Morgunblaðið - 29.01.2002, Blaðsíða 19

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 2002 19
VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
Kl
ippstopp
2
8
.FEB R Ú AR
20
0
2
TVÖ sýni af blönduðum súrmat
voru talin ósöluhæf í rannsókn sem
fram fór fyrr í þessum mánuði, sam-
kvæmt frétt frá Umhverfis- og heil-
brigðisstofu Reykjavíkur. Tekin
voru 47 sýni af súrmat frá fjórum
veislueldhúsum og sex framleiðend-
um og reyndust 45 söluhæf, eða
96%. Sala á hinum ósöluhæfu sýn-
um var stöðvuð og var ástæðan ann-
ars vegar myglusveppir og of mikill
gerlafjöldi hins vegar. Taldist sýru-
stig í flestum tilvikum viðunandi, að
því er segir í samantekt um rann-
sóknina, og þykir niðurstaðan
benda til að verkun á súrmat þeim
sem er á boðstólum á Þorranum sé
góð. Rögnvaldur Ingólfsson, deild-
arstjóri matvælasviðs Umhverfis-
og heilbrigðisstofu Reykjavíkur,
segir niðurstöðu rannsóknanna
svipaða og undanfarin ár og ef eitt-
hvað sé fari gæði súrmatar batn-
andi.
Framleiðendurnir sem um ræðir í
rannsókninni eru Kjarnafæði, Múla-
kaffi, SS, KEA, Bautabúrið, Sölu-
félag AH, Norðlenska, Veislusmiðj-
an, Gaflinn sf. og Skútan.
Voru tekin sýni af blóðmör,
hrútspungum, lifrarpylsu, lunda-
böggum, sviðasultu, blönduðum súr-
mat, grísasultu, grísatám, bringu-
kollum og magál.
Örverur, sýrustig og fjöldi
mjólkursýrugerla
Til rannsóknar voru helstu atriði
sem hafa áhrif á öryggi og gæði súr-
matar, svo sem fjöldi örvera, sem
gefur til kynna hreinlæti við fram-
leiðslu vörunnar og getur valdið
matarsýkingum. Einnig var sýru-
stig mælt sem og fjöldi mjólkur-
sýrugerla sem gefa súrmat hina
sérstöku eiginleika á borð við
geymsluþol og bragð.
Skrifstofur heilbrigðiseftirlits á
höfuðborgarsvæðinu hafa með sér
samvinnu um rannsóknir á matvæl-
um, einkum þeim sem eru á mark-
aði árstíðabundið eða þurfa sér-
stakrar vöktunar með. Þar er um að
ræða Umhverfis- og heilbrigðisstofu
Reykjavíkur (áður Heilbrigðiseftir-
lit Reykjavíkur), Heilbrigðiseftirlit
Kjósarsvæðis og Heilbrigðiseftirlit
Hafnarfjarðar og Kópavogssvæðis.
96% súrmatarsýna
reyndust söluhæf
Heilbrigðiseftirlit
á höfuðborgar-
svæðinu kannar
gæði súrmatar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hrútspungar, bringukollur,
slátur, rúllupylsa, magáll,
lundabaggar og harðfiskur.
JURTAVEIG úr íslenskri ætihvönn
er komin á markað undir nafninu
Angelica. Angelica-ætihvannarveig-
in er framleidd fyrir SagaMedica –
Heilsujurtir ehf. og seld í heilsu-
vöruverslunum, lyfjabúðum og stór-
mörkuðum.
Angelica-ætihvönnin er unnin úr
fræjum jurtarinnar, sögð auka
kraft, og er ætluð gegn kvefi, flens-
um og magakvillum.
Rannsóknir á líffræðilega virkum
efnum í íslenskum lækningajurtum
hófust fyrir sex árum og hafa að
mestu verið í höndum Sigmundar
Guðbjarnasonar prófessors og
Steinþórs Sigurðssonar líffræðings,
samkvæmt upplýsingum frá Heilsu-
jurtum ehf. Fjörutíu af um 80 lækn-
ingajurtum hafa verið rannsakaðar
og hafa rannsóknirnar einkum
beinst að virkni jurtanna á þremur
sviðum, það er frumudrepandi áhrif-
um efna sem gætu virkað á krabba-
meinsfrumur, áhrifum á ónæmis-
kerfið og áhrifum á bakteríur og
veirur.
Íslenskar lækningajurtir hafa
áhrif á ónæmiskerfið
Niðurstöður rannsóknanna sýna,
samkvæmt sömu heimild, að ís-
lenskar lækningajurtir innihalda líf-
fræðileg efni sem hafa áhrif á
ónæmiskerfið og geta einnig heft
vöxt ört vaxandi
frumna og veira.
„Náttúruefni úr ís-
lenskri ætihvönn og
vallhumli sýna mikla
virkni gegn krabba-
meinsfrumum úr
mönnum, svo sem í
brjóstum, ristli, brisi
og víðar, og eru
áhrifin mismikil á ólíkar gerðir
frumna. Náttúruefni úr ætihvönn
sýna örvandi áhrif á ónæmiskerfið
og önnur eru mjög virk gegn
veirum. Breytileiki í virkni eftir
vaxtarstöðum hefur einnig verið
rannsakaður og sýna rannsóknir að
hvannarlauf hafa aðra virkni en fræ.
Einnig hefur virkni efna úr íslensk-
um lækningajurtum verið borin
saman við erlendar náttúruvörur úr
samskonar jurtum sem vaxa á suð-
lægari slóðum og hefur virkni ís-
lensku jurtanna reynst mun meiri.
Staðfestir það tiltrú manna á ís-
lenskum jurtum á víkingatímanum,
en um 1100 ára hefð er fyrir notkun
lækningajurta á Íslandi. Þar á æti-
hvönnin heiðurssess,“ segir enn-
fremur.
Fleiri náttúruvörur unnar úr æti-
hvannarfræjum, laufi og öðrum
lækningajurtum munu bíða fram-
leiðslu, samkvæmt upplýsingum frá
Heilsuvörum ehf.
Sögð virka
gegn krabba-
meinsfrumum
Jurtaveig úr íslenskri ætihvönn
er komin á markað
JÓHANNES Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir skyndi-
kannanir á borð við þær sem gerðar
voru á vigt brauðs og hitastigi mat-
vöru í nokkrum verslunum um miðjan
mánuð verða fleiri í framtíðinni.
„Þessum könnunum er ætlað að veita
aðhald og greinilegt í skyndikönnun
okkar á vigt brauðs að þar er mörgu
verulega ábótavant,“ segir Jóhannes.
Kveður hann von á skyndikönnunum
á fleiri vörutegundum á næstunni, svo
sem pökkuðu kjöti og mjólkurvörum,
sem og verðmerkingum.
Haft var eftir Kolbeini Kristins-
syni, framkvæmdastjóra Myllunnar, í
Morgunblaðinu á sunnudag að 5%
skekkjumörk á vigt væru „eðlileg
samkvæmt reglugerð“.
Um er að ræða reglugerð númer
588 frá 1993 um merkingu, auglýs-
ingu og kynningu matvæla og segir í
15. grein hennar að þegar nettóþyngd
vöru sé ekki tilgreind samkvæmt ná-
kvæmri vigt skuli hún tilgreind sem
meðalþyngd eða lágmarksþyngd.
„Þegar meðalþyngd kemur fram má
þyngd vörunnar ekki vera minni en
95% af uppgefinni nettóþyngd fyrir
vörutegundir sem vega allt að 500 g
(ml) og ekki minni en 98% fyrir vöru-
tegundir sem vega 500 g (ml) eða
meira,“ segir í reglugerðinni.
„Ekki neytandanum í óhag“
Jóhannes Gunnarsson segir að um-
rædd viðmiðun byggist á meðaltals-
útreikningum og að framleiðendur
megi ekki gefa sér að frávik fyrir
hvert stykki brauðs eða brauðmetis
sé 5%, einhver hluti þess verði að vera
yfir uppgefinni nettóþyngd svo að
samanburðurinn sé ekki „ævinlega
neytandanum í óhag“ eins og tekið er
til orða. Í skyndikönnun Neytenda-
samtakanna var reiknað meðaltal af
þremur stykkjum brauðs eða brauð-
metis og samkvæmt upplýsingum frá
Hollustuvernd ríkisins ræðst það af
umfangi framleiðslu hversu mörg
stykki á að leggja til grundvallar með-
altalsútreikningum. Hafi engar við-
miðunarreglur verið gefnar út um það
sérstaklega og framleiðendur verði að
gæta að því og jafnvel sýna fram á að
varan „haldi uppgefið meðaltal“.
Fram kom að umbúðir hefðu verið
vigtaðar með brauði og brauðmeti í
könnuninni en uppgefin þyngd á um-
búðum er nettóþyngd og því munu
frávikin hafa verið eitthvað meiri.
Fleiri
skyndi-
kannanir
á döfinni
VERÐI tillögur sjómanna og útvegs-
manna um takmörkun á framsali
aflamarks að veruleika mun verulega
draga úr framboði fisks til land-
vinnslu, sérstaklega saltfiskvinnslu.
Þetta er mat Óskars Þórs Karlsson-
ar, formanns Samtaka fiskvinnslu án
útgerðar (SFÁÚ). Hann segir að þótt
tillögurnar myndu ekki hafa teljandi
áhrif á framboð á fiskmörkuðum, sé
ljóst að eftirpurn eftir fiski á mörk-
uðunum myndi aukast til muna.
„Óverulegur hluti af afla kvóta-
lausra skipa fer yfir fiskmarkaðina
og því hefðu þessar tillögur ekki telj-
andi áhrif á framboð á fiskmörkuð-
um. Það mætti samt sem áður gera
ráð fyrir að þær ykju eftirspurn eftir
fiski á fiskmörkuðum, þar sem þessi
hópur báta hefur víða lagt landvinnsl-
unni til mikið hráefni. Kvótalausir
bátar landa í flestum tilfellum afla í
beinum viðskiptum við fiskvinnslur,
en það er ljóst að tillögurnar myndu
að mestu gera út af við slíka útgerð
og vinnslurnar þá leita eftir hráefni á
mörkuðum.
SFÁÚ hefur lýst sig fylgjandi
fyrningarleiðinni svoköllu og telur að
með henni skapist möguleiki á nýlið-
un í greininni. Tillögurnar sýnast
mér aftur á móti hækka enn frekar
þá múra sem fyrir eru í sjávarútvegi.
Það eru hinsvegar skiljanlegar
ástæður fyrir því að þessir aðilar
gera þetta samkomulag. Það er þörf
á því að skýra reglur í sambandi við
verðmyndun á fiski. Það verður hins-
vegar að gera með sérstakri löggjöf
og þetta tiltekna samkomulag geng-
ur mjög skammt í þá átt, að mínu
mati.“
Í samkomulagi sjómanna og út-
vegsmanna er gert ráð fyrir því að
fiskvinnslustöðvar eignist ekki kvóta
og segist Óskar fagna því. „Við erum
eindregið á móti því að fiskvinnslu-
stöðvar geti eignast kvóta. Miðað við
ríkjandi aðstæður yrði slíkt aðeins til
að bæta gráu ofan á svart. Ég tel að
það þurfi að skoða þessi mál mun bet-
ur. Framsal veiðiheimilda hefur
fengið að þróast í mörg ár og margir
hafa tekið ákvarðanir út frá ríkjandi
aðstæðum. Það er því ekki hægt að
loka kerfinu í einu vetfangi. Hinsveg-
ar kemur samkomulagið mér ekki á
óvart sem slíkt, það er ekki óeðlilegt
út frá hagsmunum þessara aðila. Ég
tel að við verðum að horfa á þessi mál
til langframa og þessar tillögur eru
ekki innlegg í framtíðarskipan í sjáv-
arútvegi,“ segir Óskar Þór.
Tugir fyrirtækja þyrftu að loka
„Ef þessar tillögur verða að veru-
leika er ljóst að það er ekki lengur
grundvöllur fyrir rekstri fyrirtækis-
ins,“ segir Birgir Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri Nýfisks ehf. í Sand-
gerði. Fyrirtækið byggir fiskvinnslu
sína að stórum hluta á hráefni af fisk-
mörkuðum, auk þess sem það gerir
út eitt skip og hefur byggt útgerð
þess á leigukvóta. Birgir segir ljóst
að gangi tillögurnar eftir muni draga
úr framboði á fiskmörkuðum, enda
selji mörg kvótalaus skip afla sinn á
markaði því þar fáist fyrir hann
hæsta verðið. „Við leigðum um eitt
þúsund tonna kvóta á skip okkar á
síðasta ári og keyptum um fjögur
þúsund tonn af fiski á fiskmörkuðun-
um. Ef við getum ekki leigt kvóta og
ekki keypt hann á frjálsum markaði
er ekkert annað fyrir okkur að gera
en að loka. Það yrði bagalegt því hjá
fyrirtækinu vinna á milli 80 og 90
manns. Það á ekki aðeins við um okk-
ur, heldur eru tugir fyrirtækja í sömu
sporum. Þá er ég ekki bara að tala
um útgerðir kvótalausra skipa, held-
ur einnig vinnsluna í landi,“ segir
Birgir.
Óvíst hvert aflaheimildirnar leita
Tryggvi Leifur Óttarsson, fram-
kvæmdastjóri Íslandsmarkaðar, seg-
ir óljóst hvaða áhrif tillögur sjó-
manna og útvegsmanna myndu hafa
á framboð á fiskmörkuðum. „Kvóta-
laus eða kvótalítil skip hafa í sjálfu
sér ekki landað miklum afla á fisk-
markaðina, þau eru flest í beinum
viðskiptum. Ef þessi skip hætta út-
gerð, veit maður ekki hvert þær afla-
heimildir, sem þau hafa leigt til sín,
munu leita. Það er því spurning um
hvort og þá hvaða hliðarráðstafnir
verða gerðar á þessum tillögum.
Engu að síður hljóta allir að taka það
alvarlega þegar þessir aðilar eru
samstiga í þessum efnum. Á hinn
bóginn hefur maður samúð með þeim
sem hafa fjárfest í kvótalausum skip-
um og lagt allt sitt undir miðað við
núgildandi kerfi,“ segir Tryggvi.
Ætla má að verði tillögur sjó-
manna og útvegsmanna að lögum
muni þær hafa áhrif á annað hundrað
útgerðir innan raða Landssambands
smábátaeigenda. Arthur Bogason,
formaður LS, segir að tillögurnar
myndu án nokkurs vafa þýða enda-
lokin fyrir fjölmargrar útgerðir.
„Mér finnst merkilegt að hægt sé að
kalla það sögulegt samkomulag í
sjávarútegi, þegar viðkomandi aðilar
semja fyrir aðra en sína umbjóðend-
ur. Í þessu tilfelli eru þeir greinilega
að ná samkomulagi fyrir umbjóðend-
ur sem þeir hafa engan áhuga á og
eru ekki einu sinni innan þeirra eigin
raða. Innan raða LS eru fjölmargir
sem yrðu fyrir áhrifum af þessum til-
lögum og í flestum tilfellum eru eig-
endur bátanna að róa á þeim sjálfir.
Að stilla þessu máli upp sem deilum
um kaup og kjör er aðeins rakalaus
þvættingur í þeirra tilfelli.“
Arthur telur að samkomulagið sé
aðeins sviðsetning af hálfu LÍÚ.
„Formanni LÍÚ er það eflaust ljós-
ara en mörgum öðrum að tillögurnar
fara að öllum líkindum aldrei
óbreyttar í gegnum Alþingi, enda
stangast þær á við samkeppnislög og
jafnréttisákvæði stjórnarskrárinnar.
Þá er LÍÚ skyndilega komið í hlut-
verk fórnarlambsins og það er hlut-
verk sem formaður samtakanna kann
vel að leika,“ segir Arthur.
Hefðu veru-
leg áhrif á
landvinnslu
Tillögur sjómanna og útvegs-
manna um takmörkun framsals
Morgunblaðið/Þorkell