Vísir - 01.04.1978, Blaðsíða 4

Laugardagur 1. aprll 1978
vísm
HANNAH HOCH
Flestar þær hreyfingar i myndlist sem upp hafa
komið á undanförnum áratugum eiga á einhvern
hátt rætur sínar að rekja til verka dadaistanna á ár-
unum um og eftir fyrri heimsstyrjöldina. Upphaf-
lega myndast dada-hreyfingin í Zurich í Sviss, en
fljótlega breiðist hún til Berlínar, New York og
Párisar. Fáar konur voru i dada-hreyfingunni,
nokkrar í Sviss og ein í Berlin. Hannah Höch var
eina konan af Berlínar-dadaistum og í dag er hún sá
eini þeirra sem enn er á lífi.
K01\IUR 1
F'IYNDL IST
eftir Svölu
Sigurleifsdóttur
Johanna Höch fæðist árið 1889
inn i miðstéttarfjölskyldu i
Gotha i Þýskalandi. Sem barn
og unglingur er hún áhugasöm
um teiknun og málun, en faðir
hennar álitur garðyrkjunám
mun hagnýtara og letur hana til
að fást við myndlist. Hún fer þó i
myndlistarskóla i Berlin árið
1912 og leggur stund á ýmsar
handiðagreinar með Harold
Bengen sém aðalkennara. Arið
1915 kemst hún að sem nemandi
i málun og svartlist hjá Emil
Orlik, sem er mjög virtur kenn-
ari þá. Hannah er mjög áhuga-
söm um tilraunir með efni og
tækni, og hvetur Orlik hana til
að fást við þær. Þetta sama ár
kynnist Hannah ljóðskáldinu,
málaranum og heimspekingn-
um Raoul Hausmann og býr hún
með honum næstu árin.
Bakvið dada
Þetta eru erfiðir timar i Ber-
lin svo sem annars staðar i
Þýskalandi. Miljónir ungra
manna ganga út i opinn dauð-
ann á vigvöllunum og heima
fyrir lepur þjóðin dauðann úr
skel. Það er þvi ekki að undra að
myndlistarfólk, eins og allt ann-
að fólk, sé fullt uppreisnaranda.
1 Sviss, þar sem dada-hug-
myndin á upptök sin er ástandið
miklu skárra þar sem landið er
hlutlaust i striðsbrallinu. Enda
er það svo að Berlinar-dadist-
arnir eru mun pólitiskari og
herskárri i verkum sinum en
dadaistarnir i Sviss. í Berlin
uppgötva og þróa dadaistar
tækni i myndgerð, photomon-
tage, sem er sérlega vel fallin
til aö túlka þá upplausn sem rik-
Núerkomiðað
daS húsinu!
Hæðarbyggð 28 Garðabæ.
Söluverðmæti um 35 milljónir króna.
Dregið verður í 12. flokki 4. apríl.
Nú má enginn gleyma að endurnýja.
Verð á lausum miðum kr. 6.000
Ilapndrætti
Nauðungaruppboð
sem auglýst var i 94., 97. og 100. tbl. Lögbirtingablaðs 1977
á hluta i Gyöufelli 16, þingl. eign Vals Kristinssonar fer
fram eftir kröfu Veödeildar Landsbankans á eigninni
sjálfri miðvikudag 5. april 1978 kl. 15.00.
Borgarfógetaembættið I Reykjavlk.
ir i samfélaginu. Þessi tækni
felst i þvi að ljósmyndir hvaðan-
æfa að, eru klipptar til og limd-
ar saman.
Hannah Höch segir þau Raoul
Hausmann hafa fyrst komið
fram með þessa tækni, en
George Grosz og John Heart-
field fullyrða að þeir séu upp-
hafsmenn „photomontage”. I
sjálfu sér má einu gilda um upp-
hafsmanneskjur tækninnar, þvi
i eðli sinu er „photomontage”
rökrétt framhald á notkun ljós-
mynda- og prentaðra mynda i
myndverkum eldri myndlistar-
manna. Það sem máli skiptir er
hvernig sérhver myndlista-
manneskja notfærir sér þessa
tækni til að segja það sem hún
hefur fram að færa. 1 viðtali
sem tekið var fyrir nokkrum ár-
um við Hannah Höch segir hún
að markmið allra sinna tilrauna
með mismunandi efni og tækn
hafi fyrst og fremst verið at
setja fram á sem ferskastar
hátt hugmyndir sinar um tilver
una.
Fékk hún bara að fljóta
með?
i r
[ HÍ , é 11
„Hvernig stóð
á þvi að „Dada-Ernst” eftir Hannah Höch, 1920-21.
„Tem jarinn” eftir Hannah
Hannah Höch, róleg ung stúlka
frá smábænum Gotha, varð
þátttakandi i hinni órólegu
. dada-hreyfingu i Berlin?” spyr
málarinn og Zurich-dadaistinn
Hans Richter i bók sinni „Dada-
list og and-list”. Vart þarf að
taka fram að hann sér ekki
ástæðu til að fjölyrða um ástæð-
ur fyrir þátttöku annara dada-
ista i Berlinar hreyfingunni. A
Richter er helst að skilja að
Höch hafi verið heimiluð þátt-
taka i samkomum dadaistanna
sökum þess að hún bjó með
Raoul og var þar að auki lagin
við að útvega þeim bjór, kaffi og
brauð þrátt fyrir matvælaskort-
inn sem rikti. Það er greinilegt
að þessir karlar, sem réttilega
deildu á ranglætið og ómannúð-
leikann sem rikti i striðshrjáðri
Evrópu þessa tima höfðu ekki
minnstu áhyggjur af eigin rang-
læti i garð kvenna.
A fyrstu dada-sýningunum i
Berlin 1919 og 20 sýnir Hannah
Höch „photomontage”. Tvær
myndir hér á siðunni eru dæmi-
gerðar fyrir það sem hún er að
fást við á þessum tima. Annars
vegar eru þaö herskáar ljós-
Höch, 1930.
mynda-samklippur eins og
„Dada-Ernst” og hins vegar
ljóðrænar myndir með ýmsum
hlutum i, en þar er samfélags-
leg gagnrýni ekki mjög áber-
andi. Eins og allar hennar
myndir fyrir 1947 eru þessar
svart-hvitar. Þegar „blóm-
myndin” er skoðuð grannt má
„Hannah Höch og Raoul Haus-
mann á „Alþjóöiegu Dada-sýn-
ingunni I Berlin 1920.
sjá að rennilás og krækjur eru
notuð sem skraut i rammann.
Myndin er mjög ákveðin i bygg-
ingu, andstætt myndum dadist-
I ana yfirleitt. Sjálf myndin er
byggð á snið-blaði sem þeir sem
við sauma fást nota. Þvi má
segja að efnið i myndina séu
hversdagslegir hlutir úr heimi
kvenna, tengdir saumaskap.
Þrátt fyrir að margar mynda
Höch virðist fjalla á herskáan
hátt um kúgun kvenna t.d.
„Brúðurin” og „Trúlofað par”,
segir hún að fyrir sér hafi ekki
vakað að búa til myndir þar sem
aðalinntakið væri kvenfrelsis-
baráttan.
Uppgjör og þróun
Hannah segir skilið við Raoul
Hausmann og Berlinardadaist-
ana árið 1922. Það voru oft hat-
ramar deilur á milli fólksins i
hreyfingunni i Berlin, ólikt þvi
sem gerðist i Zurich þar sem
sterk vinskapartengsl voru á
milli félaganna. 1 stórkostlegri
klippi-mynd frá þessum tima
sem hún nefndi „Persónuleg
einkunnarorð” er nokkurs kon-
ar uppgjör við dada-istana.
Næstu árin vinnur hún af kappi
við myndgerð sina. Hún hrifst af
þjóðfræðirannsóknum sem hún
kynnist i Leyden og sýna mynd-
ir hennar frá þessum tima
greinileg áhrif af þessum fræð-
um. Húnferðastm.a. tvisvar til
Parisar og dvelur þrjú ár i Hol-
landi. Myndir hennar breytast á
þann hátt að þær verða yfirveg-
aðar i myndbyggingu en tengj-
ast þó litils háttar verkum súr-
realistanna. Dæmi um þess kon-
ar mynd er „Temjarinn”.
Þegar Nazistar komast til
áhrifa i Þýskalandi eru myndir
hennar flokkaðar sem „úrkynj-
uð list”, og hún er neydd til að
flytja frá Berlin. Hún sest þá að
i litlu húsi við Heiligensee i
grennd við Berlin. Nú kemur
garðræktarnámið að góðum
notum þvi hún lifir á styrjaldar-
árunum á eigin garðrækt. Hún
heldur áfram að mála og klippa
til myndir á laun, en mestur
timihennar fer i ræktunina. Sið-
an frá lokum seinni heims-
styrjaldarinnar hefur hún unnið
með sams konar tækni og hún
notaði fyrr, og stundað ýmis
konar tilraunastarfsemi i
myndgerð. Sem dæmi um verk-
efnaval hennar er mynd sem
heitir „Til heiðurs mönnunum
sem sigruðu mánann”, og sýnir
það að hún lifir ekki i fortiðinni
þrátt fyrir að hún sé orðin 89 ára
gömul, heldur er hún enn virk
myndlistarkona. A undanförn-
um áratugum hefur hún sýnt
verk sin viðsvegar i Evrópu, en
býr þó enn við Heiligensee og
ræktar sinn garð.