Vísir - 14.03.1979, Blaðsíða 16

Mi&vikudagur 14. mars 1979 VJ.&XA
LÍFOGLIST LÍFOGLIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST
Ófrelsið í ðfl-
un frétta og
miðlun þeirra
Fyrir nokkru fór fram þriggja manna spjall i sjón-
varpsþættinum „Umheimurinn”, sem ögmundur Jón-
asson stjórnaði með þáttöku Arna Bergmann, ritstjóra
Pjóðviljans, og Gunnars Eyþórssonar, fréttamanns
Kikisútvarpsins. Þeir fjöliu&u um flæöi frétta af er-
lendum viðburöum lil Islands og þátt hinna alþjóölegu
fréttastofa á Vesturlöndum i myndun skoöana almenn-
ings hér á landi, sem annars staöar á þeim heimsviö-
buröum, er máli þykja skipta hverju sinni.
Ég missti af þessum þætti
en hef hins vegar heyrt
talsvert um hann rætt
manna á meöal. Þykir
mörgum furðu gegna
hver einstefna i málflutn-
ingi var rikjandi hjá
stjórnandanum og Þjóö-
viljaritstjóranum i þvi aö
fordæma hálfpartinn
starfshætti fréttamanna
hjá þessum vestrænu
fréttastofum fyrir aö mis-
túlka orsakir og afleiö-
ingar erlendra viöburða
án þess að minnzt væri
einu einasta oröi á þá
gróflegu fréttafölsun,
sem svokallaöar „frétta-
stofur” i einræðisrikjum
ástunda, eins og t.d. rúss-
neska TASS sem hefur
það beinlinis að hlutverki
að gubba lygumogóhróöri
yfir heimsbyggðina i þvi
magni , sem valdakliku
Kremlverja finnst viö
hæfi i það og þaö skiptiö.
Það hefði verið fróölegt
að fá i sjónvarpsþætti um
erlend málefni raunsanna
lýsingu á starfsaðstæöum
fréttamanna úti i hinni
víðu veröld og þvi, hvern-
ig valdhafar ýmissa ríkja
beita alls konar brögðum
til að leggja stein i götu
þeirra. Eða þá þætti
hinna opinberu frétta-
sto£pana rikisstjórna og
upplýsingamálaráðherra
i miðlun frétta af atburð-
um i viðkomandi rikjum,
— hve óhlutdrægar og
sannar þær lýsingar eru,
sem fjölmiðlar um allan
heim verða vitna i.
Brezka útvarpið BBC er
meðal þeirra fréttastofn-
ana, sem starfsmenn is-
lenzkra fjölmiðla nota oft
sem heimild, einkanlega
þó til staðfestingar á
fréttum frá fréttastofum
Associated Press eða
Reuter. Fréttamenn BBC
starfa viða um heim en
sifellt verða fleiri ljón á
vegi þeirra i starfinu og
samkvæmt nýlegum at-
hugunum munu það að-
eins vera 30 af 151 riki i
Sameinuðu þjóðunum,
sem virða frelsi til upp-
lýsingamiðlunar i raun og
sannleika. i Asiu eru að-
eins örfá lönd opin vest-
rænum fréttamönnum og
hefurástandiö iþessu efni
stórlega versnað þar i
álfu eftir að hernaðarað-
gerðum Bandarikja-
manna i Indókina lauk.
Astandið i Kambódiu
undanfarin ár og átök
Kinverja og Vietnama
siðustu vikur tala skýr-
ustu máli um þetta.
Halda einhverjir að
brezkir, franskir eða
sænskir fréttamenn fylg-
ist með þeim átökum úr
návigi og sendi umheim-
inum hver sina lýsingu á
atburðum eins og þeir
gerðu, þegar Bandarikja-
menn voru i Vietnam?
Fréttamönnum hefur
verið gert erfiðara um vik
i ýmsum löndum Afriku
og það gerist æ algengara
að þeim sé visaö úr landi
fyrir að segja réttar frétt-
ir af atburðum þar syðra.
1 fyrra hitti ég að máli
David Mason forstöðu-
mann AP-fréttastofunnar
i London, en hann hafði
áður starfað um árabil
sem forstöðumaður AP i
Moskvu. Hann sagði að i
orði kveðnu þættust Sov-
étmenn leyfa fréttaflutn-
Þessi ágætu tæki gefa ekki alltaf sanna mynd af umheimin-
um. En mistúlkun fréttamanna vestrænna fréttastofa er ekki
eina ástæðan.
Fjðlmiðun
.» W1 Markús
örn Ant-
'\Xp~~ M onsson
X Jr skrifar.
ing vestrænna frétta-
manna vestur yfir járn-
tjald en hins vegar væru
þeim gerð störfin svo
erfið að enginn entist til
að standa i stappinu til
lengdar. Mjög rækilega
er fylgzt meö öllum frá-
sögnum fréttamannanna
um um Sovétrikin og ef
eitthvað þykir athugavert
eru þeir teknir fyrir og
lagðar fyrir þá gildrur.
Falli menn i gildruna er
þeim umsvifalaust visaö
úr landi eða synjað um
landvist i Sovétrikjunum
séu þeir staddir annars
staðar, þegar látiö er til
skarar skriða gegn þeim.
Sagði Mason þetta lág-
kúrulega framferöi
stjórnvaldanna gjörsam-
lega óþolandi en engin
merki væru sjáanleg um
að Sovétmenn ætluðu að
virða ákvæði Helsinki-
samkomulagsins um auk-
ið olnbogarými til upplýs-
ingamiðlunar milli aust-
urs og vesturs.
Hjá frönsku fréttastof-
unni AFP i Paris ræddi ég
fyrir nokkrum mánuðum
við Jacques Abelous ,
fréttastjóra, um starfsað-
stöðu fréttamanna viða
um heim og þá hættu sem
frjálsum fréttaflutningi
er búin i mörgum löndum
vegna ihlutunar opin-
berra yfirvalda. Sjálfur
kvaðst Abelous hafa
kynnzt þessum aðstæðum
nokkuð er hann starfaði
sem forstöðumaður AFP i
Brasiliu. Þar fékk hann
iðulega umkvartanir frá
yfirvöldum um að hann
skrifaði eins og stjórnar-
andstaðan i landinu. I
Uruguay er ströng rit-
skoðun. Fréttaskeyti eru
lesin áður en þau eru
send úr landi en siðan er
látið til skarar skriöa
gegn fréttamanninum, ef
hann þykir hafa brotið af
sér. Erlendir fréttamenn
eru sendir úr landi um-
svifalaust, en hafi heima-
maður skrifað skeytið er
honum fleygt i fangelsi.
Erlendir fíettamenn hafa
verið reknir frá Eþiópiu
og fréttir þaðan eru
komnar frá innlendum
blaðamönnum, sem eru
háðir ritskoðun og þora
ekki að segja allt af létta.
t Sovétrikjunum og öðr-
um A-Evrópulöndum eru
starfsskilyrði frétta-
manna „langt frá þvi að
vera eðlileg” eins og Abe-
lous orðaði það.
Vilja bara „góð-
ar” fréttir
Vandamálin i sambandi-
við frettir frá einræðis-
rikjum og þróunarlönd-
um hafa verið sérstak-
lega til umfjöllunar á ráð-
stefnu i Istanbúl og Túnis.
Abelous sagöi, að blaða-
menn frá viðkomandi
löndum skildu vel
óánægju vestrænna
fréttamanna með starfs-
skilyrðin.
„En ráðamennirnir vilja
ekki skilja orsakirnar
fyrir óánægju okkar. Það
eina sem þeir vilja sjá á
prenti eru fréttir um að
þjóðarframleiðslan hafi
aukizt um 1,5% eða svo
og að lokið hafi verið við
stiflugerð i einhverju
stórfljótinu”, sagði
Jacques Abelous hjá
AFP.
Skorað í
þriðja sinn
Alþýöuleikhúsiö sunnan-
deild sýnir:
Barnaleikritiö Baba-Jaga
höfundur: Jevgeni
Schwartz
Þýðing: Ingibjörg Har-
aldsdóttir
Leikstjórn: Þórunn Sig-
uröardóttir
Leikmynd og búningar:
Guðrún Svava Svavars-
dóttir
Söngtextar: Asi i Bæ
Tónlist: Eggert Þorleifs-
son, ólafur örn Thorodd-
sen og Asi I Bæ
Aösto&arma&ur leik-
stjóra: Guölaug Marla
Bjarnadóttir.
Alþýðuleikhúsið '
sunnandeild hefur stofnaö
til sýninga á tveimur leik-
verkum, það sem af er
vetri. Hvort tveggja hefur
tekizt mjög vel. Nú um
helgina bættist hið þriðja
i hópinn. Og þar er ekki
skortur á mannvali. Enn
einn hópur glæsilegra
leikaraefna, nýútskrifuö-
um frá Leiklistarskóla
rikisins.
Þaö er ekki iaust við, að
maður sé hálfuggandi um
framtið allra þessara
ungu leikara, sem
streyma út á markaðinn
um þessar mundir. Hvaö
verður um allt þetta fólk?
Er nægileg eftirspurn i
okkar litla samfélagi? At-
vinnuleikhús borgarinnar
búa viö fjársvelti og geta
vart leyft sér þann munaö
að hressa upp á fram-
leiðsluna með nýjum and-
litum, og óvist er, hvort
Alþýðuleikhúsið geti tekið
endalaust við, þó að allt
gangi bærilega i bili. Má
það teljast hálfgert
ábyrgðarleysi valdhaf-
anna aö framleiða leikara
i stórum stil án þess aö
tryggja þeim nokkra at-
vinnumöguleika aö námi
loknu. Virðist þar rikja
sams konar pólitik og i
smjörframleiöslunni.
Nema hvað liklega verö-
ur ekki eins auövelt að
selja leikara úr landi á
niðursettu verði.
Nornin Baba-Jaga er
svolitiö ööruvisi en aörar
nornir. Hún hefur sinar
veiku hliöar, stundum ef-
ast hún jafnvel um sitt
eigið ágæti. Eiginlega er
hún ekki annaö en hé-
gómlegt kvendi, sem hef-
ur vanizt þvi að láta aðra
hlýða duttlungum sinum.
Hún getur á stundum ver-
ið töfrandi fögur (eöa var
það bara leikkonan
sjálf?), en eins og mál-
tækiö segir: „oft er flagð
undir fögru skinni”.
Nornin Baba-Jaga var
ekki lengi i Paradis.
Vassilisa vinnusama sá
bjargaði sonum sinum úr
ægiklóm hennar og kom
henni siðan fyrir kattar-
nef með hjálp vina sinna
úr skóginum. Norninni
hefndist fyrir eigingirn-
ina og frekjuna og varð að
biða lægri hlut fyrir hinu
góða i fari Vassilisu.
Draigirnir voru reynsl-
unni rikari og hétu þvi' að
fara alltaf að ráðum móð-
ur sinnar. Eða er þetta
ekki inntak þessa fallega
rússneska ævintýris?
Söguþráöurinn er gam-
alkunnur og ekki ýkja fl-
ðkinn, en persónur allar,
bæði menn og dýr, (að
norninni undanskilinni
auövitaö), eru elskulegar
og hlýjar, dregnar fáum
en skýrum dráttum og
eiga samúð áhorfenda frá
fyrstu kynnum.
Sýning þessi hefur á sér
fágað yfirbragð, og er það
ekki sizt fyrir frábær leik-
tjöld og búninga Guðrún-
ar Svövu Svavarsdóttur.
Úr litlausum hveitisekkj-
um tekst henni að laöa
fram töframyndir, sem
spretta beint úr úr ævin-
týrinu. Finlegir litir, sem
hvergi trufla, en fara þó
ekki fram hjá neinum. Og
búningar nutu sin enn
betur fyrir skemmtilega
lýsingu Daviðs Walters.
Þaö er vart hægt að
gera upp á milli leikenda,
Leiklist
þvi að þeir stóðu sig allir
vel. Mest mæöir á norn-
inni, sem sýnir á sér
margar hliðar. Helgu
Thorberg tókst með
hreyfingum, látbragöi og
málfari að skapa sér-
kennilega persónu, i senn
ljóta og fagra, stolta og
auðsveipa. Mæðginin
Vassilisa og tvanúska
(Margrét ólafsdóttir og
Sigurður Sigurjónsson)
voru rétt eins og maður i-
myndar sér rússneska
bænduri ævintýrum, auk
þess sem hetjan hans Sig-
urðar var alveg drep-
fyndin. Björninn (Gerður
Gunnarsdóttir) var ein-
staklega ljúfur og góður,
skapgerðarmunur hunds
og kattar komu vel fram
hjá Elísabet Þórisdóttur
og Guðnýju Helgadóttur.
Jafnvel hiröhænsnin, þeir
Eggert Þorleifsson og
Ólafur órn Thoroddsen,
kjöguðu eins og hænsnum
ber aö gera. Annars var
hlutverk þessara tveggja
að laða fram tónlist, sem
þeir og gerðu listilega.
Eflaust á allt þetta fólk,
sem nú er að stiga sin
fyrstu skref á leiksviöi,
mikið aö þakka leikstjór-
anum, Þórunni Sigurðar-
dóttur.
—B.S.
við henni Böbu-Jögu,
Þau eiga samúð áhorfenda frá fyrstu kynnum.
LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST LÍF OG LIST