Morgunblaðið - 29.01.2002, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. JANÚAR 2002 23
allt að
afsláttu
r
ÍSLENSKU bókmenntaverðlaunin
voru afhent með viðhöfn á Bessa-
stöðum í gær. Hallgrímur Helgason
hlaut verðlaunin í flokki fagur-
bókmennta fyrir Höfund Íslands og
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir
fyrir Ævisögu Bjargar C. Þorláks-
son í flokki fræðibóka og bóka al-
menns eðlis.
Sigurður Svavarsson, formaður
Félags íslenskra bókaútgefenda,
setti athöfnina og forseti Íslands,
Ólafur Ragnar Grímsson, gerði
grein fyrir niðurstöðu dómnefndar
og afhenti verðlaunin. Í ávarpi sem
hann flutti sagði forsetinn meðal
annars:
„Einhver spáði því fyrir nokkrum
áratugum að sú mikla fjölmiðlabylt-
ing, sem við þekkjum úr okkar dag-
lega lífi, myndi ef til vill draga úr
áhuga þjóðarinnar á bókmennta-
legum verkum. Þvert á móti, held
ég að við getum hér í dag glaðst yf-
ir því að svo hefur ekki orðið, held-
ur er jafnt með ungum og öldnum
mjög lifandi áhugi fyrir því sem
nýtt er á þessu sviði.“
Hallgrímur Helgason sagði í
ávarpi sínu: „Hið skrifaða orð er
sterkasta efni heimsins. Bækur eru
það sem við skiljum eftir okkur.
Þær eru erfðaskrá sameiginlegrar
reynslu okkar. Það ríkir sjaldnast
friður um erfðaskrár.“
Sigríður Dúna sagði í þakkar-
ávarpi sínu: „Fyrir mér er saga
Bjargar ekki síður ástarsaga. Saga
konu og ástríðufulls sambands
hennar við fræðin. Það samband
átti samtíð Bjargar erfitt með að
viðurkenna. Ég þakka því af hug og
hjarta þann heiður sem minningu
Bjargar C. Þorláksson, ævi hennar
og störfum. er hér sýndur.“
Tíu bækur tilnefndar
Tíu bækur voru tilnefndar, fimm
í flokki fræðibóka og fimm í flokki
fagurbókmennta. Bækurnar sem
tilnefndar voru til Íslensku bók-
menntaverðlaunanna árið 2001 úr
flokki fagurbókmennta eru Höf-
undur Íslands eftir Hallgrím Helga-
son, Yfir Ebrofljótið eftir Álfrúnu
Gunnlaugsdóttur, Sólskinsrútan er
sein í kvöld eftir Sigfús Bjartmars-
son, Ljóðtímaleit eftir Sigurð Páls-
son og Gæludýrin eftir Braga
Ólafsson. Tilnefnd fræðirit voru
Höfundar Njálu eftir Jón Karl
Helgason, Eldstöðvar Íslands eftir
Ara Trausta Guðmundsson, Upp-
gjör við umheiminn eftir Val Ingi-
mundarson, Björg eftir Sigríði
Dúnu Kristmundsdóttur og Konan í
köflótta stólnum eftir Þórunni Stef-
ánsdóttur.
Jón Ólafsson, forstöðumaður
Hugvísindastofnunar, tilnefndi
bækur í flokki fræðirita og bóka al-
menns efnis, og Torfi H. Tulinius,
dósent í frönsku, tilnefndi bækur í
flokki fagurbókmennta. Þriggja
manna lokanefnd valdi svo eina bók
til verðlaunanna úr hvorum flokki
en auk Jóns og Torfa situr Þor-
steinn Gunnarsson, arkitekt og
leikari, í nefndinni og er hann jafn-
framt formaður hennar. Þorsteinn
var skipaður af forseta Íslands.
Á síðasta ári hlaut Guðmundur
Páll Ólafsson verðlaunin fyrir bók-
ina Hálendið í náttúru Íslands og
Gyrðir Elíasson hlaut fagur-
bókmenntaverðlaunin fyrir smá-
sagnasafnið Gula húsið.
Bókaútgefendur leggja fram
bækur til tilnefningar. Að því er
fram kemur á vef Eddu miðlunar
og útgáfu voru að þessu sinni lagð-
ar fram 72 bækur. Í flokki fræði-
bóka, handbóka og bóka almenns
efnis voru lögð fram 25 verk en 47
bækur í flokki fagurbókmennta,
þar af 10 barnabækur, 6 ljóðabæk-
ur og 4 smásagnasöfn.
Þetta er í 13. sinn sem Íslensku
bókmenntaverðlaunin eru afhent.
Íslensku bókmenntaverðlaunin 2001 afhent með viðhöfn
Morgunblaðið/Þorkell
Hallgrímur Helgason tekur við verðlaunum fyrir Höfund Íslands úr hendi Ólafs Ragnars Grímssonar forseta.
Milli þeirra stendur Sigríður Dúna Kristmundsdóttir með sín verðlaun fyrir Ævisögu Bjargar C. Þorláksson.
„Hið skrifaða orð er
sterkasta efni heimsins“
TÓNLEIKAR Tríós Reykja-
víkur ásamt Sigrúnu Hjálmtýs-
dóttur og Bergþóri Pálssyni
sem haldnir voru í Hafnarborg,
menningar- og listastofnun
Hafnarfjarðar sl. sunnudags-
kvöld verða endurteknir annað
kvöld, miðvikudagskvöld, kl.
20.
Á efnisskrá er tónlist í léttum
dúr. Vínartónlist, sígaunatón-
list o.fl.
Tónleikar
endurteknir
Sigrún Bergþór
ENSKT horn er hljóð-
færi, en það kann að
hljóma undarlega að
það er hvorki enskt, né
horn. Enskt horn er
hljóðfæri líkt óbói,
stærra og dýpra og
mikið notað í sinfón-
ískri tónlist. Það er
hins vegar sjaldgæfara
að heyra í ensku horni
á einleikstónleikum –
og líklega svo sjald-
gæft, að enn hafi það
ekki gerst á Íslandi.
Peter Tompkins óbó-
leikari og Guðríður St.
Sigurðardóttir píanó-
leikari ætla að gefa
hlustendum færi á að
grandskoða þetta hljóðfæri í
sínu eigin veldi í músík frá ýms-
um tímum eftir ýmis tónskáld á
tónleikum í Salnum í kvöld.
Að sögn Peters Tompkins eru
verkin á efnisskránni bæði ein-
leiksverk og verk fyrir enska
hornið með píanóleik. „Enska
hornið er mikið notað í hljóm-
sveitum, sérstaklega sinfóníu-
hljómsveitum, en einnig mikið í
leikhústónlist. Mig langaði að
breyta til, og koma þessu hljóð-
færi einu sinni inn í tónleikasal.“
Peter Tompkins segir að erfitt
hafi verið að finna efni, því það
sé ekki mikið sem hafi verið
samið fyrir enska hornið sem
einleikshljóðfæri. „Hindemith
samdi reyndar fyrir nær öll
hljóðfæri sem til eru, og þar á
meðal Sónötu fyrir enskt horn
sem ég ætla að leika. Þá ætla ég
líka að frumflytja nýtt verk eftir
Óliver Kentish, þetta er sóló án
titils, hann er ekki búinn að
nefna verkið ennþá. Þá verðum
við með mjög þekkt verk eftir
Ravel, Pavane pour une infante
defunte eða Óð um látna prins-
essu, en útsetningin er eftir
samtímamann Ravels, frá 1913.
Charles Koechler á verkið Au
loin, eða Úr fjarlægð, næstum
því impressjónískt í tónmáli. Þá
leikum við Sónatínu eftir Dub-
ois. Þetta er formfast verk, en
mjög skemmtilegt í flutningi og
mjög krefjandi. Við ljúkum tón-
leikunum með virtúós-stykki eft-
ir Donizetti. Hann samdi ekki
bara Luciu di Lammermoor og
Ástardrykkinn, heldur líka
Konsertínó fyrir enskt horn og
hljómsveit, og við spilum það á
enskt horn og píanó. Donizetti
samdi þetta 1816, það er áður en
hann fór að semja óperur. Þetta
er samið í þeim virtúósastíl sem
hann notaði seinna í óperunum.“
Peter Tompkins segir að
enska hornið sé gjarnan notað til
að skapa sveitastemmningu í
hljómsveitarverkum. Það sé not-
að eins og hjarðpípa. „Ætli það
sé ekki með enska hornið eins og
víóluna. Þessi hljóðfæri eru
dýpri en óbóið og fiðlan, liturinn
dimmari, og þess vegna kannski
er minna til af einleikstónlist
fyrir þessi hljóðfæri.“
Nafn hljóðfærisins hefur vald-
ið mörgum misskilningi og segir
Peter að þegar hljóðfærið var
fyrst smíðað hafi það verið smíð-
að sem tenóróbó. Tilbrigði við
þetta hljóðfæri gegndu ýmsum
nöfnum. „Á dögum Bachs var
hljóðfæri til sem hét oboe di
caccia, sem var smíðað í boga og
með bjöllu úr málmi. Það var
líka til í uppsnúnu formi. Það
gæti vel verið að svo hafi orðið
mistúlkun frá frönsku yfir í
ensku við þýðingu á nafninu. Á
frönsku var hljóðfærið kallað
„cor anglais“, cor, eða horn,
vegna þess að það leit út eins og
veiðihorn, en anglais, vegna þess
að það var „onglais“ [sem getur
þýtt með kló eða bogið á
frönsku, innsk. blm.], sem er líkt
„anglais“ og þetta er misskiln-
ingur sem hefur fest við hljóð-
færið, sem enn er kallað cor
anglais. Sumir kalla það engla-
horn, en ég er ekki alveg sam-
mála því. Hallgrímur Helgason
kallaði það hins vegar krókhorn
í tónlistarorðabók sinni en ég
held að það myndi valda enn
meiri misskilningi að taka það
upp.“
Tónleikar Peters Tompkins og
Guðríðar St. Sigurðardóttur eru
í tónleikaröð kennara Tónlistar-
skóla Kópavogs og hefjast kl. 20
í Salnum.
Enskt horn
í sviðsljósi
Guðríður St. Sigurðardóttir og Peter
Tompkins með enska hornið.
Morgunblaðið/Ásdís