Morgunblaðið - 08.02.2001, Blaðsíða 26

ERLENT
26 FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
EHUD Barak tapaði í kosningunum
veturinn 2001 af nákvæmlega sömu
ástæðu og varð Yitzhak Rabin að
bana haustið 1995 og felldi Shimon
Peres vorið 1996; allir þrír voru á
undan sínum tíma. Eins og allir miklir
leiðtogar samtímans höfðu þeir sama
eiginleika og Anwar Sadat og Huss-
ein Jórdaníukonungur, þeir voru
nógu hugrakkir til að standa að mála-
miðlun og semja um frið jafnvel þótt
margir landar þeirra kölluðu þá svik-
ara.
Barak lagði fram tillögu í ágúst sl. í
Camp David um friðarsamning þar
sem gert var ráð fyrir ríki Palestínu-
manna á Vesturbakkanum og Gaza-
svæðinu með örlitlum breytingum á
landamærunum og skyldi Austur-
Jerúsalem vera höfuðborg ríkisins.
Barak samþykkti meira að segja að
hin umdeilda Musterishæð yrði undir
vernd múslima þótt honum væri það
þvert um geð.
Ef Palestínumenn hefðu samþykkt
tilboðið myndi Barak hafa sigrað, að
vísu naumlega, í þjóðaratkvæða-
greiðslunni um frið. Samningamenn
Yassers Arafats hefðu ef til vill gert
kröfur um enn minni breytingar á
landamærunum, samningaviðræðum
hefði verið haldið áfram þar til nið-
urstaða var fengin.
En Palestínumenn svöruðu hvorki
játandi né neitandi. Þeir svöruðu með
því að hefja skothríð. Svarið var ný
uppreisn, Al Aktza-intifada, heilagt
stríð sem hafði beinlínis að markmiði
að afmá öll ummerki gyðingdóms á
heilögu stöðunum sem deilt er um.
Ennfremur lögðu þeir fram róttæka
kröfu um að landflótta Palestínu-
menn fengju að snúa heim, dulbúna
kröfu um að Ísrael yrði lagt niður.
Ein bitur sannindi hafa orðið ljós
frá því í viðræðunum í Camp David.
Ísraelar undir forystu Baraks hafa
viljað frið en Palestínumenn Arafats
krefjast réttlætis, fullkomins og al-
gers réttlætis til handa Palestínu-
mönnum þar sem landið allt tilheyrir
þeim og þá einnig svæði Ísraela. Rétt-
læti þar sem heilögu staðirnir falla
múslimum í skaut og úrskurðað er að
það sé tilbúningur að þeir séu einnig
helgir gyðingum. Ákveðin mótsögn er
á milli friðar og réttlætis: friður
krefst málamiðlana, réttlæti fyrirlítur
þær.
Eftir á að hyggja virðist sem a.m.k.
hluti forystu Palestínumanna hafi
ákveðið að leysa úr læðingi öldu of-
beldis strax að loknum viðræðunum í
Camp David til að fella Barak og
hrinda Ísraelum í fangið á öfgamönn-
um þjóðarinnar. Óvæntar tilslakanir
Baraks ollu því að Ísraelar fengu
stuðning á alþjóðavettvangi og þjóðir
heims kröfðust þess að Palestínu-
menn kæmu til móts við þá með því að
slaka einnig til. Harðlínumenn úr röð-
um Palestínumanna hugsuðu sem svo
að ofbeldið myndi þvinga Barak til að
beita valdi og þannig myndi hann
glata stuðningi umheimsins. Auk þess
myndi ofbeldið gera Ísraela örvænt-
ingarfulla og fá þá til að kjósa yfir sig
öfgafulla ríkisstjórn. Þessi þróun
myndi síðan verða kveikjan að heil-
ögu stríði allra múslima, einangra
Ísrael eins og Serbíu Milosevics og
verða að lokum til þess að alþjóða-
samfélagið myndi þvinga Ísraela til
að hverfa á brott frá öllum umdeild-
um svæðum án þess að Palestínu-
menn þyrftu að semja um frið eða
leggja á hilluna framtíðarkröfur sín-
ar.
Vissulega hafa Ísraelar ekki bara
verið saklausir áhorfendur, báðir að-
ilar hafa brotið ákvæði Óslóarsamn-
inganna. Palestínumenn myrtu fólk.
komu á fót eins konar herafla og
fluttu hatursfullar ræður í skólum og
moskum. Ísraelar myrtu fólk, tvöföld-
uðu fjölda landnemabyggða, auð-
mýktu og kúguðu palestínskan al-
menning og rændu hann lífs-
björginni.
Ehud Barak féll í kosningunum
vegna þess að hann hélt að raunsæis-
menn meðal Palestínumanna myndu
a.m.k. líta á dirfskufullar tilslakanir
hans sem viðræðugrundvöll fyrir
endanlegan samning. Hann gat ekki
brugðist við ofbeldisaðgerðum Pal-
estínumanna nema með valdbeitingu,
sá kostur að bjóða hina kinnina var
tæpast fyrir hendi. Það er rétt að í
sumum tilfellum brást hann við af of
mikilli hörku. Hann sjálfur og ísra-
elska þjóðin öll greiða nú hræðilegt
gjald fyrir að hafa að hafa gengið of
harkalega fram.
Angist og reiði
Kjósendur í Ísrael gengu í gildruna
og kusu Ariel Sharon. Þeir gerðu það
vegna vonbrigða með friðarferlið,
vegna angistar og reiði, af ótta við að
Palestínumenn ætli að beita ofbeldis-
fullum kúgunum sem ekki muni verða
bundinn endi á fyrr en Ísrael hrynji.
Of snemmt er að fullyrða nokkuð um
það hvort Sharon muni láta blekkja
sig til leika hlutverkið sem honum er
ætlað í ráðabruggi palestínsku harð-
línumannanna, hlutverk ísraelsks
Milosevics sem láti stýra sér óafvit-
andi til hefndaraðgerða sem myndu
kljúfa Ísrael og grafa gersamlega
undan virðingu þess á alþjóðavett-
vangi. Ef hann gerir það munu Ísrael-
ar annaðhvort neyðast til að láta und-
an þvingunum araba eða láta sundra
ríkinu.
En kannski finnur Arafat í Sharon
það sem hann ekki fann í Rabin, Per-
es eða Barak: andlegan tvíbura.
Heiftúðugan þjóðernissinna sem
stendur andspænis öðrum heiftúðug-
um þjóðernissinna, blóðugan víga-
mann andspænis blóðugum víga-
manni, mann gærdagsins gegn manni
gærdagsins. Sharon og Arafat eru nú
forystumenn tveggja særðra og
reiðra þjóða. Þeir eru sannir fulltrúar
sjálfbirgingsins, tortryggninnar og
örvæntingarinnar sem einkenna báð-
ar þjóðirnar. Andlegir tvíburabræð-
ur.
Og hver veit nema þetta tvístirni
tímaskekkjunnar uppgötvi sameigin-
legt tungumál? Ást við fyrstu sýn?
Upphaf yndislegrar vináttu? Furðu-
legri félagsskapur hefur oft litið dags-
ins ljós í sögu Mið-Austurlanda.
En friðarhreyfingin í Ísrael getur
ekki búist við neinum kraftaverkum.
Hún mun halda áfram að vinna að
lausninni sem nær allir, Ísraelar og
Palestínumenn, hófsemdarmenn og
ofstækismenn, viðurkenna innst inni
að er óhjákvæmileg: sanngjörnum
friðarsamningum. Tvö ríki fyrir tvær
þjóðir.
Sharon er
gjöfin frá
Arafat
© Amos Oz 2001
Reuters
Palestínskur drengur gengur framhjá stórri mynd af Yasser Arafat. Nær eru dagblöð með myndum af Sharon
og Barak. Arafat hafnaði í fyrra boði Baraks um friðarsamninga í Camp David.
eftir Amos Oz
Eftir á að hyggja virð-
ist sem a.m.k. hluti
forystu Palestínu-
manna hafi ákveðið
að leysa úr læðingi
öldu ofbeldis strax að
loknum viðræðunum í
Camp David til að
fella Barak og hrinda
Ísraelum í fangið á
öfgamönnum þjóð-
arinnar.
Höfundur er ísraelskur rithöfundur
og ritar um alþjóðamál í ýmis blöð.
VERSLUNIN
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Brúðhjón
A l l u r b o r ð b ú n a ð u r - G l æ s i l e g g j a f a v a r a - B r ú ð h j ó n a l i s t a r