Morgunblaðið - 24.04.2001, Blaðsíða 62

FÓLK Í FRÉTTUM
62 ÞRIÐJUDAGUR 24. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Nú þarftu að taka bílinn í
gegn eftir veturinn.
Frábærar rispuviðgerðir á bílalakki.
Málum rispurnar, ekki bílinn.
Sparar tíma og peninga.
Bíllinn tilbúinn samdægurs.
Frábær útkoma.
Erum fluttir á Smiðjuveg 26, græn gata (Hjólkó)
Símar 557 7200 og 567 7523
ÁÐUR en þær Ann Turner (Celia)
og Jane Campion (Sweetie), vöktu
verðskuldaða athygli með þessum
frunmraunum sínum, leiddi Gillian
Armstrong hóp hinna upprennandi,
áströlsku leikstjórnarkvenna, sem
getið hafa sér heimsfrægðar. Verið
áberandi afl í hinni áberandi og
áhrifaríku uppsveiflu þarlendra
kvikmyndagerðarmanna, og gjarnan
er kölluð ástralska nýbylgjan.
Myndin hennar Armstrong var hin
margverðlaunaða My Brilliant Car-
eer (’79), sem einnig gerði heims-
stjörnu úr Judy Davis.
Líkt og stöllur hennar, gerir
Armstrong sjálfstæð verk sem eiga
sitt líf, dragast ekki í dilka með af-
gerandi stimpil „kvennamynda“,
þótt þær flestar fjalli um líf og stöðu
kvernna í fortíð og samtíð. Ferskar
og óhefðbundnar blandast þær hin-
um ýmsu kvikmyndategundum, líkt
og verk landa hennar í karllegg á
borð við Peter Weir, Fred Schepisi
og Bruce Beresford. Það sem ein-
kennir og bætir myndir Armstrong
eru vandaðir hefðbundnir þættir,
einsog framúrskarandi kvikmynda-
taka (gjarnan unnin af landa henn-
arRussell Boyd); flæðandi klipping,
sterkbyggðar og vel leiknar persón-
ur. Þá er henni sýnt um að búningar
og leikmunir séu óaðfinnanlegir og
má segja að myndir Armstrong
standist allar helstu gæðakröfur
vönduðustu Hollywoodmynda.
Gillian Armstrong er Melbourne-
búi, fædd 18 desember 1950. Nam
leikhúsfræði við Swinburne skóla,
áður en hún settist í Kvikmynda- og
sjónvarpsskóla Ástralíu; fyrst í
heimaborginni, síðar í Sydney. Með-
fram vann hún fyrir skólagjöldum
sem gengilbeina. Að loknu námi
starfaði Armstrong við hina ólíkustu
þætti í ástralska kvikmyndaiðnaðin-
um; klippari, aðstoðarhönnuður, list-
rænn stjórnandi og leikstýrði nokkr-
um stuttmyndum. Þeirra kunnust er
The Singer and the Dancer (’77),
sem vann til verðlauna sem sú besta
leikna það árið á kvikmyndahátíðinni
í Sydney. Hún var undanfari My
Brilliant Career (’79), fyrstu myndar
Armstrong í fullri lengd. Í henni
fléttar Armstrong saman nútíma-
hyggindum í samskiptum karls og
konu, við þá glansmyndarlegu róm-
antík 19. aldar, sem er kjarni bók-
arinnar sem byggt er á. Ein
besta mynd nýbylgjunnar að
flestra dómi og vann til fjölda
viðurkenninga, m.a. sjö AFI-
verðlauna (Australian Film
Industry), þ.á m. fyrir besta
leikstjórn og kjörin besta mynd
ársins. Sama afrek vann hún hjá
samtökum breskra gagnrýn-
enda. Þessar dæmafáu viðtökur
byrjenda, reyndust Armstrong
nægt veganesti. My Brilliant
Career opnaði henni allar dyr.
Eftir að hafa lokið við Star-
struck (’82), meðalmynd um
tónlistarfólk, var stefnan tekin á
Bandaríkin, að hætti fjölda
landa hennar og kollega. Þar
lauk Armstrong næsta verki,
sem var hin mislukkaða Mrs Soffel
(’84), með Hollywoodstjörnunni
Diane Keaton og Ástralanum Mel
Gibson í aðalhlutverkum. Hún lék
eiginkonu fangavarðar, hann einn
fanganna. Þetta hneykslanlega efni
hvatti þó ekki áhorf á myndina, sem
var fálega tekið af almenning þótt
hún fengi heldur jákvæða dóma.
Armstrong hefur jafnan verið
áhugasöm um tónlist og næst tók
hún sér fyrir hendur að leikstýra
Hard to Handle: Bob Dylan With
Stjörnurkvikmyndanna
eftir Sæbjörn Valdimarsson
GILLIAN ARMSTRONG
Óskar og Lúcinda: Armstrong fyrir
miðju ásamt Ralph Fiennes og ungum
meðleikara hans.
Little Women skartaði stórleikkonum á borð við
Winonu Ryder og Susan Sarandon.
Sam Neill og
Judy Davis í
My Brilliant
Career.
MY BRILLIANT CAREER (1979)




Undur vel leikstýrð,
skrifuð og leikin mynd, sem
markaði tímamót sem fyrsta stór-
virki áströlsku nýbylgjunnar gert
af kvenmannshöndum. Bæði
Armstrong og Judy Davis urðu
heimsfrægar fyrir vikið, sú síð-
arnefnda fyrir ógleymanlega
túlkun á hæfileikaríkri og gáfaðri
stúlku sem elst upp í afkjálka í
Ástralíu um aldamótin 1900. Í
henni togast á löngun til að brjót-
ast úr einsemdinni og gerast rit-
höfundur úti í hinum stóra heimi
eða falla fyrir ástum nágranna-
bóndans. Hún á athvarf hjá auð-
ugri ömmu sem reynir að liðsinna
stúlkunni sem best útúr þeim
hömlum sem þjóðfélagsstaðan
setur henni. Ástarsagan er sterk
en myndin er öðru fremur um
feminískt sjálfstæði og sjálfri sér
samkvæm, en margir sætta sig
ekki við endinn. Armstrong bygg-
ir myndina á sjálfsævisöglegri
skáldsögu ástralska rithöfund-
arins Miles Franklin.
LITTLE WOMEN (1994)




Aftur byggir leikstjór-
inn á frægu skáldverki Louisu
May Alcott, um sjálfstæðar kon-
ur, á tímum sem kunnu ekki að
meta slíka skörunga. Bókin kom
út á sjöunda áratug 19. aldar. Að-
alpersónurnar fjórar systur á
Nýja-Englandi á tímum þræla-
stríðsins. Faðirinn er að heiman,
systurnar eru einstaklega sam-
stæðar og deila vonum sínum og
þrám á erfiðum tímum. Fimmta
konan í heimilishaldinu er móð-
irin, sem Susan Sarandon leikur
eftirminnilega. Systrahópurinn er
engu að síður sundurleitur, með
hina sterku og óhagganlegu Jo í
fararbroddi. Winona Ryder hefur
aldrei verið betri en þetta höfuð
fjölskyldunnar (sem Alcott mun
byggja á eigin persónu). Kisten
Dunst, Claire Danes og Trini Alv-
arado, eru allar óaðfinnanlegar,
líkt og Samantha Mathis, sem fer
með hlutverk yngstu systurinnar
þegar táningsárin taka við. Efnið
er sem klæðskersniðið fyrir
Armstrong sem skilar sinni bestu
mynd utan heimahaganna. Hand-
rit, leikstjórn, leikur, kvikmynda-
taka, búningar og leiktjöld, sem
endurskapa óaðfinnanlega tíma-
bilið, allt einsog best verður á
kosið. Sannkölluð klassík.
OSCAR AND LUCINDA (1997)



Fátt er hefðbundið við nýj-
ustu mynd Armstrong. Persón-
urnar stórskrýtnar, atburðarásin
jafnvel enn undarlegri. Óskar
(Ralph Fiennes) er sveitadreng-
ur, guðfræðingur frá Oxford, sem
á litla samleið með samborg-
urunum. Að auki forfallinn fjár-
hættuspilari, einsog Lúcinda
(Cate Blanchett). Þetta dæma-
lausa par kynnist um borð í skipi
á leið til Ástralíu. Efnið og frá-
sagnarmátinn er á þann veg að
myndin nær aldrei sterkum,
dramatískum tökum á áhorf-
andanaum, sem upplifir hana sem
súrrealíska töfrareisu um stór-
brotið landslag á mörkum draums
og veruleika, í félagsskap persóna
á mörkum álfheima og mann-
heima. Myndin er sigur fyrir
Fiennes, hér leikur hann einsog
sá sem valdið hefur. Blanchett
mætir honum fullkomlega.
Tom Petty and The Heartbreakers;
heimildarmynd um þessa nafntog-
uðu og vandmeðförnu tónlistar-
menn. Síðan sneri hún aftur heim til
Ástralíu og lauk við High Tide (’87),
undarlega mynd um afdankaða
söngkonu (Judy Davis), og enda-
sleppt samband hennar við hljóm-
sveitina og dóttur sína. Næsta stór-
verkefni var The Last Days of Chez
Nouis (’92), báðar þessar myndir
fengu lofsamlega dóma en dræma
aðsókn. Inná milli komu heimildar-
myndin Bingo, Bridesmaides and
Braces (’88), og Fires Within (’91),
sem komu og fóru án Þess að vekja
umtalsverða eftirtekt.
Nú fannst Arnstrong tími til kom-
inn að hressa uppá ferilinn og hélt á
ný í vesturvíking. Áfangastaðurinn
Hollywood, viðfangsefnið hið marg-
kvikmyndaða meistaraverk Louisu
May Alcott, Little Women. Menn
höfðu ekki gleymt sígildri kvik-
myndaútgáfu
Cukors frá ’33,
með Katherine
Hepburne, en Armstrong tókst engu
að síður snilldarvel upp. Myndin
hennar jafnast fullkomlega á við
hinn fræga forvera sinn og er tví-
mælalaust ámóta sigur fyrir Arm-
strong og My Brilliamt Career.
Hlaut fjölda tilnefninga, eitthvað af
verðlaunum og var ein mest sótta
mynd ársins 1994.
Myndin sem fylgdi sigrinum eftir,
er ekki við allra hæfi, svo ekki sé
meira sagt. Allir geta þó verið sam-
mála um að Oscar and Lucinda (’97),
er afburða vel leikin af Ralph Fienn-
es og hinni, þá nánast óþekktu, Cate
Blanchett.
Ánægjulegt er til þess að vita að
þessar hæfileikaríku konur eru ein-
mitt að leiða hesta sína saman á nýj-
an leik í myndinni Charlotte Gray.
Fjallar um skoska konu (Blanchett),
sem heldur yfir Ermasundið og legg-
ur frönsku andspyrnuhreyfingunni
lið í síðari heimsstyrjöldinni. Lofar
óneitanlega góðu, en
við verðum að bíða
þess að sjá ár-
angurinn um
sinn, myndin
verður frum-
sýnd að ári.