Morgunblaðið - 27.02.2001, Qupperneq 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 2001 31
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM, í Nor-
ræna húsinu á morgun, miðvikudag,
kl. 12.30, flytur Símon H. Ívarsson
gítarleikari verk eftir Gunnar Reyni
Sveinsson, John A. Speight og
þjóðlög í útsetningu Jóns Ásgeirs-
sonar.
Tónleikarnir taka um það bil hálfa
klukkustund. Aðgangseyrir er kr.
500, ókeypis fyrir handhafa stúd-
entaskírteina.
Gítarleikur
á Háskóla-
tónleikum
SÍÐUSTU tónleikar Kammer-
músíkklúbbsins á þessum vetri fóru
fram í Bústaðakirkju á sunnudag, að
vanda við góða aðsókn þrátt fyrir
norðanhvellinn. Efst á blaði var
strokkvartett eftir kannski persónu-
legasta kvartetthöfund aldarinnar
sem leið, jafnvel að Bartók meðtöld-
um; tónskáld sem líkt og Beethoven
spannaði alla mannlega tilfinninga-
reynslu í nótnaskrifum sínum, enda
oft nefndur „Beethoven aldarinnar“.
Ólíkt sinfóníunum fimmtán endur-
spegla kvartettar hans jafnmörgu
innri mann Sjostakovitsj – ekki að-
eins vegna innileika miðilsins, heldur
einnig vegna minna opinbers um-
stangs, og eftirlit yfirvalda því ekki
eins smásmugulegt. Þá má einnig
segja að kvartettarnir séu í heild
jafnari að gæðum en sinfóníurnar,
enda hóf höfundur ekki smíði þeirra
fyrr en að fullum þroska og reynslu
fengnum. Í raun má tala um nær
óslitna röð meistaraverka í þessari
mjög svo kröfuhörðu grein, og það
m.a.s. þrátt fyrir að hver einasti
kvartett ber sín einstöku skapgerð-
arlegu og formrænu sérkenni. Eng-
um svipar til annars. Helzt mætti
nefna sem sameiginlegt með 9.
kvartettinum frá 1964 og næsta fyr-
irrennara hans nr. 8, að þáttafjöldi
beggja er sá sami (5), svo og harm-
rænt bergmál þeirra frá ógnum
heimsstyrjaldarinnar, sem reyndar
má finna víða í verkum Sjostakovitsj.
Þegar mætt er í Bústaðakirkju
með safaríka lifandi upptöku í eyrum
frá frægum sal Moskvu-tónlistarhá-
skólans, er óneitanlega sláandi hvað
teppalagt rými kirkjunnar gerir lítið
fyrir þennan viðkvæma miðil. Flytj-
endur höfðu eflaust gert sér grein
fyrir því, en samt varla nóg eftir
spilamennskunni að dæma, sem sér-
staklega í dýnamísku tilliti var oft
heldur flögrandi á neðri enda styrk-
leikastigans. Í þurru húsi hækka tak-
mörkin fyrir því hvað má fara niður í
styrk án þess að allt týnist. Þar ligg-
ur við að þurfi að leika með e.k.
„kompressor“-áferð eða styrkþjöpp-
un, líkt og tíðkast í útsendingum
popp-útvarpsstöðva.
Bústaðakirkja er að þessu leyti
erfitt hús, en engu að síður hljómaði
margt fallega í oft vel samstilltum
leik Camararctica-kvartettsins, sér-
staklega í hægu Adagio-þáttunum
tveimur, þar sem sammótun hópsins
bar vott um talsverða yfirlegu.
Fyrsta þáttinn skorti að vísu spennu
og miðþáttinn meiri hrynskerpu,
enda þótt leiðarinn kæmist furðuvel
frá hvössum spiccato-kröfum höf-
undar til 1. fiðlu. Í hinum óhemju-
langa og snúna lokaþætti er ekki
auðhlaupið að byggja upp drama-
tíska stórboga, enda vantaði í heild
bæði breiðara tímaskyn og ákveðn-
ari stórdýnamíska mótun, en þó var
eftirtektarvert hverju ekki eldri
kammerhópur en Camerarctica gat
áorkað, þegar haft er í huga að hann
lifir ekki á strokkvartettleik.
Enn hvassari prófsteinn var þó
eftir, víðkunnugt meistaraverk
Beethovens frá heróíska miðskeiði
hans. 8. kvartettinn í e-moll Op. 59
nr. 2 frá 1806 var annar þriggja
kvartetta kenndra við Rasúmovsky
greifa, rússneska sendiherrann í Vín
er pantaði verkin. Annaðhvort í virð-
ingarskyni eða umbeðinn vitnar
Beethoven í rússneskt þjóðlag í nr. 1
og 2. Í e-moll kvartettinum birtist
það í fúguðum Tríókafla III. þáttar;
ekkert snautlegra en „Slava“ eða
sjálfur keisarasöngurinn, sem Muss-
orgsky notaði síðar í óperunni Boris
Godúnov. Svipað og í Eroicu sinfón-
íunni hefst I. þáttur á tveim hrópandi
akkorðuhöggum með líðandi þrí-
hljómslagferli næst á eftir. En í
kvartettinum er stutt fjórtakta
hendingin endurtekin í hækkuðum
sekvenz með dramatískum alþögn-
um á undan og eftir, líkt og tvær
spurningar eftir fullyrðingu. Er þá
þegar komið nærri allt byggingar-
efni þáttarins, og það sem á eftir fer
er eitt af þessum makalausu dæmum
um snilld Beethovens í útfærslu
magnþrunginnar framvindu úr nán-
ast engu, sem átti eftir að kórónast á
kosmískum mælikvarða í síðustu
fimm kvartettum hans frá 3. áratug.
Hægi II. þátturinn vísar ef nokkuð
er enn meir fram að hægum þáttum
síðustu kvartettanna og nær eftir-
minnilegu prómeþeifsku svifi með
panóramískum tónstigum og rytm-
ísku „örlagaklukku“-frumi, er minn-
ir ósjálfrátt á keimlíka dulúðarandrá
í útfararmarsi Hetjuhljómkviðunn-
ar, skorna niður í stofustærð. En
Ludwig er líka meðvitaður um risa
fortíðar, sbr. B-A-C-H hálfnóturnar í
bassa (t. 63–64 ásamt sekvenzum).
Fjaðurdillandi rússneska scherzóið
og hinn herskátt hottandi lokaþáttur
eru sömuleiðist drekkhlaðnir þrótt-
miklum innblæstri, og í heild má
segja, að sjaldan hafi náðst heil-
steyptara jafnvægi milli formrænnar
hnitmiðunar og gegnsærrar tjáning-
ar en einmitt í þessum kvartetti.
Svona alþekkt verk er ekkert lamb
að leika sér við. Minnstu mistök
skera í augun sem kastljós um nótt,
og viðmiðunin er miskunnarlaus. Það
má því merkilegt heita hvað hópur-
inn komst klakklítið í gegnum þessa
þraut þegar á heildina er litið. Helzt
saknaði maður ákveðnari og þyngri
hrynjandi, enda Beethoven maður
rytmans umfram aðra klassíkera, en
samt skilaði t.a.m. leikur hans með
synkópum (I.) sér nokkuð vel. Ada-
gióið (II.) var mjög fallega leikið, og
þótt vel hefði farið á því að taka
„Thème russe“ Tríóið í III. ofurlítið
hægar, eða a.m.k. með holdmeira
stakkatói, rann það lipurlega áfram.
Dýnamísk mótun var yfirleitt vönd-
uð, jafnvel um of miðað við aðstæður.
En með heldur meiri skaphita í fín-
alnum og öruggari inntónun á stöku
stað, að ógleymdum tíðari og sam-
stilltari gælum við hinar mörgu
óskráðu örfermötur og rúbatóstaði,
hefði Camerarctica farið langt með
að ná glæsilegu sjömílnastökki yfir
þá reynslugjá sem sjaldan verður
brúuð nema með áratuga samvinnu.
Tveir meistara-
kvartettar
TÓNLIST
B ú s t a ð a k i r k j a
Sjostakovitsj: Kvartett nr. 9 í Es.
Beethoven: Kvartett í e Op. 59,2.
Camerarctica (Hildigunnur Hall-
dórsdóttir, Sigurlaug Eðvalds-
dóttir, fiðlur; Guðmundur Krist-
mundsson, víóla; Sigurður
Halldórsson, selló). Sunnu-
daginn 25. febrúar kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Örn Pálsson
STÓRSVEIT Reykjavíkur hélt tón-
leika í félagsheimilinu í Stykkishólmi
sl. laugardag og bauð bæjarbúum á
tónleikana. Hólmarar tóku boðinu
með þökkum og fjölmenntu á tón-
leikana.
Stjórnandi hljómsveitarinnar er
Sæbjörn Jónsson. Hljómsveitin var
stofnuð fyrir 10 árum og hefur Sæ-
björn verið stjórnandi hennar frá
upphafi. Hann hóf tónlistarferil sinn
í Stykkishólmi fyrir rúmum 40 árum.
Hann flutti fjögurra ára gamall frá
Ólafsvík til Stykkishólms og ólst hér
upp. Fyrir hvatningu frá Víkingi Jó-
hannssyni byrjaði hann að spila á
lúður. Hann spilaði með Lúðrasveit
Stykkishólms, en hélt til Reykjavík-
ur til frekara tónlistarnáms. Á ár-
unum í Stykkishólmi spilaði hann í
danshljómsveitinni Egon og sá þá
um trommusláttinn. Hann hefur haft
sterkar taugar til Stykkishólms og
sýndi hann það í verki með þessum
tónleikum. Með þessum tónleikum
er hann að hætta sem stjórnandi
hljómsveitarinnar og sökum veik-
inda að ljúka tónlistarferlinum. Dag-
skráin var fjölbreytt. Leikin voru
m.a. lög sem tileinkuð voru Reykja-
vík í tilefni menningarársins. Ein-
sögvarar með hljómsveitinni voru
Andrea Gylfadóttir og Ragnar
Bjarnason. Að loknum tónleikum var
Sæbjörn ávarpaður og honum færðir
blómvendir frá bæjarbúum og fimm
fermingarsystkinum sínum sem enn
búa í Stykkishólmi.
Mikil ánægja var hjá áheyrendum
og fékk hljómsveitin og einsöngvarn-
ir góðar viðtökur.
Næstkomandi laugardag verða
þessir tónleikar fluttir í Ráðhúsi
Reykjavíkur.
Sæbjörn Jónsson að kveðja Stórsveit Reykjavíkur
Sterkar taugar til Stykkishólms
Stykkishólmi. Morgunblaðið.
Morgunblaðið/Gunnlaugur
Sæbjörn Jónsson stjórnar hér Stórsveit Reykjavíkur í Stykkishólmi. Það
er söngkonan Andrea Gylfadóttir sem syngur með sveitinni.
RÉTTINDASTOFA
Eddu hefur gengið frá
samningi við portú-
galska bókaforlagið
Campo das Letras um
útgáfu á Sjálfstæðu
fólki eftir Halldór Lax-
ness og við tékkneska
útgáfufyrirtækið Au-
rora um útgáfu á
Kristnihaldi undir Jökli.
Hvorug bókanna hef-
ur áður komið út á þessum mál-
um.
Þetta er í fyrsta sinn sem
Sjálfstætt fólk kemur út í
Portúgal og áður hefur aðeins
ein saga eftir Halldór verið gef-
in út þar í landi, Atómstöðin ár-
ið 1970.
Campo das Letras er í hópi
stærstu forlaga Portú-
gals og gefur út fjölda
titla í þýðingu, þar á
meðal verk höfunda á
borð við Nóbelsskáldin
Pablo Neruda og Seam-
us Heaney en einnig
Federico García Lorca,
Walter Benjamin,
François Rabelais og
Bertolt Brecht.
Skáldsagan Kristni-
hald undir Jökli hefur aldrei
verið gefin út á tékknesku ólíkt
ýmsum öðrum verkum Halldórs
Laxness. Fyrsta bók Halldórs
Laxness sem út kom á því máli
var Salka Valka árið 1941 en
síðasta verkið sem birtist á
tékknesku var Úngfrúin góða og
húsið árið 1987.
Verk Laxness á portú-
gölsku og tékknesku
Halldór
Laxness
NÚ stendur yfir sýning Ásgeirs Lár-
ussonar í Listhúsi Ófeigs, Skóla-
vörðustíg 5. Verkin á sýningunni eru
öll máluð með olíulitum á MDF-plöt-
ur og nefnir Ásgeir sýninguna „Tví-
litir“. Auk þessara verka er á sýning-
unni ein ávaxtarenna. Ásgeir hefur
haldið fjölda sýninga á undanförnum
árum og hefur meðal annars sýnt áð-
ur í Listhúsi Ófeigs. Vangaveltur um
liti og vensl þeirra skipa stóran sess í
listsköpun hans og svo er á þessari
sýningu. Samspil litanna og tilvísan-
ir þeirra í náttúru og tungumálið
hafa verið meðal viðfangsefna Ás-
geirs á undanförnum sýningum en
nú athugar hann samspil tveggja lita
á hreinum flötum.
Sýningin er opin á verslunartíma
og stendur til 14. mars.
Ásgeir Lár-
usson sýnir í
Listhúsi Ófeigs
SLIM-LINE
dömubuxur frá
tískuverslun
v/Nesveg, Seltj., s. 561 1680
♦ ♦ ♦
Umboðs- og heildverslun
Nethyl 3-3a - 110 Reykjavík
Sími 53 53 600 - Fax 567 3609
Netverslun - www.isold.is
Hjóla-
Heildarlausnir
fyrir fyrirtækið
skápar
Hámarksnýting rýmis