Morgunblaðið - 24.04.2001, Síða 30

LISTIR
30 ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ

 
 


 

      
  


  

     
 


 

     
   
  
!
    
 
"    

#  #

   $  %
 %

"
  

 
& '
" %

"
  
  

  


"  %

 !
 
  

 
"


  

  
(  

 

( 
(

  )
*
 +
*"
    %
#

"
, 
   
   
 "


 $
    *      '

  "  %

  
- ' 

     )"   
     
.) 
 " 
 %

     / 

     %

 





  
 
DÝRÐIN og draumurinn myndi
verkið heita á íslensku, sem sönghóp-
urinn Hljómeyki frumflytur í kvöld.
Það verður á tónleikum sem hefjast
klukkan 20 í Hjallakirkju í Kópavogi.
Höfundur the Power and the Glory
er Richard Rodney Bennett, heims-
þekktur af tónsmíðum sínum fyrir
tónleikasali og ekki síður kvikmynd-
ir. Til að mynda hina þekktu „The
Madding Crowd“ með Julie Christie
og Alan Bates. En þetta kórverk var
fyrst frumflutt nú í byrjun mars, í St.
John’s College í Cambridge.
Alls fengu fjórtán kórar frumflutn-
ingsrétt á verkinu í síðasta mánuði, í
Englandi, Bandaríkjunum, Ástralíu
og Kanada. Hljómeyki frestaði þá
sínum tónleikum vegna veikinda en
lætur nú til skarar skríða.
Á tónleikunum í Hjallakirkju
verða líka flutt verk eftir Báru
Grímsdóttur, Hildigunni Rúnars-
dóttur og Hreiðar Inga Þorsteinsson.
María meyjan skæra nefnist verk
Hreiðars. Það er stutt og kröftugt, að
sögn stjórnandans, Bernharðs Wilk-
inssonar, og svo glænýtt að þetta er
fyrsti flutningurinn. Verk Báru heitir
Ég vil lofa eina þá og Hildigunnur
nefnir sitt María drottins liljan. Höf-
undarnir leita í gömul helgikvæði og
Bernharður segir Hljómeyki einmitt
oftast syngja trúarlega tónlist.
Kórdrengir saman
fyrir 40 árum
Það var breski kórstjórinn
Christopher Brown sem hratt af stað
samstarfi kóranna um verk Rodneys
Bennett. Hann hafði komið til Ís-
lands með kór sinn úr Clare-skóla í
Cambridge og þekkti þannig Hljóm-
eyki. En þannig vill líka til að Bern-
harður söng sem smápatti með
Brown í drengjakór Westminster
Abbey í Lundúnum. Það var fyrir
fjórum áratugum og lengi vel seinna
höfðu þessir tónvissu menn ekkert
hvor af öðrum að segja.
Það hefur nú breyst með óði Rodn-
eys Bennett, sem ber þann tignar-
lega undirtitil, í lauslegri þýðingu,
Vísbendingar um ódauðleika úr
barnsminni. Verkið er í fjórum þátt-
um fyrir blandaðan kór og orgel. Á
það leikur Lenka Mátéová á þessum
tónleikum. En tónskáldið, sem fædd-
ist í Englandi 1936, lærði í Lundún-
um og París, hjá Pierre Boulez.
Rodney Bennett býr á Manhattan og
þykir liðtækur djasspíanisti og
söngvari.
Af Hljómeyki er það annars að
segja að geisladiskur, tekinn upp í
ársbyrjun, kemur væntanlega út í
sumar. Hann er með verkum Báru
Grímsdóttur. Og í júlí frumflytur
sönghópurinn verk eftir Jón Nordal í
Skálholti. Í Hljómeyki syngja kring-
um 20 manns, en hópurinn var stofn-
aður fyrir rúmum aldarfjórðungi.
Frá 1994 hefur hann lotið stjórn
Bernharðs sem hefur líka Söngsveit-
ina Fílharmóníu á sínum snærum og
sitthvað fleira.
Hann er aðstoðarstjórnandi Sin-
fóníunnar og stjórnar oft Kammer-
sveit Reykjavíkur. Þá spilar hann á
flautu í Blásarakvintett Reykjavíkur
og kennir í ofanálag í Tónlistarskól-
anum í Reykjavík. Allnokkur störf,
að íslenskum hætti, bendir Bern-
harður ánægður á þegar við slítum
spjalli til að áfram megi æfa söngv-
ana fyrir kvöldið.
Dýrðin og
draumurinn
Hljómeyki kemur fram á tónleikum í Hjallakirkju í kvöld.
STÚLKNAKÓR Langholtskirkju,
Graduale nobili, undir stjórn Jóns
Stefánssonar hreppti önnur verð-
laun í Evrópsku kórakeppninni í
Kalundborg í Danmörku, en keppn-
in var haldin um síðustu helgi.
Keppnin er haldin á nokkurra ára
fresti, og er um 20 evrópskum kór-
um boðið að taka þátt í henni
hverju sinni. Þrettán kórar þekkt-
ust boð um þátttöku og var keppt í
tveimur flokkum. Fjórir kórar
kepptu í flokki blandaðra kóra og
níu í flokki kóra með raddskipanina
SSA, þ.e. með tvær sópranraddir og
eina altrödd, en það geta verið ým-
ist stúlknakórar eða barnakórar.
Þrenn verðlaun eru veitt í hvor-
um flokki og hreppti Graduale nob-
ili sem fyrr segir önnur verðlaun í
flokki stúlknakóra. Kórinn fékk
22,88 stig af 25 mögulegum, en að-
eins aðeins 0,37 stig skildu íslensku
stúlkurnar frá kórnum sem hreppti
fyrsta sætið, en það var Aurin
Leanykar-kórinn frá Ungverja-
landi, sem hlotið hefur fjölmörg
verðlaun í alþjóðlegum kórakeppn-
um á liðnum árum. Þriðji kórinn í
þessum flokki fékk aðeins 19 stig.
Kórarnir sem sigruðu í flokki
blandaðra kóra náðu ekki sama ár-
angri og Graduale nobili, þannig að
stúlkurnar úr Langholtinu voru í
öðru sæti í allri keppninni. Einkunn
kóranna er tvískipt, og er gefið
annars vegar fyrir tæknilega kunn-
áttu og hins vegar fyrir listræna út-
færslu söngsins. Graduale nobili
hlaut 22,5 fyrir söngtækni, en 23,25
fyrir listræna túlkun.
Að sögn Jóns Stefánssonar ríkti
mikil gleði í kórnum þegar úrslit
voru kunngjörð seinnipart sunnu-
dags. „Þetta er frábært. Stelpurnar
voru einbeittar og fannst virkilega
gaman að taka þátt í keppninni.
Þær náðu því að yfirvinna hræðslu
og kvíða og sungu eins og englar.“
Kórinn þurfti að syngja eitt af
skylduverkunum í keppninni og
valdi verk eftir Peeter Bruun, Agn-
ethes Cradle Song, en að auki mátti
kórinn syngja verk að eigin vali í 15
mínútur. Þar var uppistaðan ís-
lensk kórverk: Salutatio Mariae eft-
ir Jón Nordal, Maríuljóð eftir Hildi-
gunni Rúnarsdóttur og nýtt verk,
Haec est sancta solemnitas eftir
Þorkel Sigurbjörnsson, samið sér-
staklega fyrir kórinn. Að lokum
söng kórinn Malagueña úr Lorca-
svítu eftir finnska tónskáldið Ein-
ojuhani Rautavaara.
Graduale nobili hélt tónleika í
Langholtskirkju skömmu fyrir
páska og hlaut afbragðsgóða dóma
fyrir söng sinn. Þeir sem vilja heyra
í kórnum eiga möguleika á því á
sunnudagskvöldið, en þá syngur
kórinn aftur í Langholtskirkju kl.
20.
„Sungu eins
og englar“
Graduale nobili hreppir
2. verðlaun í
evrópskri kórakeppni
SÓL skein inn um glugga á hátíðasal
háskólans á laugardag og jók eflaust
gleði afmælisgesta sem þar sátu.
Þrjátíu ár voru uppá dag síðan
fyrstu handritin komu heim frá Dan-
mörku og sjálfstæðisbarátta Íslend-
inga þótti loks í höfn. Þetta voru hin
fríða og mikla Flateyjarbók og lítil
svört skrudda, Konungsbók eddu-
kvæða, aðalperla íslenskra miðalda-
bókmennta. Sú bók í nýrri útgáfu
Lögbergs er einmitt afmælisgjöfin
nú. Að loknum ræðuhöldum og leik-
lestri við athöfnina í Háskólanum af-
henti Vésteinn Ólason, forstöðumað-
ur Árnastofnunar, Birni Bjarnasyni
menntamálaráðherra fyrsta eintak
ritsins, en upplagið takmarkast við
500 bækur.
Það var Gylfi Þ. Gíslason, þáver-
andi ráðherra menntamála, sem
fékk handritin frá danska starfs-
bróður sínum, Helge Larsen, árið
1971. Ritin komu heim með dönsku
varðskipi og þótti landsmönnum
fengur að, þeir flykktust niður á
höfn og síðar til afhendingarinnar í
Háskólabíói. Þá leyndi sér ekki til-
finning um endurheimtan þjóðarauð,
vitund um dýrmætan arf.
„Þarna rættist draumur þjóðar-
innar um að fá handritin heim og ég
held að vonir flestra um árangurinn
hafi ræst,“ sagði Jónas Kristjánsson,
fyrrum forstöðumaður Árnastofnun-
ar. Hann spjallaði við blaðamann
eftir athöfnina og bætti við að hand-
ritin hefðu eflt hér þjóðernisvitund
og tilfinningu fyrir íslenskri tungu
og menningu. Fólk hefði minnst þess
að á Íslandi hefði verið skrifað linnu-
lítið gegnum aldirnar, þetta hefði
meðal annars aukið áhuga á ís-
lenskunámi við Háskólann og óbein-
línis eflt nútímabókmenntir í land-
inu.
„Frá þessum tímamótum fram til
1997 voru handritin áfram að tínast
heim og nú höfum við þau öll í Árna-
stofnun. Þar getur þjóðin skoðað
þessar gersemar sínar og það hefur
hún gert og heldur því áfram. Skóla-
börn heimsækja stofnunina og vinna
verkefni um handritin svo æskan
þekkir til þeirra. Og það eru sann-
arlega fleiri en útlendir gestir sem
forvitnast um þessi fornu skrif. Allt
er þetta gott og það líka að brátt
verður farið að byggja nýtt hús yfir
Árnastofnun við hlið Þjóðarbókhlöð-
unnar. Hitt er öllu verra, að útgáfa
texta og handrita hefur ekki verið
eins mikil og ákjósanlegt má telja.
Hún kostar mikla vinnu og peninga
og þeir eru víst eitthvað færri en
maður vildi. En nýju bókinni má
auðvitað fagna og það gerum við
nú.“
Skylda til að vinna úr arfinum
Páll Skúlason, rektor háskólans,
setti athöfnina um helgina og minnti
á „þá mikilvægu skyldu að sinna og
vinna úr þeim mikla og merka sögu-
lega arfi sem hin fornu íslensku
handrit geyma“. Páll sagði Íslend-
inga hafa axlað þessa skyldu fyrir
þremur áratugum, enn væri gríðar-
mikið starf eftir og óvíst hvort því
lyki nokkurn tíma.
Menntamálaráðherra talaði næst-
ur og sagði þá heitstrengingu lifa frá
því að fyrstu ritin komu að andi
þeirra og kjarni yrði áfram lifandi
þáttur í íslensku þjóðlífi. Með end-
urreisn Þjóðminjasafns og nýrri
byggingu milli þess og Þjóðarbók-
hlöðu yrði svæðið helsta miðstöð
hérlendrar menningar. Fimm stofn-
anir um íslenskt mál og bókmenntir
fengju inni í nýja húsinu og við hæfi
yrði að minnast með slíkri ákvörðun
hundrað ára afmælis heimastjórnar
árið 2004.
Næstur las prófessor Peter Foote
frá Lundúnum sitt erindi, afmælis-
gestum til yndisauka því að þessi
gamalreyndi fræðimaður fylgdist vel
með handritamálinu og hafði
kannski aðra sýn á það en innanbúð-
arfólk. Hann byrjaði vitaskuld á
byrjuninni, þegar „Háskóli Íslands
var kominn á þroskaaldur … og
hægt var að telja hann réttborinn
arfa að þeim skræðum sem Árni lét
eftir sig. Þrátt fyrir það þóttu mér
kröfur þeirra Íslendinga er vildu
heimta aftur hvert einasta handrit
óraunsæjar … Mér fannst að hér
væru menn að æsa sig út af bók-
menntum sem margir hefðu aldrei
lesið“. Og þegar deilan stóð sem
hæst kvaðst Foote stundum hafa
sagt „að mér væri alveg sama hvar
helvítis handritin væru, bara þau
væru vel geymd og yrðu aðgengi-
leg“. Svo benti prófessorinn á kosti
þess að stríðið um ritin dróst á lang-
inn, samkeppni þjóðanna hefði orðið
til þess að efla fræðin og bæta að-
stöðu til iðkunar þeirra. Hver töf
hefði væntanlega komið af samsæri
lærðra manna og orðið til vísinda-
legra framfara. „Þetta var einstæð
barátta, enginn tapaði og allir
græddu,“ sagði Foote.
Þeir feðgar Benedikt Erlingsson
og Erlingur Gíslason lásu næst
eddukvæðið Hárbarðsljóð. Þar reyn-
ir Ása-Þór að fá ferjukarl til þess að
flytja hann yfir sund, en karlinn
þrjóskast við enda Óðinn faðir Þórs
þarna kominn í dulargervi, ekki á því
að láta strákinn ráðskast með sig.
Að svo búnu fjallaði Ólafur Hall-
dórsson handritafræðingur ítarlega
um mál dagsins, Konungsbók og
Flateyjarbók, sem er stærsta og
veglegasta skinnhandritið og eitt
þeirra sem varðveittust heil. Fyrr-
nefnda bókin er aftur á móti lítið
handrit en einstætt vegna efnisins,
alls þorra eddukvæða, 29 talsins.
Meiri hluti þeirra hefur einungis
geymst á þessari litlu og lúnu bók.
Loks fékk ráðherra fyrsta eintak
nýju útgáfunnar af Konungsbók
eddukvæða. Forstöðumaður Árna-
stofnunar sagði verkið hafa verið
unnið frekar hratt og nánast lögð
nótt við dag á tímabili. „Við erum
býsna stolt af þessari nýju bók,“
sagði Vésteinn, „teljum að hún sé í
senn fallegur og eigulegur gripur og
geti orðið hverjum sem það vill
leggja á sig leiðsögn í að lesa eddu-
kvæði beint af síðum hins merka
handrits.“
Um er að ræða ljósprent handrits-
ins auk prentaðs stafbrigðarétts
texta þess með sama texta á nútíma-
stafsetningu hinum megin á hverri
opnu. Þetta er III bindi í röðinni Ís-
lensk miðaldahandrit hjá Lögbergs-
útgáfu og Árnastofnun. Þar starfar
Guðvarður Már Gunnlaugsson, sem
annaðist ritstjórn texta í bókinni, en
inngang skrifaði Vésteinn. Sagði
hann einn ávinning af nýju bókinni
að ljósprentun frá 1891, eina sam-
bærilega bókin, væri nú fágæt. Raf-
rænir textar sem til urðu við und-
irbúning útgáfunnar gæfu einnig
kost á margvíslegu fræðistarfi.
Ný útgáfa Konungsbókar eddukvæða
var kynnt í Háskóla Íslands um helgina.
Þórunn Þórsdóttir sat þessa þrjátíu
ára afmælisveislu heimkomu fyrstu ís-
lensku handritanna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Vésteinn Ólason afhendir Birni Bjarnasyni fyrsta eintak bókarinnar.
Uppljómuð handritahátíð