Morgunblaðið - 07.01.2001, Side 16

16 B SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG ER ÁNÆGÐ, ég hef gertþað sem mig langaði til aðgera,“ skrifaði AgathaChristie árið 1965 í endur-minningum sínum. Hún var
eins og flestum er kunnugt einhver
vinsælasti og afkastamesti saka-
málasagnahöfundur heims og því
ekki að ófyrirsynju að hún var kölluð
„Queen of Crime“, drottning glæpa-
sagnanna. En hvernig manneskja
skyldi hún hafa verið, konan sem
skrifaði um 80 sakamálasögur og
leikrit, auk þess sem hún skrifaði ljóð
og nokkrar rómantískar skáldsögur
undir nafninu Mary Westmacott. Þá
gaf hún út tvær bækur undir nafninu
Agatha Christie Mallowan og er önn-
ur þeirra, Come, Tell Me How You
Live, byggð á ýmsum atburðum úr
lífi hennar og síðari manns hennar,
fornleifafræðingsins Max Mallowans
er þau voru í Sýrlandi.
Þrátt fyrir þessi miklu afköst átti
hún sér lengst af enga skrifstofu
heldur skrifaði verk sín við eldhús-
borðið, borðstofuborðið en við önnur
traustbyggð borð sem gátu vel borið
ritvélina hennar. „Ég var oft í vand-
ræðum þegar kom til mín fólk og vildi
sjá skrifstofuna mín,“ segir hún.
Agatha lærði hraðritun og skrifaði
oft uppköst að bókum þannig en síð-
ari árin skrifaði hún sögur sínar beint
á ritvélina. En hvaðan kom Agatha
Christie og hvernig var hennar per-
sónulega líf? Á hvað lagði hún
áherslu og hver var uppspretta allra
þessara bóka?
Átti hamingjusöm æskuár
„Eitt mesta lán manna er að eiga
hamingjusama bernsku. Ég var ham-
ingjusöm í minni æsku“, segir
Agatha í upphafsorðum end-
urminninga sinna, er hún
fjallar um Ashfield, æsku-
heimili sitt, þar sem hún
fæddist árið 1890. Hamingju
æskuáranna þakkar hún ekki
síst föður sínum. Af
því tilefni vitnar hún í orð
David Copperfield, söguper-
sónu Charles Dickens, sem
spyr hvort tiltekinn maður
hafi verið „an agreeable man“.
„Oh, what an agreeable
man he is“, svaraði Peggotty.
Faðir Agöthu, Fred Miller
var að hennar sögn afar þægi-
legur maður. Hann þurfti ekki
að vinna til að sjá fjölskyldu
sinni farborða, faðir hans
hafði verið ríkur Bandaríkja-
maður og skildi eftir sig fjár-
muni sem héldu Millersfjöl-
skyldunni uppi, svo og ekkju
hans, sem var ömmusystir
Agöthu og ól upp móður henn-
ar.
Þekkti aðeins 4 verulega
hamingjusöm hjónabönd
„Ég hef áhuga á sögu for-
eldra minna, ekki aðeins af því
þeir voru foreldrar mínir,
heldur af því að þau lifðu í
hamingjusömu hjónabandi
sem er að mínu viti afar sjald-
gæft. Fram til dagsins í dag,
(2. apríl 1950) hef ég aðeins
vitað um fjögur verulega hamingju-
söm hjónabönd. Í einu tilvikanna var
maðurinn fimmtán árum eldri en eig-
inkonan – í öðru tilviki var maðurinn
fimmtán árum yngri en eiginkonan.
Hún neitaði hinum unga biðli árum
saman en hann hafði sitt fram og þau
lifðu í hamingjusömu hjónabandi í 35
ár, þar til dauðinn aðskildi þau“, seg-
ir Agatha í endurminningum sínum.
Viktoríanskur rómans
Sjálf var hún tvígift og var seinna
hjónaband hennar mjög hamingju-
ríkt.
Agatha fæddist og ólst upp í enska
smábænum Torquay, yngst þriggja
barna Fred Millers og Clöru Coehm-
er Miller. Þau höfðu kynnst á heimili
föður Freds og seinni konu hans,
móðursystur Clöru. Faðir Clöru dó
af slysförum þegar hún var barn og
móðir hennar sendi hana systur sinni
til uppeldis. Hin barnunga Clara
varð ástfangin af syni uppeldisföður
síns, sem hafði alist að mestu upp hjá
afa sínum og ömmu á Nýja Englandi.
Clara var falleg stúlka og hæglát en
Fred var glaðsinna heimsmaður.
„Þetta var dæmigerð viktorínsk róm-
antík“, segir Agatha. Fred skrifaði
Clöru frá New York, þar sem hann
var að skemmta sér með ungu fólki
og hún skrifaði honum aftur alvarleg
bréf sem hann geymdi til æviloka í
bróderuðu veski sem hin unga Clara
saumaði handa honum meðan þau
voru í tilhugalífinu.
Elsta barn Millershjónanna var
Monty sem fæddist í Ameríku. Mill-
ershjónin voru hins vegar nýlega
flutt til Torquay þegar dóttir þeirra
Madge fæddist. Hún og Agatha urðu
mjög samrýndar er þær voru báðar
orðnar fullorðnar. Systkini Agöthu
voru það eldri en hún að þau voru far-
in til náms þegar hún fór að
láta að sér kveða á heimilinu.
Átti notalegan föður og
móður með mikið innsæi
Föður sínum lýsir Agatha
sem afar þægilegum manni,
sem eyddi tíma sínum ýmist í
klúbbnum sínum eða á heim-
ilinu, sáttur við sjálfan sig og
umhverfi sitt. Hann virðist
hafa verið jarðbundinn mað-
ur, notalegur en ekki dugleg-
ur. „Núna þætti hann vafa-
laust ekki hafa marga kosti
þar sem hann var ekki laginn
við að koma sér áfram eða
vinna fyrir peningum. Hann
átti hins vegar kærleiksríkt
hjarta og margir söknuðu
hans þegar hann lést“, segir
Agatha.
Móður sinni lýsir Agatha
svo að hún hafi séð heiminn í
bjartari litum en raun bar
vitni og hafi það verið andsvar
hennar við heldur dauflegri
æsku, Clara var hlédræg kona
sem hafði mikið innsæi. „Allt
sem ég vil að mamma viti ekki
um þori ég ekki einu sinni að
hugsa um í návist hennar,“
sagði systir Agöthu einu sinni.
Lifði í sínum hugarheimi
Agatha hafði frá unga aldri
mikið ímyndunarafl og lék sér
gjarna við börn sem enginn sá nema
hún og bjó sér þannig til sinn eigin
heim að nokkru leyti. Þar til Agatha
var ellefu ára gekk allt allvel, en þá
dó faðir hennar. Hann hafði þá þjáðst
af hugsýki um tíma vegna þess að
fjárfestingar sem gerðar höfðu verið
til að tryggja honum lífsviðurværi
dugðu ekki lengur til þess. Hann átti
m.a. leiguhúsnæði í New York. Eftir
dauða heimilisföðurins lögðust af
vikuleg samkvæmi húsmóðurinnar
og draga varð verulega saman í öllu
heimilishaldi. Ekkjunni var ráðlagt
að selja hús sitt Ashfield en m.a.
vegna andstöðu Agöthu dóttur sinn-
ar seldi Clara ekki húsið heldur áttu
þær mæðgur þar heimili sitt, og þar
dóu báðar ömmur Agötu og móðir
hennar eftir langt og farsælt líf.
Eftir dauða manns síns fór Clara
að ferðast um með yngstu dóttur
sína. Eldri dótturinn Madge var þá
gift Jimmy Watts, vel ættuðum og
efnuðum manni og sonurinn Monty
var í Afríku, hann var ævintýramað-
ur sem alla tíð gerði sér óraunhæfa
mynd af heiminum og neitaði þver-
lega að taka nokkra ábyrgð, móður
sinni og systrum til mikillar armæðu,
en þær urðu að sjá fyrir honum eftir
að hann kom sjúkur heim frá ævin-
týralífi sínu.
Menntun og skólaganga
Clara sá um að Agatha lærði
frönsku, bæði af barnfóstru sem hún
fékk til að sinna henni um tíma og
eins fór hún með hana til Frakklands
þar sem þær bjuggu á gistiheimili og
Agatha sótti skóla. Hún skipti oft um
skóla og fékk ekki markvissa mennt-
un, nema þá í tónlist, en hún varð all-
góður píanóleikari. Hún ætlaði um
tíma að leggja fyrir sig píanóleik og
spurði kennarann sinn hvaða mögu-
leika hún ætti í þeim efnum. Hann
ráðlagði henni að taka sér eitthvað
annað fyrir hendur. sem hún gerði
með heimsfrægum árangri.
Hlakkaði til að fá
myndarlegan bakhluta
Agatha náði í skottið á þeirri kyn-
slóð enskra kvenna sem gekk um
með rasspúða og var komið formlega
á framfæri í samkvæmislífinu. En
vegna fráfalls föðursins gat móðir
hennar ekki haldið fyrir hana dýra
dansleiki heldur brá á það ráð að fara
með hana til Egyptalands þar sem
hún dansaði kvöldin löng við alls
kyns unga menn, einkum yfirmenn
úr hernum, á hótelum einn vetur.
Hún átti þá tvo kvöldkjóla en hvor-
ugur þeirra var svartur, eins og hug-
ur hennar stóð þó helst til.
„Ég hlakkaði mjög til þess að fá
myndarlegan bakhluta sem fyllti vel
út í kjólinn, en þegar ég loks varð
þannig í laginu var komið í tísku að
vera mjaðma- brjósta- og rasslaus,
mér til mikilla vonbrigða“, segir
Agatha.
Þetta kom þó ekki í veg fyrir að
hún ætti sér alls kyns aðdáendur,
hún hafnaði a.m.k. tveimur bónorð-
um en trúlofaðist svo ungum manni,
Reggie Lucy, úr vinahópi fjölskyld-
unnar, hann var í leyfi frá herþjón-
ustu í Hongkong og bauðst til að
kenna Agöthu golf með þessum af-
leiðingum. Meðan á þeirri trúlofun
stóð kynntist hún hins vegar í sam-
kvæmi ungum og áköfum manni,
Arcibald Christie. Unnusti hennar
Reggie hafði neitað að ganga strax í
hjónaband eins og Agatha vildi vegna
þess að hann taldi sig ekki geta séð
sómasamlega fyrir konu enn sem
komið var. Hann fór aftur til her-
þjónustustarfa með þeim riddara-
legu ummælum að ef Agatha kynnt-
ist manni sem væri efnaðri en hann
skyldi hann ekki standa í vegi fyrir
þeim ráðahag.
Sleit trúlofun og giftist
Archie Christie
Archie Christie var enn fátækari
Reggie, en hann var afburða góður
dansari, hár maður og ljós yfirlitum
með liðað hár og „fremur athyglis-
vert nef“, að sögn Agöthu. Þau urðu
mjög ástfangin hvort af öðru og Arc-
hie vildi giftast Agöthu strax. Hann
var hermaður og var að fara í þjálfun
sem flugmaður. Móður Agötu leist
ekki á að dóttir hennar giftist á þess-
um forsendum, enda var Agatha þá
ekki enn búin að slíta trúlofun sinni
við fyrri unnustann. Það gerði hún þó
von bráðar. Fyrri heimstyrjöldin
hófst og Agatha hóf störf við hjúkrun
særðra hermanna. Archie fékk leyfi
og þau Agatha fóru til hinnar írsku
móður hans og stjúpföður til að halda
jól í Clifton. Þar ákvað Archie að tími
væri til kominn að þau Agatha
gengju í hjónaband daginn eftir. Allt
var sett af stað og í dragt með vín-
rauðan hatt og óþvegnar hendur og
andlit vegna fljótagangsins játaðist
Agatha Miller Archie Christie og til
varð Agatha Christie. Eftir gift-
inguna fór hvort til sinna starfa.
Sex mánuðir liðu þar til hjónin
hittust á ný. Eiginmaðurinn flaug í
herleiðangra en Agatha lærði að
blanda lyf – það var þekking sem síð-
ar kom henni að góðum notum, eins
og lesendur bóka hennar vita lét hún
ótalin fjórnarlömb sín deyja af völd-
um eiturbyrlanna. Ekki aðeins lærði
Agatha sitt hvað um lyfjafræði, hún
fékk einnig tíma til þess að fara að
setja saman sína fyrstu sakamála-
sögu. Hún hafði þegar birt nokkrar
Á síðari árum hafa æ
fleiri íslenskir rithöf-
undar reynt fyrir sér í
skrifum glæpa- og
sakamálasagna.
Breski rithöfund-
urinn Agatha Christie
hefur löngum verið
talin „drottning
glæpasagnanna“.
En hvernig mann-
eskja er það sem
stendur á bak við
tugi sagna af morð-
um og sakamálum?
Agatha skrifaði „An
Autobiography“ sem
kom út árið 1977.
Þar kemur fram kon-
an á bak við rithöf-
undinn. Guðrún
Guðlaugsdóttir
drepur hér á ýmislegt
sem fram kemur í
ævisögu Agöthu
Christie.
Agatha Christie með dóttur sína Rosalind. Agatha Christie 16 ára í París.
Agatha og fyrri maður hennar, Archie Christie, í
lok fyrri heimsstyrjaldar.
Drottning glæpasagn-
anna – Agatha Christie