Vísir - 01.04.1978, Blaðsíða 11

11
vísm Laugardagur 1. april 1978
5UIPWYNDIR
AF AnERTKU
Eftir Ölaf Hauksson
Mest gagnrýndi
fjölmiðillinn
f .siðasta pistli var fjallað um
ameriska sjónvarpsdagskrá, og
lauslega um þá gagnrýni sem
hún hlýtur. En það er ekki hægt
að segja skilið við ameriskt
sjónvarp án þess að geta nánar
um gagnrýnina á það.
Sjónvarp er rikari þáttur i
daglegu lifi Amerikana en
nokkurrar annarrar þjóðar.
97% allra heimila (71,5millj.)
hafa sjónvarpstæki. Það eru
fleiri heimili en hafa innanhúss
salernisskál eða sima. 45% hafa
fleiri en eitt tæki. Að meðaltali
er kveikt á sjónvarpi á
amerisku heimili i 6 klukkutima
og 8 minútur daglega. Hver
Amerikani horfir að jafnaði á
sjónvarp i 2 klst. og 53 minútur
daglega (tölur frá 1977).
Margir Amerikanar eru sjón-
varpssjúklingar. Þeir koma
heim úr vinnunni, setjast fyrir
framan sjónvarpið, og standa
ekki upp nema tvisvar til að
borða, og til að fara að sofa.
Börn horfa stundum mest allra
á sjónvarpið. Fjöldinn af fólki
hefur alla sina vitneskju úr
sjónvarpi. Það les hvorki blöð
né timarit.
Daniel Schorr, fyrrum frétta-
maður hjá CBS, segir að margir
sjónvarpsáhorfendur séu hættir
að greina milli alvöru og skáld-
skapar i sjónvarpinu. Þeir horfa
á fréttirnar eins og hvern annan
þátt. Leikþættir um raunveru-
lega atburði taka á sig mynd
raunveruleikans, og raunveru-
leikinn verður að skáldskap.
Schorr segir að margir Amerik-
anar þekki leikarann Peter
Finch sem Rabin, fyrrum for-
sætisráðherra Israel. Finch lék
Rabin i sjónvarpsmynd um
árásina á Entebbe i Uganda.
Þetta fólk mundi ekki kannast
við mynd af hinum raunveru-
lega Rabin, segir Schorr.
Gagnrýnendur amerisks sjón-
varps segja að glápið væri i
sjálfu sér ekki svo slæmt ef dag-
skráin væri ekki svona for-
heimskandi. Þættir eru miðaðir
við, að fólk á lágu greindarstigi
geti notið þeirra fyrirhafnar-
laust. Þeir sem horfa mikið á
sjónvarp kunna formúlurnar að
þáttunum utanað, og geta sagt
fyrirfram hvernig mynd endar.
En fólk almennt hefur enn ekki
lært að horfa gagnrýnið á
sjónvarp
Það er auðvelt að horfa á
sjónvarp, mun auðveldara en að
lesa blað eða bók. Margir telja
þvi afslöppun i að horfa á sjón-
varp. Gagnrýnendur benda hins
vegar á að fólk verði spennt og
æst við að horfa á sjónvarp og
njóti þvi litillar afslöppunar.
Hið mikla sjónvarpsgláp
Bandarikjamanna hefur verið
rannsóknarefni alls konar
fræðinga i mörg ár. En ein
athyglisverðasta rannsóknin
var gerð i desember siðast-
liðnum, af dagblaðinu Detroit
Free Press. Blaðið fylgdist með.
fimm fjölskyldum I heilan
mánuð, með slökkt á heimilis-
sjónvarpinu. Fjölskyldurnar
horfðu yfirleitt mikið á sjónvarp
áður en lokað var fyrir. Ein fjöl-
skyldan hafði kveikt á sjónvarpi
70tima i viku, eða lOtima á dag.
Niðurstöður rannsóknarinnar
voru þær að fjölskyldurnar voru
orðnar svo háðar sjónvarpi, að
alls konar taugaveiklum og
vandræði gerðu vart við sig
þegar slökkt var á tækinu i
heilan mánuð.
Hjá einni fjölskyldunni urðu
bæði hjónin taugaveikluð, og
eiginmaðurinn jók reykingar úr
einum pakka upp i tvo af sigar-
ettum á dag. En þau fóru meira
út, töluðu meira saman, léku
meira viðbörnin, lásu meira, og
fóru fyrr i rúmið — ekki endi-
lega til að sofa.
Bóndafjölskylda i hópnum
naut sjónvarpsleysisins. Eigin-
maðurinn var hressari, þvi að
hann svaf meira, og eiginkon-
unni varð meira úr verki. Það
voru helst börnin sem áttu erfitt
með sjónvarpsleysið.
Þriðja fjölskyldan, með átta
börn, hafði aðallega horft á
sjónvarp vegna þess að önnur
skemmtan var of dýr. Eftir
lokunina átti eiginmaður i
mestum vandræðunum. Hann
var vanur að horfa mikið á
iþróttir. Hann hætti að tala við
konu sina fyrst i stað. Börnin
lærðu hins vegar að hlusta á út-
varp. 1 lok mánaðarins var fjöl-
skyldan farin að njóta saman að
hlusta á tðnlist, lesa, og bara
vera saman.
Fjórða fjölskyldan voru barn-
laus hjón. A rannsóknartima-
bilinu þurfti eiginmaðurinn að
fara burt i 11 daga. Konan varð
mjög einmana, og þurfti að
taka svefnpillur. Þegar eigin-
maðurinn kom heim i sjón-
varpsleysið gerðist hann tauga-
óstyrkur, honum leiddist, og
hann reykti helmingi meira.
Fimmta fjölskyldan átti i
erfiðleikum i fyrstu, en fór svo
að njóta þess að lesa meira, fara
meira út og fara fyrr i rúmið.
Eftir að sjónvarpslausa tima-
bilinu lauk ákvað þessi fjöl-
skylda að hætta alveg að horfa á
sjónvarp. En eiginkonan benti á
að á löngum og dimmum
vetrarkvöldum gerði sjónvarpið
sitt til að stytta fólki stundirnar.
Detroit Free Press greiddi
fjölskyldunum 100 þúsund
krónur fyrir að horfa ekki á
sjónvarpið i einn mánuð. Það
vakti mikla athygli blaðsins aö
af 120 fjölskyldum sem spurðar
voru, hvort þær vildu taka þátt i
rannsókninni, þá þverneituðu
93, þrátt fyrir peningaboðið.
Þrir ungir prentarar i Ann
Arbor I Michigan stofnuðu fyrir
nokkru samtök um að slökkva á
sjónvarpstækjum. Þeir voru
orðnir hræddir við eigið sjón-
varpsgláp og vina sinna. Fólk
slökkti ekki einu sinni á sjón-
varpinu þegar gestir komu.
Samtök prentaranna hafa nú
þegar rúmlega eitt þúsund
félaga, og hópurinn stækkar
daglega. Meðal félaga er
læknir, sem hefur áhyggjur af
áhrifum sjónvarps á sjúklinga
sina. Hann segir aö sjónvarp
skapi spennu innra með fólki, og
sé hemill á samræður innan
fjölskyldna.
En það eru lika til góðar frétt-
ir fyrir þá sem hafa áhyggjur af
sjónvarpsglápinu. Arið 1977 var
fyrsta áriði sögu amerísks sjón-
varps sem fólk horfði minna á
sjónvarp en árið áöur. Hversu
mikill þessi niðurskurður var er
ekki á hreinu. Tvö fyrirtæki
mæla sjónvarpsskoðun
Amerikana. Annað þeirra,
Nielsén, áætlar að sjónvarps-
notkun hafi minnkað um 6,4% á
siöasta ári. Hitt, Arbitron,
reiknar með 11% minnkun.
Þessar tölur eiga við morgun-
og eftirmiðdagstima. Ahorf-
endum aö kvölddagskránni
fækkaði ekki jafn mikið. Þeim
fækkaði um 3 til 5%.
Sjónvarpssérfræðingar hafa
margar tilgátur um ástæður
fyrir fækkun áhorfenda. Þeir
segja að fleiri konur vinni úti og
þvi sé minna horft á sjónvarp að
degi til. Aðrir benda á að fólki
liki einfaldlega ekki dagskráin.
Þeir segja að nýir þættir hafi
ekki náð miklum vinsældum.
Einnig benda þeir á að sjón-
varpsdagskrá beinist æ meira
að ungu fólki, og eldra fólk horfi
þá frekar á „menningarsjón-
varpið” PBS.
Enn ein skýringin er sú að fólk
hafi jafn mikið kveikt á sjón-
varpinu og áður, en ekki til að
horfa á dagskrána. Fjöldinn
allur af elektróniskum sjón-
varpsleikjum hefur selst að
undanförnu. Fólk fer i tennis,
fótbolta, kafbátaleik, byssuleik
o.fl. á sjónvarpsskerminum, og
skemmtir sér betur saman en
að sitja þegjandi og horfa á út-
þynnta dagskrá.
MENNINGAR-
TÍÐINDI
SUða vik.
Enn spurjast tiðindi af menn-
ingunni hingað vestur með
sunnanblöðunum. Dómkórinn,
sjálfur fulltrúi óforgengileik-
ans, er búinn að pakka saman.
Eftir að hafa sigrað Rússa var
dómorganistanum sagt að taka
pokann sinn. Þá var kórnum
lika öllum lokið og fór heim.
Sumum fannst einhver skitalykt
af þessu og þegar Þjóðviljinn,
fulltrúi heiðindómsins i landinu,
blandaði sér i málið, sprakk
blaðran. Þétt heilsiða I Moggan-
um með litilli fyrirsögn. Þótti
mörgum hér vestra sem á ann-
að borð hafa reynt að fylgjast
með i öðrum sóknum mikið um
drullulóðningar i nefndri
greinargerð. Málsgögn öll eru
raunsæisskáldsögunnar frá um
aldamót, þar sem hræsnin og
skinhelgin eru alfa og omega.
Nefndin lætur einatt i það skina
aðhúnhafigertallttil að þyrma
mannorði Ragnars Björnsson-
ar. En þegar grannt er skoðað
er grein Einars Karls Haralds-
sonar i Þjóðviljanum höfð að
skálkaskjóli til að rakka mann-
inn niðri svaðið. Utansóknar-
maður hér vestur á Kjálkanum
getur eiginlega ekki orða bund-
ist við lesningu sem þessa, þar
sem honum finnst tónmennt
þjóðarinnar og málefni Dóm-
kirkju ekki vera einkamál
sóknarnefndar einsog hún virð-
istálita. Þess vegna verðurekki
hjá komist nokkurri kritiskri
endurskoðun á greinargerðinni.
Nefndin tók strax þá afstöðu
að forðast opinbert rifrildi og
blaðaþras. Með öðrum orðum:
nefndin er ekki alveg reiðubúin
að ræða málið á opinberum
vettvangi.
Auðvitað eru fullgildar ástæð-
ur að baki, þótt ekki sé víst, að
heppilegt sé að gera þær opin-
berar almenningi fremur en
endrahær, þegar ráðningar-
samningi er slitið. Hjá þvi verð-
ur ekki komist i þetta sinn
vegna ósanninda og rógburðar
E.K.H., fréttastjóra Þjóðvilj-
Fun Machine...lausnin er
ans, að kynna ýmsar hliðar á
máli þessu — þó ekki allar (að
sinni a.n.k.). Auðvitað er at-
viksorð oftlega notað af stjórn-
málamönnum þegar rök eru
ekkifyrir hendi. Þá er skirskot-
að til auðvitaðsins sem er léleg
þrætubók.l 1 lok tilvitnunar
kemur i ljós að nefncin hefur
ekki slegiðút öllum trompum að
hætti undirhyggjumanna. Þau
feitustu eru enn á hendi.
Sifellt felur nefndin sig á bak
við Einar Karl eins og hann sé
málpipa Ragnars, og svo langt
skammt undan.
gengur yfirdrepsskapurinn, að
látið er i skina þakklæti til Þjóð-
viljans sbr. ,,en gott var aö
Þjóðviljinn minnti Ragnar á
lyklana” osfrv. og áfram:
Nefiidin tiundar tillitssemi sina
við Ragnar þegar þvi er lýst að
hún hafi dregið að segja honum
upp fyrr en hann var kominn
heim úr tónleikaförinni til Rúss-
lands. Ef til vill hefur einhverj-
um þótt freistandi að afgreiða
málið með staðfestu simskeyti
til Moskvu og auðveldara en
augliti til auglitis.
Organistinn er háður vinnu-
samningi einsog hver annar
verksali. Segi og skrifa —
verksali —. Þá höfum við það
klistrað á hvitu.
Með þvi tónmennt hefur átt
erfitt uppdráttar i dreifbýlinu
sakir skorts á kennurum hug-
kvagjndist fjármálamönnum að
flytja inn hljóðfæri það sem á
ensku kallast Fun Machine eða
á vondu máli Skemmtari. Er
það eitt vúlgart organ sem
krefst þó nokkurrar leikni með
tveim fingrum annarrar hand-
ar. Fun Machine sér um af-
ganginn. Þetta kemur ósjálfrátt
upp ihugann þegar sóknarnefnd
minnist á verksalann Ragnar
Björnsson og hversu lausnin á
vandamálinu er skammt undan
með tilkomu þessa hljóöfæris.
Hvað snertir umfjöllun
nefndarinnar um ævistarf
Ragnars Björnssonar, finnst
okkur sumum hér I Súðavik það
ærinn kjarkur hjá mönnum sem
i nefnd þessari hafa setið um
skamma hrið að mæla fyrir
munn fyrirrennara sinnalifs og
liðinna og aígreiða tónlistarferil
R.B. með eilífum orðhengils-
hætti og hæpnum fullyrðingum,
feril manns sem borið hefur
hróður Islands og islenskra tón-
smiða vitt um lönd.
Að lokum, eftir að sóknar-
nefnd hefur gert heiðarlega til-
raun að svipta R.B. æru og
frama, bendir hún honum á
allra mildilegast, að hann ætti
að hafa sömu tækifæri og áður
við allar kirkjur landsins og er
vinsamlega upplýstur um, að
annað mesta organistaembætti
á landinu sé laust (hvernig sem
það mat nefndarinnar er til
komið).
Þrátt fyrir lokaniðurstöðu
sóknarnefndar Dómkirkjunnar
um hið örðuga samstarf söng-
stjóra og kórs, er sú staðreynd
óhagganleg að kórinn sagði all-
ur upp i mótmælaskyni við upp-
sögn Ragnars Björnssonar.