðu
átt og rann andvirðið til söfnunarinnar.
Hér er einstaklega fallegur gripur, unninn
samkvæmt gamalli norrænni hefð. Taldi Morris
að stíl teppisins mætti rekja til 13. aldar og að
þar væri að finna veruleg, býzantísk áhrif. í
einni af mörgum veglegum bókum um Morris,
sem út komu á 100. ártíð hans, er myndin af
klæðinu, sem hér er birt. Þar er það kallað
bedcover, eða rúmteppi. Varla er líklegt að
myndsaumað klæði af þessu tagi hafi verið not-
að til slíks; þó segir í bókinni, að „Myndefnið
er trúarlegt og sagt er að klæðið hafi áður hang-
ið í kirkju. Samt sem áður varþað upphaflega
til heimilisbrúks og hluti af áletrun hljóðar svo:
„Þetta teppi á Þorbjörg... “ Teppið er talið verk
Þorbjargar Magnúsdóttur (1667-1716) sem var
þekkt, íslenzk útsaumskona. “
DÁDÝRIÐ OG DÍSIN
SÖNN SAGA ÚR SVARTASKÓGI EFTIR KARL KORTSSON
vintýralega fallegur skógarstígur
liggur frá Sankt Roman til borg-
arinnar Schiltach í Svartaskógi.
Hún hefur enn þá á sér mið-
aldablæ. Bílferðin tekur um hálftíma og ekið er
í gegnum þykkan Svartaskóginn meðfram
gróðri vaxinni gjá, sem ólgandi lækur rennur
um. Við gatnamótin er ég á báðum áttum, því
engar leiðbeiningar eru til staðar og svo langt
sem augað eygir er ekkert hús að sjá.
Það er heitur dagur í júlímánuði. Svalinn í
skjóli tijánna er hressandi. Lækurinn skoppar
yfír steina, risavaxnar greinar draga úr skvamp-
hljóðinu í vatninu, svo að hin guðdómlega skóg-
arkyrrð nýtur sín.
Hér er engin umhverfismengun, enginn skóg-
ardauði, engin eiturefni, sem spilla náttúrunni.
Óhætt er að drekka vatnið í læknum og borða
skógarsveppina og bláberin. Við bugðu á lækn-
um tek ég eftir smáhýsi sem leynist milli
tijánna. íturvaxin ung kona kemur í dymar.
Hún er ekki beinlínis samkvæmisklædd og er
berfætt. Gróft efnið í skrautlegum kjól hennar
leggst þétt að bijóstunum.
A eftir konunni skokkar dádýr.
Eins og ekkert sé og án þess að fyrirverða
sig afklæðist dísin á lækjarbakkanum.
Fullur aðdáunar horfí ég á hana og veit ekki
hvers ég á að óska mér.
En þroski minn segir mér, að ég skuli ekki
freista gæfunnar.
„Eg er myndhöggvari. Maðurinn minn beið
bana í slysi í þröngu beygjunni á veginum þama
fyrir ofan á brúðkaupsdaginn okkar. Síðan hef
ég átt heima héma, til þess að vera í námunda
við hann. Góðar minningar um látinn ástvin
hugga þann sem eftir lifír. Dádýrskiðlingurinn
hafði orðið fyrir sláttuvél og meiðst. Ég tók
hann með heim og hjúkraði honum þangað til
hann var búinn að ná sér. Núna erum við óað-
skiljanlegir vinir. Ég held, að þama hafí örlög-
in ráðið."
Meðan á viðtalinu stendur nýr konan þvottinn
sinn, ber honum við flatan stein og skoiar fötin
í köldu vatninu. Síðan fer hún út í lækinn og
buslar þar með dádýrinu.
„Viltu ekki fara úr og fá þér bað líka? Á
svona mollulegum degi hefur maður gott af því.“
„Nei, nei, ég verð að halda áfram,“ segi ég
og fer hjá mér.
„Menn hafa engan tíma, það er eins og í
kvikmynd, myndimar þjóta fram hjá. Tíminn
líður áfram án þess að nokkur upplifi hann!“
Konan tekur dádýrið í arma sér og kyssir það.
Ég legg jakka minn á herðar henni og hún
finnur, að mér líkar vel við hana.
Ég tek að mér að halda á trébalanum með
rökum þvottinum.
Hún gengur á undan mér á mjóum stígnum
yfir engið og þannig get ég virt fyrir mér feg-
urð hennar og lipurt göngulag. Það er aðeins
hinn fullkomni veruleiki sem höfðar til mín.
í viðarklæddri stofunni hanga afkáralegar
myndir sem ég skil ekki.
Á lífsleiðinni koma fyrir atvik, sem maður
getur ekki vikist undan.
Við drekkum ljúffengt blábeijavín.
Munaðarleg velþóknun færir okkur nær hvort
öðru; aðeins góður guð veitir hamingjusama ást.
Samt stend ég bara stutt við.
í hinsta sinn kyssir „madonna skógarins"
mig.
„Komdu bráðum aftur, þú maður frá norð-
urslóðum."
ÚR Svartaskógi.
Að skilnaði gefur hún mér útskorið dádýr.
Gersemi. -
Þetta fíngerða listaverk sýni ég alltaf gestum
mínum og segi þeim framanskráða frásögn. -
Höfundur er fyrrverandi héraósdýralæknir
á Hellu.
24 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. DESEMBER 1996