Morgunblaðið - 22.01.2002, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Hvað er það sem borgar-arkitekt á að fást við? Forsagan er sú að þaðhefur átt sér stað nokkur
uppstokkun á stjórnkerfi borgarinn-
ar á síðustu árum. Byggð hafa verið
upp stærri svið innan borgarinnar
eins og þekkist í öðrum stórborgum
þar sem borgarstjórn er byggð upp
ekki ólíkt ríkisstjórn, þ.e. einn yfir-
borgarstjóri og fagborgarstjórar.
Hér hafa menn að vísu ekki stigið
skrefið til fulls en engu að síður búið
til fjögur meginsvið sem borgar-
stjóri hefur greiðari aðgang að gegn-
um sviðstjórana til þess að geta bet-
ur haldið utan um þá stórborg sem
Reykjavík er að verða. Þegar ákveð-
ið var að fella saman starfsemi bygg-
ingafulltrúa og borgarskipulag og
jafnvel hluta af starfsemi borgar-
verkfræðings lét ég vita að ég gæti
alveg séð fyrir mér að stíga aðeins til
hliðar. Mér fannst eðlilegt að það
nýja fólk sem væri að koma til fengi
að móta sviðin. Borgarstjóri bauð
mér þá þetta nýja embætti, sagðist
oft hafa verið að huga að því að hér
þyrfti að vera borgararkitekt og
spurði mig hvort ég væri tilbúinn að
taka þetta að mér sem tveggja ára
starf og undirbyggja þetta embætti
miðað við að það yrði framtíðaremb-
ætti innan borgarinnar þar sem unn-
ið væri að því að móta arkitektúr-
stefnu fyrir borgina og halda utan
um hana. Starf borgararkitekts
snýst einkum um það að setja fram
sýn eða heildstæða stefnu um hvern-
ig borgin eigi að þróast. Menn spyrja
þá gjarna spurninga á borð við:
Hvernig er okkar borg? Hefur hún
einhverja sérstöðu sem menn vilja
halda í? Samkvæmt lýsingu á starf-
inu á borgararkitekt að vinna að
stefnumótun sem lýtur að yfirbragði
og útliti hins manngerða umhverfis,
s.s. gatna, lýsingar, grænna svæða,
útsýnis o.fl. sem hefur afgerandi
áhrif á heildarsvip og fagurfræði
borgarinnar. Þá á hann einnig að
fylgjast með gæðum hönnunar á
vegum borgarinnar og vera öðrum
stofnunum til ráðgjafar á því sviði.
Þetta getur orðið mikilsvert starf ef
vel tekst að móta það.“
Búum í mjög ungri borg
Ferðamenn tala gjarnan um að
Reykjavík sé ólík öðrum borgum.
„Já, Reykjavík hefur mikla sér-
stöðu ef maður horfir til stærri
borga í kringum okkur og höfuð-
borganna á Norðurlöndunum. Þetta
eru borgir sem hafa verið að byggj-
ast upp á mörg hundruð árum og
þær eiga miðkjarna sem er ævagam-
all. Við búum hins vegar í borg sem
hefur að mestu leyti byggst á síðustu
öld og þess vegna er ekki nema eðli-
legt að hún sé öðruvísi. Ég lít svo á
að það sé þýðingarmikil spurning
hvort Reykjavík eigi ekki að fá að
halda sérkennum sínum og vera
öðruvísi borg en aðrar borgir. Þetta
atriði hefur komið upp í umræðunni
um Vatnsmýrina. Það er oft eins og
menn segi: Við eigum ekki eins mið-
borg og aðrar borgir; það er eins og
menn vilji taka Vatnsmýrina og reisa
þar sjö hæða randbyggð eins og er
að finna í erlendum borgum. Menn
horfa oft til þessara gömlu borga
sem eru gríðarlega þéttar með bygg-
ingum upp á fimm til sjö hæðir.
Þetta er óneitanlega sú dæmigerða
borgarmynd sem flestir kannast við
en spurningin er hins vegar sú hvort
við viljum að Reykjavík verði eins og
aðrar borgir. Má Reykjavík ekki
þróast öðruvísi? Bæði okkar sjálfra
vegna og vegna ferðamanna held ég
að við eigum að líta mjög til sér-
kenna og einkenna Reykjavíkur.“
Hvað einkennir arkitektúrinn í
Reykjavík? Er það óreiða og ósam-
ræmi?
„Nei, það tel ég ekki.
Hjarta borgarinnar er í
Kvosinni og menn fóru
snemma að huga að upp-
byggingu borgarinnar.
Það var gert skipulag ár-
ið 1927 þótt það hafi ekki
verið staðfest formlega og þá varð
Hringbrautin til, menn bjuggu til
hringbraut utan um nokkuð stórt
svæði sem þeir héldu að duga myndi
þá öld. En borgin sprengdi þetta
auðvitað allt af sér. Það sannar og
sýnir að erfitt er að hugsa mjög langt
fram í tímann og það er alls ekki víst
hvort það er eftirsóknarvert að gera
það. Menn eiga auðvitað að eiga sér
framtíðarsýn en ég held að menn
eigi ekki að skipuleggja mjög langt
inn í framtíðina, hver kynslóð verður
nokkuð að fá að móta sitt umhverfi.“
Eigum að leysa
umferðarvandamálin
Hvað finnst erlendum arkitektum
um Reykjavíkurborg?
„Þroskuðum arkitektum finnst að
öllu jöfnu mjög spennandi að koma
til Reykjavíkur og þá fyrst og fremst
vegna þess að hún er öðruvísi. Og
mjög margir þeirra segja að við eig-
um að halda áfram að vera með öðru-
vísi borg. Mörgum Íslendingum
finnst þetta vera asnaleg borg og
vera hálfgert þorp. Mér finnst vera
jákvæðari stemmning gagnvart
borginni og hvernig hún er að þróast
á meðal útlendinga en meðal heima-
fólksins. Þetta er afskaplega notaleg
og góð borg að vera í. Umferðin er að
vísu orðin ansi mikil en það er ein-
faldlega mál sem við eigum að leggja
áherslu á að leysa. Og raunar er um-
ferðin hér ekkert í samanburði við
það sem maður getur lent í í öðrum
borgum erlendis.“
Hvað með miðborg-
ina?
„Miðborgina er hægt
að styrkja, bæði með því
að bjóða upp á möguleika
á uppbyggingu og taka
ákvarðanir um hvað eigi
að vernda en vera þá um leið tilbúinn
að hafa einhvers staðar góð svæði
þar sem hægt er að ryðja til og
byggja upp. Hin styrkingin er auð-
vitað sú að þétta íbúabyggð að mið-
borginni eins og menn hafa verið að
gera á undanförnum árum á Skúla-
götunni og nú er raunar að fara af
stað slík vinna á seinasta reitnum á
þessu svæði, þ.e. „Eimskipsreitn-
um“. Þá má nefna uppbygginguna
við Borgartún, það er ein
ilstarfsemi sem styrkir mi
Sá þáttur sem ég held þó að
að styrkja miðborgina
áframhaldandi uppbygging
ingarsviðinu þannig að m
verði alvöru menninga
landsins alls með söfn, tón
ráðstefnusali, hótel og hels
líka viljað sjá bíóhús í mi
það er vont að missa b
burtu. Það verður líka áhu
sjá þær hugmyndir sem b
opnun samkeppni um tón
ráðstefnumiðstöð og hótel
kálasvæðinu. Þá get ég nef
er gríðarlega mikill ávinnin
að hafa háskólasvæðið se
byggð við miðborgina. Í
bandi má nefna hugmyndi
indaþorp á háskólasvæðinu
styrkja miðborgina. Eins m
að ef tekin verður ákvörðu
að meginstarfsemi Land
verði þar sem hann er núna
að við það að Hringbrau
færð og þar skapist pláss fy
spítala – háskólasjúkrahús
að við getum tengt það s
skólabyggðinni verður þa
styrkur fyrir miðborgin
vegna tel ég það vera mik
Landspítalinn verði áfram
stað.“
Þurfum að halda í hö
Hvað með svæðið við höf
„Við megum ekki gleym
Reykjavík varð til sem ha
og við þurfum að halda í hö
legg mikla áherslu á það
höfnin lifi og ég held að m
ekki að líta á hana sem
vandamál eða að hún sé fyr
legri íbúðarbyggð. Þar sem
ur gerst, eins og t.d. í Balti
Eigum að
í sérst
borgari
Þorvaldur S. Þorvaldsson hefur verið
það er alveg ný staða innan borgarke
Arnóri Gísla Ólafssyni frá þróun bo
sínum um framtíðarskipulag henn
Þorvaldur: „Við getum ekki byggt eins og aðrar þjóðir. Við ve
norðarlega á hnettinum og því verðum við að byggja borg sem
Útlendum arki-
tektum þykir
spennandi að
koma til
Reykjavíkur
VERÐLÆKKANIR
KYNJAMISRÉTTI Í
VÍSINDASAMFÉLAGINU
Þótt mikið hafi miðað í jafn-réttismálum á undanförnumáratugum reynist konum þó
enn ótrúlega torsótt að ná frama á
mörgum sviðum þjóðfélagsins.
Múrarnir eru víða og oft þar sem
síst mætti ætla að óreyndu. Í
Morgunblaðinu á sunnudag var við-
tal við Agnesi Vold, sérfræðing í
ónæmisfræði við Gautaborgarhá-
skóla, sem hefur vakið mikla at-
hygli í Svíþjóð og víðar vegna rann-
sókna sinna á matsferli
Rannsóknarsjóðs heilbrigðisvísinda
í Svíþjóð, sem leiddu í ljós að þrisv-
ar sinnum auðveldara var fyrir karl
en konu að fá vísindastöðu hjá
rannsóknarsjóðnum.
Vold vann rannsókn sína ásamt
Christine Wennerås og í viðtalinu
lýsir hún því hvernig reynt hafi
verið að leggja steina í götu þeirra
meðan á rannsókninni stóð. Þær
birtu sínar fyrstu niðurstöður árið
1995 og fylgdu þeim síðan eftir með
frekari rannsóknum og grein, sem
birtist í tímaritinu Nature tveimur
árum síðar undir heitinu „Kunn-
ingjatengsl og kynjamismunun í
jafningjamati vísindasamfélagsins“.
Eins og segir í viðtalinu komust
þær þar að þeirri niðurstöðu að
kvenumsækjendum væri kerfis-
bundið mismunað hjá sjóðnum.
Konur þyrftu að leggja fram 2,5
sinnum fleiri greinar eða rannsókn-
ir en karlumsækjendur til að fá
sambærilegt mat fyrir vísindalega
hæfni og að meðaltali væri 50% erf-
iðara fyrir konur en karla að fá
fyrsta styrkinn.
Vold og Wennerås eru í sérfræð-
ingahópi Evrópusambandsins um
konur og vísindi. Í skýrslu hópsins
frá árinu 2000 kemur fram að kon-
ur standi verr að vígi í vísindum en
karlar í ríkjum Evrópusambands-
ins. Hún segir að völd kvenna í vís-
indasamfélaginu séu ekki í neinu
samhengi við þann fjölda, sem
vinnur að rannsóknum, og þetta
valdaleysi hafi í för með sér að þær
hafi lítil áhrif á það hvað er rann-
sakað með þeim afleiðingum að
samfélögin fari á mis við þá mögu-
leika, sem liggi í hugmyndum
þeirra. Vold telur að vísindasam-
félagið muni ekki breytast innan
frá og því verði breytingin að koma
frá almenningi, stjórnmálamönnum
og þeim, sem eru í áhrifastöðum.
Það væri hæpið að ætla að hið ís-
lenska vísindasamfélag væri mjög
frábrugðið því, sem gerist í kring-
um okkur. Innan Háskóla Íslands
er starfandi jafnréttisnefnd. Sam-
kvæmt erindisbréfi hennar frá 1997
er hlutverk hennar að afla upplýs-
inga um stöðu jafnréttismála innan
Háskólans, gera tillögur um jafn-
réttisstefnu, efna til umræðu og
fræðslu um jafnréttismál innan Há-
skólans og veita ráð og umsögn í
jafnréttismálum. Nefndin hefur
gert jafnréttisáætlun, sem tekur til
fjögurra ára og var samþykkt í Há-
skólaráði haustið 2000. Í áætluninni
segir: „Stefnt er að því að jafnrétt-
issjónarmið verði samþætt allri
starfsemi háskólasamfélagsins. Það
þýðir að jafnrétti kynjanna verði
haft í huga við alla stefnumótun,
ákvarðanatöku og áætlanagerð.“
Í úttekt í Morgunblaðinu á liðnu
hausti um jafnréttisnefndina segir
að könnun Félagsvísindastofnunar
á starfsaðstæðum starfsmanna Há-
skólans árið 1996 og úttekt Þor-
gerðar Einarsdóttur, lektors í
kynjafræði, á vinnumatskerfi há-
skólamanna sýni að menntun skili
konum ekki jafn háum stöðum og
körlum og að þær sitji í lægri
stöðugildum meðan jafnvel minna
menntaðir karlar færist upp virð-
ingarstigann. Konur virðist því
lengur að vinna sig upp innan há-
skólasamfélagsins og jafnt hlutfall
kynjanna í námi hafi enn sem kom-
ið er ekki skilað konum upp á æðri
stig kennslu eða rannsókna.
Betri mælikvarði en verðleikar er
vandfundinn. Ekkert samfélag
græðir á því að taka sýknt og heil-
agt klíku fram yfir verðleika. Ef
einhvers staðar mætti ætla að verð-
leikasjónarmið væri innbyggt er
það í vísindasamfélaginu. Því miður
er því ekki að heilsa og á meðan
ekki verður breyting þar á tapa
ekki aðeins fræðin, heldur fer sam-
félagið allt á mis við krafta þeirra
kvenna, sem gengið er framhjá í
nafni mismununar og ójafnréttis.
Eins og búast mátti við hafa fleiriverzlunarkeðjur fylgt fordæmi
Byko frá því á laugardag og lækkað
verð hjá sér. Þannig tilkynnti Húsa-
smiðjan, að fyrirtækið mundi lækka
verð um 3%, og í gær gengu for-
ráðamenn Fjarðarkaups í Hafnar-
firði fram fyrir skjöldu og lýstu því
yfir, að þeir mundu lækka vöruverð
um 3%.
Í gærkvöldi höfðu ekki fengizt
skýr svör hjá stóru matvörukeðjun-
um tveimur, Baugi og Kaupási, um
viðbrögð þessara aðila. Talsmenn
Bónusverzlana, sem eru starfræktar
á vegum Baugs, lýstu því yfir, að þeir
mundu áfram bjóða lægsta vöruverð
og talsmenn Hagkaups, sem er einn-
ig innan Baugs, sögðu að þeir mundu
fjölga tilboðum í verzlunum sínum.
Búast má við að neytendum þyki
þetta ekki viðunandi svör hjá stóru
keðjunum tveimur. Að minnsta kosti
er ljóst, að með 3% verðlækkun á öll-
um vörutegundum hafa Fjarðarkaup
skapað sér mjög sterka samkeppn-
isstöðu.
Sú hreyfing til verðlækkunar, sem
Byko kom af stað með tilkynningu
um 2% lækkun á öllum vörum og
skuldbindingu um að hækka vöru-
verð ekki fram til 1. maí, hefur nú
þegar haft gífurleg áhrif á afstöðu al-
mennings til verðlagsmála. Gera má
ráð fyrir, að þrýstingur almennings-
álits á aðrar verzlanir að fylgja í
kjölfarið muni aukast mjög á næstu
dögum.