Morgunblaðið - 20.01.2002, Qupperneq 18

18 SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ er hrollur í kroppnumsvona snemma dags. Ekkibætir köld nóvemberrign-ingin þar úr skák. Ekið erum götur Dublin, morgun-
umferðin er að byrja og höldum við
sem leið liggur út á flugvöll. Á flug-
vellinum býður Lockheed Tristar
breiðþota flugfélagsins Atlanta eftir
okkur. Sú síðasta í eigu félagsins. Til-
gangur þessarar ferðar er að fljúga
vélinni frá Dublin yfir Atlantshafið, til
Bandaríkjanna og lenda í eyðimörk-
inni í Arizona þar sem flugvélinni
verður lagt innan um aðra gamla
vinnuhesta sem hafa lokið hlutverki
sínu. Með mér í bílnum er áhöfn flug-
vélarinnar, þegar farin að gantast og
ræða um daginn og veginn. Ég er enn
hálfsofandi og blanda mér ekki mikið í
umræðuna. Jóhann Þórisson ekur
bílnum á „öfugum vegarhelmingi“
eins og tíðkast á þessum slóðum og
tekst bara merkilega vel til. Jóhann
er yfirflugstjóri Atlanta og er flug-
stjóri í þessari ferð. Honum til halds
og trausts eru þeir Nasir aðstoðar-
flugmaður og Max vélstjóri, tveir hör-
undsdökkir kumpánar á miðjum
aldri, kunna sitt fag og eru sérlega
fjörugir. Við rennum í hlað fyrir utan
lítið skrifstofuhúsnæði og förum inn.
Hér fer mesta pappírsvinnan fram.
Eftir að kaffið er komið í bollana er
sest niður fyrir framan pappírsstafl-
ann. Þar er að finna veðurkort, einnig
kort er sýna hvernig vindur blæs í
hinum ýmsu flughæðum, en slíkt get-
ur haft mikið að segja um flugið og þá
helst hversu langan tíma tekur að
fljúga og hversu mikil eldsneyt-
iseyðslan verður til áfangastaðar.
Næst er flugleiðin skoðuð, þyngdar-
útreikningar gerðir og loks farið yfir
svokölluð „Notam“, sem eru upplýs-
ingar er varða sérstakar reglur og að-
varanir á okkar flugleið. Þegar þetta
er að baki er hringt á bensíntrukkinn
og pantað eldsneyti fyrir flugið, rétt
tæp 40 tonn. Þyngd eldsneytisins í
þetta flug samsvarar því þyngd rúm-
lega 20 meðalstórra fólksbíla.
Tristar (Lockheed 1011) kom fyrst
á markað árið 1971. Hún flokkast sem
breiðþota og tekur 362 manns í sæti.
Ansi mikið ferlíki, vegur mest rúm
211 tonn. Vélin er knúin áfram af
þremur Rolls Royce hreyflum og
hlýtur nafnið þaðan, Tristar. Það er
hátt til lofts og vítt til veggja. Tvær
lyftur eru frá farþegarýminu niður í
lest, í matarbúrið, þar sem ofnarnir
standa í röðum og veitir víst ekki af
þegar vel á fjórða hundrað svangir
magar eiga að fá að borða í einum
grænum hvelli.
Og þarna stendur vélin okkar, TF-
ABT, og speglar krómaðan magann í
pollunum. Þegar við stígum upp í
hana er ekki laust við að maður spyrji
sig hvers vegna í ósköpunum sé verið
að fara með svo brúklega flugvél í
„kirkjugarðinn“. En svona er bara
þessi flugheimur. Öryggis- og þæg-
indakröfur eru það miklar að endur-
nýjun er örari en margan grunar og
þó eflaust mætti fylla þessa vél af
ferðalöngum og fljúga með þá í sólina
er verið að rýma til fyrir nýrri og hag-
kvæmari flugvélum.
Þetta er reyndar ekki fyrsta vélin
sem Atlanta leggur í eyðimörkinni. Í
raun og veru má segja að fyrstu flug
sem flogin voru í nafni Atlanta hafi
verið ferjuflug með gamlar vélar í
flugvélakirkjugarða fyrir eigendur
þeirra. Síðan þá hefur félagið vaxið og
dafnað ótrúlega hratt. Það er merki-
legt hvað hægt er að gera með innsæi,
dugnaði, heppni og góðu eldhúsborði,
en það var einmitt miðstöð flugfélags-
ins fyrstu árin.
Ekki þarf snilling til að sjá að TF-
ABT er komin nokkuð til ára sinna;
engir „sjónvarpsskjáir“ heldur mæl-
arnir í stjórnklefanum af gömlu góðu
„klukkugerðinni“. Nýjar flugvélar
hafa af mun meiri sjálfvirkni að státa,
enda eru flugmenn þar oftast nær
tveir í stað þriggja. Gott mál en þó
þykir mörgum flugmönnum meira
spennandi að vinna í eldri gerð stjórn-
klefa. Meiri vinna, meiri áskorun.
Tölvutækni hefur að miklu leyti leyst
vélstjóra frá störfum í flugi í dag. En
það er gott að hafa Max. Hann er góð-
ur vélstjóri, lagar gott kaffi og
skemmtilegt að rausa í honum.
Ég tek nokkrar myndir af upphafi
ferðarinnar í Dublin en er feginn að
vera rekinn inn úr kuldanum þar sem
allt er klárt og komið að brottför.
Stuttu síðar mala hreyflarnir þrír og
við ökum í átt að flugbrautinni okkar.
Skemmtilegt hversu blönduð flugum-
ferðin er á vellinum í Dublin. Nítján
sæta Dornier, 200 sæta Airbus og 10
sæta Cessna sem virðist ósköp lítið
kríli. Það er farið að létta til er við
lyftum okkur til vesturs. Héðan er
förinni heitið til Bangor á austur-
strönd Bandaríkjanna þar sem áætl-
að er að millilenda eftir tæpar sex
klukkustundir. Nærri 20 þúsund fet-
unum klifrum við upp úr skýjaþykkn-
inu og bláminn tekur á móti okkur.
Allt lítur eðlilega út, a.m.k.að ég fæ
best séð.
Ég rölti aftur í farþegarýmið og fæ
mér sæti. Einkennilegt, einn innan
um hundruð tómra sætaraða. Eins og
að vera einn í bíó. Það eru einmitt
nokkur stór kvikmyndatjöld í vélinni.
Ég róta í kassa í leit að spólum í
myndbandstækið. Það er búið að taka
mest nothæft dót innan úr vélinni
nema þá helst ælupokana úr sætun-
um. Skildu 360 ælupokar duga mér til
ferðarinnar?
Með heitt kaffi kem ég aftur fram í
stjórnklefann en þá er vélstjórinn í
miðjum samræðum við Jóhann og
Nasir og er þungur á brún. Ég legg
við hlustir. Max segir að mælitæki
gefi til kynna að óeðlilegur titringur
greinist í hreyfli númer 3, þ.e. hægri
hreyfli. Max dregur þá ályktun að hér
sé einungis um bilun í mælitæki að
ræða en ekki hreyflinum sjálfum.
Kallinn sjálfsagt séð eitthvað þessu
líkt áður. Áhöfnin ræður nú ráðum
sínum. Yfirvegun ræður ríkjum. Flett
er í handbókum vélarinnar, kostirnir
vegnir og metnir. Að lokum er tekin
sú ákvörðun að drepa á hægri hreyfl-
inum í varúðarskyni og beygja af leið
og halda til Keflavíkur til að láta flug-
virkja yfirfara hreyfilinn. „Better safe
than sorry“ segir Maxi. Mikill tími og
peningar fara í þjálfun flugmanna í
viðbrögðum við óvæntum uppákom-
um og má víst telja þetta til einnar
slíkrar. Efir að áhöfnin hefur slökkt á
hreyflinum, er hæðin lækkuð niður í
rúm 20.000 fet, beygt til hægri og
stímið tekið á Ísland. Þessi „bilun“ er
ósköp tilkomulítil, verð ekkert var við
að nú sé einum hreyfli færra. Þetta
gerir ferðina bara meira spennandi ef
eitthvað er. Smávægilegar bilanir eru
ekki óalgengar í flugi. Það sem gerir
þetta broslegt er að þessi tiltekna
flugvél, TF-ABT, hefur reynst með
eindæmum traust, ekkert bilað og
verið á réttum tíma alla sumarvertíð-
ina. En núna í lokafluginu tekur hún
upp á þessu. Nasir grunar að hún sé
að mótmæla því að nú eigi að leggja
henni.
Fyrsti vetrarsnjórinn er fallinn
heima á Íslandi. Ungur flugvirki tek-
ur á móti okkur, segist þurfa tvær
klukkustundir til að komast fyrir bil-
unina. Ljómandi. Ég get þá náð mér í
blöð inni í fríhöfninni að lesa.
Nákvæmlega tveimur tímum síðar
er vélin komin saman og klár í slag-
inn. Bangor er í fimm klukkustunda
fjarlægð frá okkur. Max hafði þá rétt
fyrir sér, mótorinn í fínu lagi en bil-
aður mælir gaf rangar upplýsingar.
Bangor er með rólegri stöðum sem
ég hef komið á í Bandaríkjunum.
Engu að síður mætti okkur stór og
hátíðleg nefnd lögreglu og tollskoð-
unarmanna. Þeir skoðuðu skilríkin
okkar djúpt hugsi og litu gróflega yfir
vélina okkar svona rétt til að friða eig-
in samvisku. Allt gekk vel nema hvað
Max fékk sérstaka athygli. Þannig er
að hann er með breskt vegabréf en
þar kemur fram að fæðingarland
hans er Íran. Því miður hefur Osama
bin Laden kallað tortryggni yfir allt
litað fólk á Vesturlöndum. Max er
spurður spjörunum úr en allt reynist
auðvitað í lagi. Og þó. Max elskar að
fá sér kúbanskan vindil eftir flug og
þurfti tollurinn endilega að reka aug-
un í nokkra slíka í töskunni hans. Eru
þeir umsvifalaust gerðir upptækir að
sögn vegna viðskiptabanns við Kúbu.
Þarna er eitt mesta vandamál Banda-
ríkjanna í hnotskurn; lög og reglur
eiga það til að trufla heilbrigða hugs-
un. Hverju breytir þótt nokkrir kúb-
anskir vindlar séu púaðir inná hótel-
herbergi? Reyndar er ég viss um að
eftir allt hafi þeir verið reyktir þetta
kvöld. Af bandarísku tollgæslunni!
Ég bít í vörina, segi ekki orð.
Leigubíll skutlar okkur á hótelið.
Hér verður áð í nótt. Enginn gjald-
mælir er í Dick’s Taxi. Hann man
bara hvað allt kostar.
Þar sem við erum nú í ævintýraferð
er ákveðið að prófa ævintýralegan
mat. Við hliðina á hótelinu er þessi fíni
McDonald’s restaurant. Við látum
slag standa. Svei mér þá ef borgar-
arnir smakkast ekki eins og þeir á Ís-
landi. Ótrúlegt!
Snemma næsta morgun er það
sami leigubíllinn sem skutlar okkur út
á völl. Það er bara einn leigubíll á
svæðinu og Dick á hann. Sannarlega
smábær. Úti er mjög kalt en leigubíl-
stjórinn er alsæll, í stuttbuxunum
með sítt að aftan og einmana kántrý-
söngvari rekur raunir sínar fyrir hon-
um í útvarpinu. Á flugvellinum tekur
við sama ferli og fyrir flugið daginn
áður og eftir að pappírsmálin eru frá-
gengin leggjum við í hann. Útsýnið úr
stjórnklefanum er betra en gengur og
gerist og ég nýt þess að sjá trjátoppa
og sveitavegi skreppa saman fyrir
neðan okkur er vélin hækkar flugið til
vesturs. Annar kostur við svo stóran
stjórnklefa er óvenjumikið pláss fyrir
mann sem nálgast tvo metra á hæð.
Ef þetta væri alltaf svona. Ég kann
vel við þessa flugvél. Það fer vel um
mig, stemmningin er góð og ég
hlakka til að komast í hitann í eyði-
mörkinni.
Pinal Airpark heitir flugvélakirkju-
garðurinn og er rétt norðan við Tuc-
son. Eftir seinni heimsstyrjöldina
skapaðist þörf fyrir geymslusvæði
fyrir gamlar flugvélar. Var ástæðan
gífurlegt umframmagn flugvéla eftir
að stríðinu lauk. Er slík svæði að finna
víða í Bandaríkjunum en þau eru
einna stærst í Arizona því staðurinn
telst heppilegur vegna lítils loftraka
og lágs sýrustigs í jarðvegi. Tæring er
því næsta óþekkt. Stráheilt lakkið á
20 ára gömlum Cadillac bílum ber því
vitni.
Til eru tveir flokkar flugvélakirkju-
Síðasta flugferðin
Morgunblaðið/Þórir Kristinsson
Lockheed Tristar breiðþota flugfélagsins Atlanta
búin undir síðustu flugferðina.
Boeing-747 júmbóþota situr illa farin á kviðnum í Pinal Airpark.
Flugvélar merktar flugfélaginu American standa í röðum með byrgt
fyrir glugga. Þær verða ekki notaðar framar.
Skammt frá Pinal Airpark er hinn risavaxni Davis Monthan-
kirkjugarður. Skyldi þessi fljúga á næstunni?
TF-ABT speglast í gleraugum flugmanns á flugvellinum í Bangor í Maine
skömmu fyrir hennar síðasta flug í flugvélakirkjugarðinn í Arizona.
Allir kannast við
bílakirkjugarða, en
flugvélakirkjugarðar
koma ekki oft upp í
hugann. Þeir geta
þó verið risavaxnir
eins og gefur að
skilja og sagt mikla
sögu. Þórir Krist-
insson fór í síðustu
flugferð
TF-ABT breiðþotu
flugfélagsins Atlanta
í flugvélakirkjugarð
í Arizona.