Morgunblaðið - 27.02.2001, Qupperneq 6

FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LANDLÆKNISEMBÆTTIÐ undirbýr nú ítar-
lega kynningu meðal almennings á lífsýnasöfnum
og reglum um söfnun og notkun lífsýna. Jafnframt
mun embættið setja á fót dulkóðaða úrsagnarskrá
yfir þá lífsýnagjafa sem vilja afturkalla svonefnt
ætlað samþykki sitt fyrir því að lífsýni þeirra verði
vistuð í lífsýnasafni. Er sú skrá sambærileg úr-
sagnarskrá sem landlæknisembættið heldur vegna
tilkynninga um úrsagnir úr miðlægum gagna-
grunni á heilbrigðissviði, skv. upplýsingum sem
fengust hjá landlæknisembættinu.
Ganga út frá ætluðu samþykki
við þjónusturannsóknir
Lög um lífsýnasöfn tóku gildi 1. janúar sl. og fyrr
í þessum mánuði gaf heilbrigðisráðuneytið út
reglugerð með nánari fyrirmælum um vörslu og
nýtingu lífsýna í lífsýnasöfnum, hvernig tryggt yrði
að lífsýnagjafar gætu afturkallað ætlað samþykki
o.fl.
Samkvæmt lífsýnalögunum skal aflað upplýsts
og óþvingaðs samþykkis þegar lífsýna er aflað sér-
staklega til varðveislu í lífsýnasafni og vegna vís-
indarannsókna. Getur lífsýnisgjafi hvenær sem er
afturkallað slíkt samþykki sitt.
Lögin kveða hins vegar einnig á um að hafi lífs-
ýnum verið safnað vegna þjónusturannsóknar, sem
gerð er vegna heilbrigðisþjónustu við einstakling
eða meðferðar, megi ganga út frá ætluðu samþykki
hans fyrir því að sýnið verði vistað í lífsýnasafni til
notkunar skv. 9. grein laganna.
Lífsýnisgjafi getur þó einnig í þessum tilfellum
hvenær sem er afturkallað ætlað samþykki sitt fyr-
ir vistun lífsýnis síns.
„Við afturköllun ætlaðs samþykkis skal lífsýni
ekki eytt, en það varðveitt til notkunar í þágu lífs-
ýnisgjafa. Þegar aðgangur er veittur samkvæmt
framangreindu skal það skráð. Önnur notkun er
háð sérstakri heimild lífsýnisgjafa sbr. þó 4. mgr.
Lífsýnisgjafi skal tilkynna landlækni ósk sína.
Landlæknir skal annast gerð eyðublaða fyrir slíkar
tilkynningar og sjá til þess að þau liggi frammi á
heilbrigðisstofnunum, hjá sjálfstætt starfandi heil-
brigðisstarfsmönnum og annars staðar þar sem
lífsýni eru tekin. Um öryggi þessara upplýsinga fer
skv. reglum sem Persónuvernd setur sbr. 8. tölul.
1. mgr. 5. gr. laga nr. 110/2000 um lífsýnasöfn.
Safnstjórn getur í undantekningartilvikum, að
fengnu leyfi Persónuverndar og vísindasiðanefnd-
ar, heimilað notkun lífsýna í öðrum tilgangi en ætl-
að var þegar þau voru tekin, enda mæli brýnir
hagsmunir með því og ávinningurinn vegi þyngra
en hugsanlegt óhagræði fyrir lífsýnisgjafann eða
aðra aðila,“ segir í 9. grein reglugerðarinnar.
Heimilt er að vista lífsýni úr látnum einstaklingi í
lífsýnasafni, skv. ákvæðum reglugerðarinnar, enda
hafi hann ekki fyrir andlátið afturkallað ætlað sam-
þykki sitt.
Landlækni ber að sjá til þess að óskir lífsýnis-
gjafa um afturköllun samþykkis séu virtar og ber
honum að halda dulkóðaða úrsagnarskrá yfir lífs-
ýnagjafa.
Þá hafa verið settar reglur í reglugerðinni um
hvernig tryggja skuli jafnræði þeirra sem óska eft-
ir aðgangi að lífsýnasöfnum vegna vísindarann-
sókna. Tekið er fram að ef um er að ræða erfða-
rannsókn skuli að jafnaði leitað upplýsts
samþykkis viðkomandi sé hann á lífi og ávallt ef
unnt er að rekja upplýsingar til tiltekins einstak-
lings og skal það háð mati vísindasiðanefndar og
Persónuverndar.
„Í lífsýnasöfnum sem orðið hafa til á heilbrigð-
isstofnunum hins opinbera eða stofnunum sem
kostaðar eru af almannafé skal safnstjórn við gerð
samnings við vísindamenn gæta samræmis og jafn-
ræðis við veitingu aðgangs að lífsýnasafni. Aðgang-
ur að lífsýnasafni skal byggjast á faglegum og vís-
indalegum forsendum að teknu tilliti til hagsmuna
lífsýnisgjafa,“ segir í 11. gr. reglugerðarinnar.
Samkvæmt upplýsingum landlæknisembættis-
ins mun það á næstu vikum vinna að öflun upplýs-
inga um öll lífsýnasöfn í landinu en embættinu ber
að halda skrá yfir þau, sem skal vera aðgengileg al-
menningi á heimasíðu landlæknis.
Loks er í reglugerðinni fjallað um upplýsinga-
rétt lífsýnisgjafa en skv. henni er landlækni eða
safnstjórn lífsýnasafns skylt að veita lífsýnisgjafa
upplýsingar um hvort lífsýni úr honum eru geymd í
lífsýnasafni, hverskonar lífsýni það eru, í hvaða til-
gangi þau voru tekin, hver hafi fengið eða geti
fengið aðgang að lífsýninu og á hvaða forsendum
og loks hvaða öryggisráðstafanir eru viðhafðar við
söfnun og geymslu lífsýnanna.
Landlæknir undirbýr kynningu vegna gildistöku laga um lífsýni
Geta afturkallað ætlað sam-
þykki fyrir vistun lífsýna í safni
UM 60 íslenskir löggæslu- og toll-
gæslumenn sitja þessa dagana nám-
skeið í fíkniefnalöggæslu með sér-
staka áherslu á fíkniefnaeftirlit á
flugvöllum. Námskeiðahaldarar
eru þrír sérfræðingar frá fíkniefna-
stofnun bandaríska dómsmálaráðu-
neytisins, en námskeiðið er sér-
sniðið fyrir þá sem vinna við lög- og
tollgæslu á flugvöllum. Haldin
verða tvö tveggja daga námskeið
og hófst það fyrra í gær.
Auk starfsmanna lögreglustjór-
ans á Keflavíkurflugvelli sækja
námskeiðið starfsmenn ávana- og
fíkniefnadeildar lögreglunnar í
Reykjavík og aðrir lögreglumenn
sem starfa við fíkniefnalöggæslu.
Bandaríska sendiráðið á Íslandi og
í Kaupmannahöfn höfðu milligöngu
um komu sérfræðinganna þriggja
til landsins að beiðni Sólveigar Pét-
ursdóttur dómsmálaráðherra og
Halldórs Ásgrímssonar utanrík-
isráðherra. Lögregluskóli ríkisins
annast umsjón og skipulagningu
námskeiðsins.
Námskeiðahaldið er liður í sam-
starfi íslenskra og bandarískra lög-
regluyfirvalda sem komst á á síð-
asta ári í kjölfar heimsóknar
Sólveigar Pétursdóttur til Banda-
ríkjanna í nóvember 1999. Þar átti
hún fund með Janet Reno dóms-
málaráðherra og fleirum. Þar var
m.a. rætt um að koma á samvinnu
ríkjanna um aðferðir í baráttunni
við eiturlyfjavandann, m.a. í þjálfun
lögreglumanna, bæði hvað varðar
fíkniefnalöggæslu og þjálfun við
landamæraeftirlit og nýjasta tækja-
búnað sem beitt er við fíkniefnaleit.
Morgunblaðið/Ásdís
Við upphaf námskeiðsins í Lögregluskóla ríkisins í gær. Frá vinstri: Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra,
Barbara Griffiths, sendiherra Bandaríkjanna á Íslandi, og Arnar Guðmundsson, skólastjóri Lögregluskólans.
Bandarískir sérfræð-
ingar með námskeið
í fíkniefnalöggæslu
BROTIST var inn í fyrirtæki á
Granda í Reykjavík í fyrrinótt.
Maðurinn hafði brotið rúðu til að
komast inn en við það fór þjófa-
varnarkerfi fyrirtækisins í gang.
Öryggisvörður kom á staðinn
skömmu síðar.
Þegar lögreglan kom á staðinn
hafði öryggisverðinum tekist að
klófesta mann sem grunaður er um
innbrotið. Hann var færður í fanga-
geymslur lögreglunnar. Samkvæmt
upplýsingum frá lögreglunni virðist
sem engu hafi þó verið stolið frá
fyrirtækinu.
Misheppn-
að innbrot
SIGRÚN Jóhannesdóttir, forstjóri
Persónuverndar, segir að í a.m.k.
þremur mismunandi tilvikum sé
þeim, sem skrá upplýsingar um ein-
staklinga, skylt að láta viðkomandi
vita áður en upplýsingarnar eru
skráðar. Að öðrum kosti sé and-
mælaréttur viðkomandi misvirtur.
„Það getur t.d. átt við þegar gerðir
eru markhópar, þ.e. hópar sem eru
líklegir til að kaupa til tekna vöru,“
segir Sigrún.
Annað tilvik um lögbundna fyrir-
framaðvörun, sem einstaklingar eiga
rétt á, lýtur að starfsemi fyrirtækja
sem safna upplýsingum um fjár-
hagsmálefni. Þetta eru t.d. aðilar
sem halda svokallaða „svarta lista“.
Þriðja tilvikið segir Sigrún snúa
að heilbrigðisgeiranum, nánar tiltek-
ið þegar upplýsingar eru fengnar um
eintaklinga úr sjúkraskrám. „Ef fyr-
ir dyrum stendur t.d. að gera lækn-
isfræðilega rannsókn og leitað er í
sjúkraskrám fólks eftir upplýsingum
þá þarf fyrst að liggja fyrir sam-
þykki sjúklinga.“
Að þessu viðbættu eru ákvæði í
lögum um persónuvernd og meðferð
persónuupplýsinga um að hinn
skráði geti hvenær sem er fengið
upplýsingar eftir á um það sem um
hann er skráð hjá ábyrgðaraðila.
Einnig getur hver sem er fengið al-
menna vitneskju um það sem um
hann er skráð hjá ábyrgðaraðila.
Aðvara skal fólk áður en vinnsla
persónuupplýsinga hefst
Markhópar,
svartir listar og
sjúkraskrár
KARLMAÐUR um þrítugt var
fluttur á Heilsugæslustöðina í
Borgarnesi vegna áverka sem
hann hlaut í slagsmálum á
skemmtistað í Borgarnesi aðfara-
nótt sunnudags. Lögreglan hand-
tók mann um þrítugt vegna máls-
ins.
Maðurinn sem slasaðist hlaut
áverka í andliti samkvæmt upplýs-
ingum lögreglunnar í Borgarnesi.
Hann hefur kært líkamsárásina.
Borgarnes
Líkamsárás á
skemmtistað
♦ ♦ ♦
ÖKUMAÐUR ók út af veg-
inum um Langadal á sunnu-
dagskvöld. Bíllinn lenti í
skafli en við höggið blésu
líknarbelgir í bílnum út. Mað-
urinn fékk far með hópferða-
bifreið til Sauðárkróks. Hann
kenndi sér eymsla í baki og
leitaði sér aðstoðar á Heil-
brigðisstofnuninni á Sauðár-
króki.
Nokkuð var um að bílar
færu út af í umdæmi lögregl-
unnar á Sauðárkróki á sunnu-
dagskvöld enda veður og
skyggni slæmt. Ekki er þó
vitað um eignatjón.
Ók út í skafl
Líknar-
belgir
blésu út