Vísir - 17.11.1978, Blaðsíða 11

VISIR Föstudagur 17. nóvember 1978
11
seinna heildverslun Hallgrlms
Benediktssonar og skrifstofur
OliufélagsinsShell á Islandi. Enn
seinna var þetta kallaö Sjálf-
stæöishds, Þar var um áraskeiö
eitt fjölsóttasta veitingahils og
skemmtistaBur borgarinnar. Viö
Austurvöll var hiís þjóöskáldsins
Steingrims Thorsteinssonar.
Þetta svæöi, dreifiskipulagssvæö-
iö austan Aöalstrætis, hefur á
ýmsum timum veriö eitt þéttskip-
aöasta svæöi bæjarins. Þar hafa
staöiö sum stærstu hús bæjarins
og sumar þýöingamestu og viröu-
legustu stofnanir bæjarins.
Þar hafa búið margar af fram-
ámönnum bæjarins. Þarna var
lengi miöstöö veitingastarfsem-
innar. Þar var stór hluti skemmt-
anastarfseminnar, danshús, bió
og samkomusalir. Þarna var
fjöldi versluna, sumar stærstu
verslanir landsins. Þaö er vist aö
þetta svæði hefur sett mjög niöur
vegna annarlegrar og óeölilegrar
afstööu skipulagsyfirvalda. Aöur
fyrr var notaöur til hins ýtrasta,
hver fermetri þessa svæöis. Eftir
þeirrar tiöar mælikvaröa voru
þarna háhýsi bæjarins.
Þarna var á boöstólum listtúlk-
un og biómyndir, veitingar og
dans. A þessu svæði hittust
bæjarbúar. I þessu nágrenni var
á sinum tima Klúbburinn og
Svinastian. Þarna voru sannar-
lega ekki auö svæöi og sólbaös-
bekkir. Þarna slóguhjörtu Reyk-
vikinga hraöast. Þarna var
rúnturinn. Þaö sem skeöi i
Reykjavik skeöi á þessum slóð-
um. Eitt er verst, þaö er, aö viö
megum byggja há hús, og stór
hús á þessu svæöi, ef viö viljum
gera þennan staö hlutfallslega
jafn glæsilegan og þýöingarmik-
inn i bæjarlifinu og áöur var.
—Þannig var húsaskipan austan Aöalstrætis.
portinu viö Aöalstræti 9. Austur-
kjallarinn I Aöalstræti 9 var á tiö-
um opinn útigangsmönnum riö-
bæjarins. Villi skáld frá Skáholti
var til húsa i bakhúsinu og sddi
blóm viö sunnanvegg Aöalstrætis
9.
Þá var þys og læti á hornum
miðbæjarins.
Austan Veltusunds eru hús
Sigurþórs Jónssonar, þar var
áöur Gunnar Þorbjörnsson,
þekktur miöbæjarkaupmaöur —
seinna veitingahúsið Heitt og
kalt, seldi „krónumáltiöir” (Þá
var timakaup. verkamanns ca.
1.30). Þar var verslun Gefjunnar
og Iöunnar og bókabúö Noröra,
þar var hringasmiöja Sigurþórs,
þá var auglýst: Ævilöng gæfa
fylgir trúlofunarhringunum frá
Sigurþóri. Þá er næst hús Jóns
Brynjólfssonar, leðurvörukaup-
manns, verslun hans er þar sem
var einnig skóverslun Stefáns
Gunnarssonar. Þar var gull-
smiðaverslun Haraldar Hagan og
veitingahúsiö „Höll” þaö rakeinn
þekktasti veitingamaöur bæjar-
ins Brynjólfur bryti. Þá er hús
Thorvaldsens-félagsins. Það átti
Finsen-fjölskyldan og þar var
hanskabúö Rikku. Þar næst
kemur hús Magnúsar Benjamins-
sonar, úrsmiöameistaía. A þessu
dreifiskipulagssvæöi var „Bæjar-
fógetahúsiö” svonefnda. Hús
þetta byggöi Schierbeck, land-
læknir, hann ræktaöi fyrstur
gamla kirkjugaröinn og njótum
viö Reykvikingar enn góös af þvi
starfi hans.
Þá var á þessu svæöi eina
apótek Reykjavikur.
Viö Vallarstræti er Hótel Vik,
áöur eitt vinsælasta matsöluhús
og hótel bæjarins. Húsiö átti Karl
Kristinsson forstjóri I Björns-
bakarii, hann keypti seinna hótel-
iö og veitingahúsiö og rak þessi
fyrirtæki öll um margra ára
skeiö.
Viö hom Austurvallar var Mel-
stedshús, þarvar Kvennaskólinn,
(--------“V \
Ragnar Þórðarson
skrifar greinaf lokk um
skipulag og upp-
byggingu miðbæjarins.
Þegar hafa birst 3
greinar, þ.e. mánud.
30. okt. „Hvers vegna á
að byggja upp mið-
bæinn?“mánud. 6. nóv.
„Hvað á að vera í
m i ð b æ n u m ?“, o g
mánud. 13. ' nóv.
„Hvers vegna hefur
ekki verið byggt upp í
miðbænum?"
I þessari grein, sem
hér birtist ræðir
Ragnar um „Hvað var
við Aðalstræti austan
götu?" Fimmtudaginn
n.k. birtist næsta grein
undir nafninu „Hvað á
að byggja við Aðal-
stræti austan götu?"
Baröi Guömundsson þjóöskjala-
vöröur og þingmaöur, Isleifur
Arnason prófessor, Þóröur
Eyjólfsson hæstaréttarlögmaöur.
Garðar Þorsteinsson alþingis-
maöur, Gústaf Jónsson lögreglu-
stjóri og siöar skrifstofustjóri i
dómsmálaráöuneytinu og Þórar-
inn Kristjánsson hafnarstjóri.
Aörir menn, sem ég minnist
sérstaklega frá barnum eru:
Kristján Kristjánsson yfirborgar-
fógeti, Jónatan Hallvarösson
sakadómari og seinna Hæsta-
réttardómari. Þá minnist ég
Hermanns Jónassonar
forsætisráöherra, Guömundar
Jónssonar aflakóngs og Arna
Jónssonar frd Múla, og þar kom
„Púlli” og Þóröur Albertsson
(Paddi kúla). Þannig var bæjar-
bragurinn, góöborgarar
skemmtu sér i eigin húsum og
sigldu stöku sinnum til útlanda
meö Gullfossi.
A sunnudögum var stundum riö-
iö út og hestum safnaö saman i
N
andlát hans um miöjan júni 1919
enda er þá ekki meira aö segja I
bili. En eins og hafundi mælist vel
um skyldmenni sfn mælisthœium
varla siöur um þau skáldskapar-
legu skyldmenni sem hann rakst
á þarna á unglingsárunum og
siðar uröu fræg i bókum eins og
Björn i Brekkukoti og Salka
Valka. Má raunar geta sér þess
til, aö af fullkomnu áreynsluleysi
hafi Brekkukotsannáll leitt til
þeirrar ritraöar um æskuna,
skólaveturinn og Moskó sem nú
er öll komin fyrir sjónir almenn-
ings. Þannig veröa góöir hlutir
ekki „prógrammeraöir”. Þeir
spretta eins og grasiö.
Af þvi höfundur vitnar ótæpt I
vlsur I Sjömeistarasögu er ekki úr
vegi svona undir lokin aö syngja
Sjömeistarasögu út meö kveö-
skap aö noröan:
Aldrei sá ég ættarmót
meö eyrarrós og hrafni.
Allt vex þó af einni rót
i alheims dýrasafni.
En þessi visa kemur i hugann af
þvi llkinguna um eyrarrósina og
hrafninn má meö ýmsu hætti
heimfærauppá skáldskapartlma
Halldórs Laxness. Vister um þaö
aö ritgeröarskáldsögurnar úr
Moskó eruaf ætt þessarar skraut-
jurtar landsins en hrafninn
veröur helzt aö flokka undir þá
gamansemi bæöi pólitiska og
annarskonar sem Halldór hefur
steytt viö Islendingum frá þvi
Vefarinn kom út, og þó kannski
heldur Alþýðubókin. Og sýnist þá
af þessum framburöi aö allt sé af
einni rót i þvi alheimssafni sem
eitt sinn var stofnaö til I Moskó
við mikil ræöuhöld yfir hundinum
Snata og nokkurn lestur i
bibliunni áöur en haldið var á vit
latinu — eöa gaddhesta i Reykja-
vlk og siöan eftir stuttan stanz á
vit margvíslegra stefnumiöa og
um tíma einu áratogi austar.
IGÞ
Neðanmóls
Indriði G. Þorsteinsson
skrifar:
Engu að síður mun það
aldrei hafa gerst að
þeir þrír, Halldór,
Tómas og Guðmundur
hafi látið dægurmálin
skyggja á gamalt vin-
fengi, og er það raunar
nokkur vitnisburður
um heilindi manna í
þessu landi þrasgirn-
innar.
Einarsson veröa einskonar part-
ur af timanum, þroskanum og
árauninni. Þeir frétta af Barni
náttúrunnar meöan hún er i
smíðum og Tómas og Halldór
standa 1 þvi aö koma út
Halldór Laxness.
menningarblaöi, Láka, en fengu
Pétur Jakobsson fyrir ábyrgöar-
mann sakir æsku sinnar. Eitt
tölublaö kom út, blað númer tvö
komst aldrei i dreifingu. Siöan
segir Halldór: „Pétur Jakobsson
greiddi prentkostnaöinn sjálfur
áriö eftir.” Hann haföi m.a. haft
þá ánægju af þessu bralli Hall-
dórsog Tómasar, aö geta gaukaö
nokkrum kveöskap aö Halldóri
upp viö Skólavöröu og kallaöi
Grettisfærslu Skagfiröingat sem
sagt þeim aö
fara i eyjar
serða þar meyjar
kýr og kálfa
og keisarann sjálfan
og hefur þaö veriö meiri feröin.
Þegar kemur aö Stefáni frá
Hvitadal mýkist tónninn. Söngvar
fórumannsins eru um þaö bil aö
koma út og Halldóri veröur geng-
. iö upp 1 Unuhús meö Guömundi
Hagalin sem haföi lofaö Stefáni
aö ná I vissa tegund saumavélar-
ollu. Þarna uröu fyrstu kynni
Halldórs og Stefáns og Halldóri
veröur tiörætt um þau áöur en
fundi lýkur og saumavélarolfan
er sótt. Þá var Halldóri skákaö til
Unu sem tók honum meö kostum
og kynjum og sendi eftir vlnar-
brauöi meö kakóinu. Annars er
ekki mikiö sagt frá Unuhúsi.
Sjömeistarasaga er marg-
slungin eins og hæfir skáldsögu 1
ritgerðarformi. Þarna er með
kostulegum hætti taliö til frænd-
semi viö klukku. Annars lætur
Halldór sér tförætt um skyldfólk
sitt og kemur m.a. amman góöa,
Guöný Klængsdóttir. nokkuö viö
sögu og er m .a. leidd til sætis þar
sem upphefjast minnin til
Brekkukotsannáls. Halldór
maöur Guönýjar drukknaöi frá
Þorlákshöfná vertiöinni 1884. Um
fööur sinn talar höfundurinn af
hlýleik, sem maöur fjallar ekki
um I blööum, en sagan endar viö
■
6»