Alþýðublaðið - 21.01.1994, Blaðsíða 9

Föstudagur 21. janúar 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 9
Sigurður Tómas Björgvinsson
EES - Sigur jafnaðarmanna
Samningurinn um Evr-
ópska efnahagssvæðið er
stærsta málið sem Alþingi ís-
lendinga hefur fengið til um-
fjöllunar og afgreiðslu á 50
ára lýðveldistíma landsins. I
samræmi við það hefur ekkert
eitt mál hlotið jafn ítarlega
umræðu og kynningu í stjóm-
kerfmu, á Alþingi og meðal
almennings.
Það er því f þessu ljósi sem
við verðum að horfa á lokaaf-
greiðslu málsins - það að
EES hlaut samþykki meiri-
hluta Alþingis. Alþýðuflokk-
urinn - Jafnaðarmannaflokk-
ur Islands - sigraði flestar orr-
ustumar í stríðinu um EES,
með skynsemina að vopni.
Þessi glæsti sigur jafnaðar-
manna á sér í raun langan og
samfelldan aðdraganda. Lít-
um á söguna og atburðarásina
síðustu ár:
Alþjóðahyggjan
Aiþjóðahyggjan er í raun
samofin jafnaðarstefhunni,
enda hefur hugmyndaffæðin
náð útbreiðslu um allan heim
og boðberar hennar tengdir
traustum böndum. Þannig
hefur Alþýðuflokkurinn alltaf
verið opinn fyrir alþjóðlegri
samvinnu og beitt sér fyrir þvf
að þjóðin njóti góðs af þátt-
töku íslands í alþjóðlegum
stofnunum. En því miður em
það alltof margir sem ekki
hafa séð skynsemina af slíku
samstarfi og hafa sumir jafn-
vel gengið svo langt að saka
jafnaðarmenn um landráð.
Hjá einangmnarsinnum,
framsóknarmönnum allra
flokka, hefur „moldarkofa-
hugsunarhátturinn" verið ríkj-
andi. Á þeim bæ em menn
hræddir við allt sem útlent er
og telja það skynsamlegt að
beita höftum, boðum og
bönnum á öllum sviðum
þjóðlífsins. Þegar betur er að
gáð þá er það í raun hræðslan
við breytingar og nýjungar
sem mest hrjáir afturhalds-
sinnanna.
Verkin tala
Saga íslenskar iðnvæðingar
er stutt og því þarf ekki yfir-
gripsmikla þekkingu til þess
að koma auga á jákvæð er-
lend áhrif og alþjóðlega sam-
vinnu. Nægir þar að nefna
upphaf síldveiða, nýsköpun-
artogarana, NATO aðildina
og álverið.
Þegar litið er til alþjóðlegr-
ar samvinnu þá hefur Alþýðu-
flokkurinn æU'ð lagt áherslu á
að treysta útflutningsmarkaði
og nauðsynlega viðskipta-
samninga. Á viðreisnarámn-
um stóðu jafnaðarmenn fyrir
því að ísland gerðist aðili að
EFTA 1970 og undirbjuggu
jarðveginn fyrir fríverslunar-
samningana við Evrópu-
bandalagið 1972. Þá vom
sömu flokkar í ríkisstjóm og
nú em, enda komu þá ffam á
Alþingi sömu rökin sem
hljómað hafa í eyrum lands-
manna í EES umræðunni.
í umræðunni um EFTA að-
ildina klofnaði Framsóknar-
flokkurinn og sat hjá við af-
greiðslu málsins eins og í öðr-
um stómm málum. Alþýðu-
bandalagið var á móti, enda
nátengt kommúnistunum í
austri á þeim tíma. Alþýðu-
flokkur og Sjálfstæðisflokkur
vom fylgjandi aðild og hafði
Gylfi Þ. Gíslason forystu um
samninganna. Aðildina rök-
studdi hann fyrst og ffemst
með eftirfarandi orðum; „Ef
við eigum að geta komið á fót
umtalsverðum útflutningsiðn-
aði er aðild að samtökum eins
og EFTA nauðsynleg".
Skynsemin sigrar
Frá þeim tíma er Gylfi Þ.
Gíslason mótaði utanríkisvið-
skiptastefnu íslands og þar til
Jón Baldvin Hannibalsson tók
við embætti utanríkisráðherra
gerðist nákvæmlega ekkert á
þessu sviði. Enda fræg um-
mæli Steingríms Hermanns-
sonar, sem var utanríkisráð-
herra 1987-88, að honum liði
eins og í fílabeinstumi - á
sama tíma og helstu umróta-
tímar í Evrópu voru að hefj-
ast.
En sagan endurtekur sig og
í raun eru rök Gylfa enn í
fullu gildi. Jón Baldvin hefur
þannig fylgt nútíma jafnaðar-
stefnu og lagt áherslu á fijáls
og óhindruð viðskipti með
vömr, fjármagn og þjónustu,
auk þess sem launþegar hafa
nú frelsi til vinnu á öllu efna-
hagssvæðinu. Með því að
draga viðskipti með fiskaf-
urðir inn í EES samningana
tókst íslenska utanríkisráð-
herranum að ná fram fullu
tollfrelsi fýrir 96% af útflutn-
ingi á Evrópumarkað. Þessi
tollalækkun mun skila þjóð-
inni milljörðum þegar framí
sækir, auk þess sem gmnd-
völlur skapast fyrir ffekari
fullvinnslu sjávarafurða hér á
landi. Þetta gefur fleiri at-
vinnutækifæri og eykur þjóð-
arhag. Þá má ekki gleyma því
að EES veitir okkur aðgang
að fjölbreyttu menningar-,
mennta- og rannsóknastarfi.
Þrátt fyrir augljósan ávinn-
ing af EES þurfti Alþýðu-
flokkurinn að beijast fyrir því
að samningurinn yrði sam-
þykktur á Alþingi. Það eitt
sýnir íhaldssemi, skilnings-
leysi og tvöfeldni margra ís-
lenskra stjómmálamanna. Al-
þýðuflokkurinn er eini flokk-
urinn sem stóð sameinaður og
heill á bak við EES allan tfm-
ann, og lauk málinu. Allir
aðrir flokkar, þar með talinn
Sjálfstæðisflokkurinn, bæði
klofnuðu í málinu og skiptu
um skoðun eftir því sem þeir
vom í stjóm eða stjómarand-
stöðu. Þetta er nánast sama
munstrið og kom upp f kring
um EFTA aðildina. Þetta em
staðreyndir stjómmálasög-
unnar og þess verður ætíð
minnst að það vom jafnaðar-
menn sem börðust fyrir rót-
tækum umbótum á sviði al-
þjóðlegra samskipta - og
höfðu sigur.
Tækifæri
Tækifærin sem EES býður
okkur íslendingum em aug-
ljós, enda hafa hvorki stjóm-
arandstaða né hagsmunaaðil-
ar sett fram kröfu um að að-
ildin verði endurskoðuð nú
þegar samningurinn hefúr
tekið gildi. Öll hagsmuna-
samtök atvinnurekenda og
ASI hafa verið meðvituð um
Gylfi Þ. Gíslason og Jón Baldvin Hannibalsson hafa
verið boðberar alþjóðahyggjunar á Islandi og látið
verkin tala. Frumkvceði þeirra að aðild íslands að
EFTA og EES eru góð dcemi um það.
að EES kemur til með að efla
íslenskt atvinnulíf og bæta
lífskjör landsmanna, aðeins
BSRB hefur gengið í lið með
einangmnarsinnum.
Til þess að nýta EES sem
skyldi verðum við að tifeinka
okkur nýjan hugsunarhátt,
sem flest í því að horfa á þau
tækifæri sem skapast þegar
landið verður hluti af stærri
alþjóðlegri heild sem hefur
það að markmiði að lækka
kostnað og auka hagvöxt með
skipulagðri samvinnu og
sammnaþróun. Við þurfum
að líta á Evrópu sem einn
heimamarkað og aðlaga okk-
ar framleiðslu og markaðs-
setningu að því sem þar tíðk-
ast. Við eigum ekki að fram-
leiða samskonar vömr og allir
aðrir heldur þvert á móti
leggja áherslu á okkar Sér-
stöðu, það er að segja hrein-
leika íslenskra matvæla og
umhverfisvænar orkulindir.
Hröð þróun
Alþjóðavæðingin heldur
áfram og í Evrópu gerast hlut-
imir hratt. I dag er mikil
óvissa um það hversu lengi
EES samningurinn heldur,
þar sem fjórar EFTA þjóðir
hafa sótt um aðild að EB. Ef
aðild þeirra verður að vem-
leika er eins víst að EES
breytist í tvihliðasamning
milli EB og þeirra þjóða sem
eftir verða í EFTA.
Staða aðildarsamninga
Svía, Norðmanna, Finna og
Austurríkismanna við EB í
dag er þannig að líkur em á að
löndin geti í fyrsta lagi
orðið aðilar að EB árið 1996.
Það er ekki langur tími og
því þurfum við íslendingar að
fylgjast vel með samninga-
viðræðunum og þróuninni í
Evrópu. Ef norðmönnum
tekst að ná góðum samning-
um í sjávarútvegsmálum, þá
gæti verið kominn gmndvöll-
ur fyrir okkur til að ná svipuð-
um samningum. Reyndar
gæti það verið nauðsynlegt
fyrir okkur að ganga í EB
þegar einn helsti keppinautur
okkar í útflutningi sjávaraf-
urða er kominn inn í banda-
lagið.
Eitt er víst að jafnaðarmenn
munu halda þessum mögu-
leika opnum, enda brautryðj-
endur á þessu sviði eins og
hér hefur komið fram. Rétt
eins og Gylfi Þ. og Jón Bald-
vin hafa haldið alþjóðahyggj-
unni á lofti og látið verkin
tala, þá munu jafnaðarmenn
framtíðarinnar verða í farar-
broddi á þessu sviði.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Alþýðuflokksins -
Jafnaðarmannaflokks íslands.
Ingimundur Sigfússon
Skynsamlegt og
tímabært skref
Ný tækifæri með
auknu frjálsræði
Ég tel, að með aðild ís-
lands að EES hafi verið
stigið skynsamlegt og
tímabært skref. Við ís-
lendingar fáum ný tæki-
færi til að reyna okkur við
aðstæður, sem við þurf-
um alls ekki að óttast.
Aukið fijálsræði í við-
skiptum ætti að vera okk-
ur sérstaklega hagstætt,
þar sem við eigum mjög
mikið bæði undir útflutn-
ingi og innflutningi.
Góð áhrif á
efnahagslífið
I sjálfu sér hefur samn-
ingurinn ekki strax mikil
bein áhrif á mínu starfs-
sviði strax. Varahlutir í
bifreiðir frá EES-löndum
lækka þó vegna samn-
ingsins.
Þegar fram í sækir mun
hið nánara samstarf sem
af samningnum ætti að
leiða hafa góð áhrif í ís-
lensku efnahagslíft.
EB-aðild mun ekki
standa til boða
Að mínu mati er æski-
legt ffá íslenskum sjónar-
hóli, að EES- samstarfið
vari sem lengst, það fellur
vel að okkar hagsmun-
um. Fækki EFTA-ríkjum
vegna aðildar sumra
þeirra að Evrópubanda-
laginu, þurfum við Is-
lendingar að huga vel að
hagsmunagæslu okkar
með það í huga, að við
töpum ekki neinu því,
sem áunnist hefur með
EES-samningnum.
Mér finnst ekki líklegt,
að á næstu ámm verði
raunhæft fyrir okkur ís-
lendinga að ræða um að-
ild að EB, meðal annars
vegna þess að hún mun
ekki standa okkur til
boða.
Höfundurer forstjóri Heklu hf.
Utanríklsverslun (gjaldmiðlar umreiknaðlr með PPP)
1990 Vöruskiptajöínuður (fob/cií) millj. EB-PPS)
1990 Hlutdeíld í viðskiptum innan EES (%)
□ úl'lutningur
□ innflutningur
1990 Hiutdeild í viðskiptum við EB-löndin (%)
□ útflutningur
□ innflutningur
1990 Hlutdeild í viðskiptum við EFTA-löndin (%)
□ útflutníngur
□ innflutningur
1990 Mikilvagustu viðskiptalönd
□ útflutningur
□ innflutningur
1990 Útflutningur á íbúa (i ECU)
Taflan hér að ofan er úr bæklingnum „EES i tölum - Tölulegar upplýsingar um ísland og Evrópska efnahagssvæðið“ sem gefin er út af EUROSTAT, Hagstofu Evrópubandalagsins, ísamvinnu við EFTA og Hagstofu íslands.