Morgunblaðið - 01.02.2002, Page 31

Morgunblaðið - 01.02.2002, Page 31
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. FEBRÚAR 2002 31 HUGRÆN atferlismeðferð(cognitive behavioraltherapy) er árangursrík-asta meðferðin til að hjálpa fólki til að takast á við þung- lyndi og kvíða, að sögn breska hjúkr- unarfræðingsins Simone Wakelins. Eydís Kr. Sveinbjarnardóttir, sviðsstjóri hjúkrunar- geðsviðs Landspítala – Háskólasjúkrahúss, segir að Simone Wakelin hafi verið fengin til að halda vik- unámskeið í hugrænni atferlismeðferð (CBT) fyrir þá sem vinna í bráðamóttöku á geð- deildunum. Hún segir að mikil áhersla sé lögð á sérhæfingu í meðferð á sjúkrahús- inu. Það vilji byggja upp göngu- og dag- deildir og umrætt meðferðarform sé mjög vænt í slíkri vinnu. Á nám- skeiðinu eru hjúkrunarfræðingar, sálfræðingar, félagsráðgjafar og iðjuþjálfar og segir Eydís að verið sé að bæta þjónustuna. Tekið á hugsunum Simone Wakelin segir að um kynningu á hugrænni atferlismeð- ferð sé að ræða. Þeir, sem séu haldn- ir til dæmis geðklofa, kvíða eða þunglyndi, stríði við ákveðna hugs- anaskekkju eða neikvæðar hugsan- ir, sem valdi vanlíðan, en á þessum hugsunum megi taka með því að beita CBT og tilgangurinn með námskeiðinu sé að benda á leiðir í því sambandi. Þegar viðkomandi skoði hvaða hugsanir valdi vanlíðaninni geti hann gripið inn í jafnóðum og þannig breytt líðaninni og þar með hegðaninni. Meðferðin byggist á því að vinna með skjólstæðingnum og aðstoða hann við að taka á málunum. Hún segir að meðferðin byggist á viðamiklum rannsóknum frá því um 1964 og sé ein af fáum meðferðum sem sannað hafi verið að skili ár- angri. „Þunglynd manneskja er lík- legri til að ná sér fyrr með því að fara í hugræna atferlismeðferð frekar en aðra meðferð,“ segir hún og bætir við að meðferðin taki skamman en mismunandi skamman tíma, allt eft- ir ástandi skjólstæðingsins. Í því sambandi segir hún að sá sem þjáist af hræðslutilfinningu þurfi 10 til 12 45 mínútna tíma en gera megi ráð fyrir 16 til 20 45 mínútna löngum tímum vegna þunglyndis. Erfitt sé að eiga við persónuleikatruflanir en þó meðferðin geti tekið ár sé það stuttur tími með tilliti til heillar ævi. Þá segir hún að hugræn atferlismeð- ferð sé auk þess vel skipulögð og byggist á samvinnu með það fyrir augum að vinna á vandamálinu með skjólstæðingnum. Aðferðin gagnist vel skjólstæðingnum, fjölskyldu hans og sé auk þess hagkvæmur kostur, því gera megi því skóna að meðferðin taki skemmri tíma en ella. Hugsun, líðan og hegðun Hugræn atferlismeðferð byggist á ákveðnu líkani. Hugsun einstak- lings hefur áhrif á hvernig honum líður líkamlega, sem hefur áhrif á skap, tilfinningar og hegðun viðkom- andi. Með því að beita hugrænni at- ferlismeðferð má breyta hugsuninni og þar með hegðuninni. Í þessu sam- bandi nefnir Simone Wakelin þekkt dæmi. „Maður fer að heiman frá sér að morgni og stígur í hundaskít á gangstéttinni. Hann hugsar með sjálfum sér: Ég get ekki gert neitt rétt. Ég geri allt rangt. Ég get ekki einu sinni farið úr rúminu án þess að gera einhverja vitleysu og get ekki farið að heiman án þess að lenda í einhverju.“ Hún segir að þessi hugsun leiði til þess að viðkomandi líði illa, hann sé þunglyndur, og hegði sér í samræmi við það. Simone Wakelin bendir á að viðbrögð manna við t.d. því að stíga á hundaskít fyrir utan heimilið á leið til vinnu séu mismunandi. „Annar einstaklingur hugsar með sjálfum sér: Hvað á ég að gera? Ef ég fer inn og þvæ skóna kem ég of seint í vinnuna og ég fæ skammir frá yfirmanninum. Við það verð ég enn æstari. Fari ég hins vegar í vinnuna í skónum með hundaskítnum á finna samstarfs- félagarnir lyktina af mér og tala ekki við mig. Það verður hræðilegt. Þvoi ég skóna geri ég það hugsanlega ekki nógu vel. Ég veit ekki hvað ég á að gera. Þetta er staðan og ég ræð ekki við hana.“ Hún segir að einstak- lingur sem hugsi á þennan hátt, hvað geti gerst ef ég geri þetta og hvað geti gerst ef ég geri hitt, sé líklegur til að verða enn æstari. „Þriðji einstaklingurinn stígur í hundaskít fyrir utan heima hjá sér og hugsar með sjálfum sér: Þessi ná- granni! Ég hef sagt honum að hafa gætur á hundinum. Þetta er mitt hús. Ég hef fengið nóg. Ég læt hann ekki komast upp með þetta.“ Hún segir að hegðun þessa einstaklings sé líkleg til að einkennast af árás- argirni. „Fjórði einstaklingurinn fer að heiman og stígur í hundaskítinn. Hann segir við sjálfan sig: Guði sé lof að ég er í skóm.“ Simone Wakelin brosir þegar hún bætir við: „Þetta er sérfræðingur í hugrænni atferlis- meðferð, en þetta dæmi sýnir hvern- ig mismunandi hugsanir geta leitt til mismunandi tilfinninga og hvernig mismunandi tilfinningar geta leitt til mismunandi hegðunar.“ Bætt líf Simone Wakelin segir að hugræn atferlismeðferð geti komið í staðinn fyrir lyfjameðferð, en henni geti líka verið beitt samhliða. Aðalatriðið sé að bæta líf einstaklingsins. Hún segir að þó oftast sé unnið með einn skjólstæðing í einu virki þessi meðferð vel í hóp því þá sjái einstaklingarnir aðra með sömu vandamál. Þeir fái því ekki á tilfinn- inguna að þeir eigi einir við ákveðið vandamál að glíma. Hins vegar verði alltaf að hafa í huga að meðferðin sé einstaklingsbundin, það sem henti einum þurfi ekki að henta öðrum. Sem fyrr segir lýkur námskeiðinu á morgun. Simone Wakelin segir námskeiðið hafa verið mjög ánægju- legt og jákvætt skref. „Það er mjög jákvætt að leita leiða til að bæta þjónustuna og þetta er skref í þá átt,“ segir hún og bætir við að valið hafi verið að kynna aðferð sem sann- að væri að skilaði mesta árangri Hugræn atferl- ismeðferð sú ár- angursríkasta Námskeið fyrir starfsfólk á bráðamóttöku geðdeilda Erlendur sérfræðingur, Simone Wakelin, er staddur hér á landi. Hún kynnir hugræna atferlismeðferð, sem talin er ein af fáum meðferðum, sem sannað hafi verið að skili árangri. Simone Wakelin ráð fyrir miðhálend- keið, eða i. Þá hefði klega góð- anatöku í efni, betri art öðrum Benti hún þessa að- asemdir á hefði ver- r leitt til m sem fal- verfisráð- umhverf- ráðherra, iðnaðar- g andvíga Vinstri al um að di Íslands yrði flat- virkjunar trar, sem af þeim 50 m hálend- ram eiga Evrópu,“ a sem svo eða óttist gan sem hér er til umræðu ber hins vegar þess vitni að þeir sem að henni standa eru ekki reiðubúnir að virða þær leikreglur sem þeir hafa sjálfir átt þátt í að setja. Þeir hafa uppi há- værar kröfur um að framkvæmdir fari lögformlegar leiðir en eru síðan ekki reiðubúnir að taka niðurstöð- unni.“ Iðnaðarráðherra sagði Vinstri græna aldrei hafa ætlað sér að taka niðurstöðu í þessu máli, heldur hafi ætlunin ætíð verið að reyna að bregða fæti fyrir framgöngu þess með einhverjum hætti. Þessi tillaga væri þar aðeins nýjasta útspilið. „Það vekur hins vegar óneitan- lega athygli að í tillögunni er ekki gert ráð fyrir að þjóðinni verði boð- ið upp á að hafna þessum virkjunar- kosti alfarið, heldur eingöngu að fresta framkvæmdinni eða sam- þykkja hana. Valið verður því ekki já eða nei, heldur já eða kannski,“ sagði Valgerður Sverrisdóttir. Vinstri grænir fallið frá and- stöðu við Kárahnjúkavirkjun? Arnbjörg Sveinsdóttir (D) þing- maður Austurlands var ekki í vafa um hug sinni til tillögunnar sem hún sagði „satt að segja vera nokk- urt skemmtiefni“. Ekki síst fyrir þær sakir, að með henni væri stað- fest að Vinstri grænir hafi í raun fallið frá andstöðu sinni við virkjun við Kárahnjúka. Sagði Arnbjörg fjölmargt mæla gegn þeirri aðferð að bera fram- kvæmd á borð við þessa undir at- kvæði þjóðarinnar. Þannig væri ekki nokkur hefð hér fyrir þjóðarat- kvæðagreiðslum, ekki sé um skýra valkosti að ræða, kosningin eigi að fara fram samhliða sveitarstjórnar- kosningum og trufli þá umræðu og beri vott um litla virðingu fyrir þeim sem starfi á þeim vettvangi. Undir þetta tók flokksbróðir hennar, Guðjón Guðmundsson, varaformaður iðnaðarnefndar, sem hvatti eindregið til þess að áfram yrði stefnt í átt til virkjunar og upp- byggingar stóriðju. Fór hann nokkrum orðum um þau samfélags- legu áhrif sem talið er að virkjun og uppbygging stóriðju muni hafa á Austurlandi, þar sem fólki hefur fækkað mjög á undanförnum árum og meðaltekjur eru í lægsta kanti. Sagði hann atvinnulíf á margan hátt einhæfara en annars staðar á Austurlandi en Kárahnjúkavirkjun og álver í Reyðarfirði muni gjör- breyta því ástandi. Vitnaði hann máli sínu til stuðnings til góðrar reynslu af álverinu á Grundartanga þar sem störf væru mjög eftirsótt og laun að meðaltali hærri en í öðr- um framleiðslugreinum. Sagði Guðjón virkjun og álver stærsta tækifærið sem við ættum til að snúa við óhagstæðri byggðaþró- un og með ólíkindum væri að Vinstri grænir berðust svo hat- rammlega gegn þessum fram- kvæmdum á sama tíma og þeir skammi ríkisstjórnina reglulega fyrir aðgerðaleysi í byggðamálum. „Ég sé ekki að þurfi frekar þjóð- aratkvæðagreiðslu um atvinnuupp- byggingu á Austurlandi en í öðrum landshlutum,“ sagði Guðjón enn- fremur. Skiptar skoðanir um virkj- unina í Samfylkingunni Formaður Samfylkingarinnar, Össur Skarphéðinsson, gerði grein fyrir afstöðu sinni til Kárahnjúka- virkjunar og benti á að Kára- hnjúkavirkjun væri ákaflega um- deild framkvæmd. Skoðanir um hana séu skiptar í flestum flokkum. „Það er alveg ljóst að í mínum flokki eru margir eindregnir virkjunar- sinnar en það er líka ljóst að í hon- um er að finna marga sem eru alfar- ið á móti virkjunum. Kannski eru þeir þó flestir í Samfylkingunni sem telja að virkjun og þjóðgarður geti farið saman,“ sagði Össur. Formaður Samfylkingarinnar taldi að með tillögu VG væri í raun verið að leggja til að málinu verði vísað frá Alþingi. Að hinir pólitísku fulltrúar á löggjafarsamkundunni verði leystir undan því oki að þurfa að taka ákvörðun sjálfir og þess í stað fari fram þjóðaratkvæða- greiðsla. Lýsti hann sig sammála því mati umhverfisráðherra að þeir valkostir, sem boðnir væru í tillög- unni, væru ákaflega óskýrir. „Nú er það svo að ég tel að í fram- tíðinni muni þjóðaratkvæða- greiðslur og beint milliliðalaust lýð- ræða verða í snarari mæli þáttur í lýðræði okkar góða samfélags,“ sagði Össur, en benti á að í þau fjöl- mörgu skipti sem Samfylkingin hafi lagt fram frumvörp þar að lútandi hafi þau fallið í grýttan jarðveg og t.d. ekki fengið stuðning þingmanna Vinstri grænna. Sagði Össur ekki hægt að fara í slíka atkvæðagreiðslu meðal þjóð- arinnar án þess að spyrja um alla þá möguleika sem uppi væru, þ.e. virkjun, þjóðgarð eða hvort tveggja. „Ég tel að það sé ekki hægt og ekki lýðræðislegt að ráðast í slíka þjóðaratkvæðagreiðslu án þess að fólk fái að velja á milli allra þessara möguleika,“ bætti hann við. Jóhanna Sigurðardóttir (S) lýsti því hins vegar hvernig þingmenn flokksins hefðu á hverju ári, eða í sjö ár, barist fyrir því að sett verði á lögbókina réttur fólks til þjóðarat- kvæðagreiðslu. Á Alþingi hefði hins vegar ríkt „ótrúlegt áhugaleysi“ fyrir þessum möguleika fólks til að hafa áhrif með beinum hætti á stór og þýðingarmikil mál sem ráðið geti útslitum um hag þjóðarinnar og alls almennings. Jóhanna sagði tillögu sem þessa fyllilega eiga rétt á sér, en þó væru á henni stórir efnis- og formgallar eins og hún væri sett fram og bæru með sér, að því er virtist, einhverja innanbúðarerfiðleika og að formað- ur flokksins sé í reynd í nokkrum vandræðagangi og erfiðleikum, enda sé hann í forsæti fyrir flokkinn í því kjördæmi sem kalli mjög á þessar virkjunar- og álversfram- kvæmdir. Jóhanna sagði Samfylkinguna telja að verði virkjað sé farsælast að tryggja ósnortin víðerni og ómet- anlegar náttúruperlur með því að stofna þjóðgarð á svæðinu. Mörg dæmi séu um slíka þjóðgarða, sem falli undir sama verndunarstig og íslensku þjóðgarðarnir, þar sem virkjunarlón sé í nánd og jafnvel innan þeirra. Velti hún því upp hvort hægt væri að ná sátt um slíka málamiðlun meðal íslensku þjóðar- innar. Frjálslyndir telja tillöguna óeðlilega Sverrir Hermannsson, formaður Frjálslynda flokksins, tók fram að hann væri virkjunarsinni. En hann sagðist hafa þann fyrirvara á fylgi við einstakar virkjanir, t.d. um arð- semi viðkomandi orkuvers, og að ekki sé gengið um skör fram á gæði landsins. Benti hann á að allar trú- verðugar upplýsingar skorti frá Landsvirkjun um arðsemi Kára- hnjúkavirkjunar og fyrirtækið verði að bæta um miklu betur í þeim efnum áður en þingheimi verði boð- ið upp á að samþykkja virkjunina. „Að svo búnu er lítið sem ekkert vitað um innihald orkusölusamn- ings, utan það að Íslendingar hafa kosið sér sem viðmælendur illvíg- ustu og ágengustu samningamenn sem þekkjast,“ sagði hann. Sverrir sagði tillögu um þjóðarat- kvæðagreiðslu um Kárahnjúka- virkjun óeðlilega að mati Frjáls- lynda flokksins. Málið væri gríðarlega flókið og erfitt úrlausnar og með fullri virðingu fyrir kjósend- um sé þeim engan veginn ætlandi að veita leiðsögn í þeim efnum héð- an af. Alþingismenn muni hafa í „fullum höndum við ákvörðun“ og það einnig þótt þeim gefist kostur á ráðgjöf hinna færustu sérfræðinga. „Ákvörðun um virkjun við Kára- hnjúka er óhjákvæmilegt að Alþingi taki, ef tekin verður, enda er þetta mál þess eðlis hvernig sem á það er litið,“ sagði Sverrir Hermannsson. væðagreiðslu um framtíð hálendisins norðan Vatnajökuls áta í ljós álit væðagreiðslu Morgunblaðið/Golli óttir, þingmaður Vinstri grænna, mælti fyrir þingsályktunartillögunni í gær. son, for- ar snupr- forseta m hann éðinsson, nar, í um- ndisins ingi í ðu sinni í s og sjón- ðu Öss- l Kára- ð að rra for- ður Sam- utningi nd- llun um illti hlut- eð ávítur útvarpi etta hefðu verið óviðurkvæmileg um- mæli. „Ég sá ekki ástæðu til þess í útvarpsumræðum að grípa fram í, eins og kannski hefði verið rétt samkvæmt 89. grein [þingskapa] en óhjákvæmilegt er að vekja at- hygli á því að ætlast er til að hátt- virtir þingmenn sýni háttvísi í ræðum sínum,“ sagði Halldór Blöndal. Af þessu tilefni kom Stein- grímur J. Sigfússon í ræðustól og baðst afsökunar á ummælum sín- um. Sagði hann sér þykja mjög miður ef þetta orð, sem sér hefði verið tamt að nota í uppvexti og alls ekki talið niðrandi í þeirri merkingu sem komið hefði við menn og aðfinnsla forseta lægi að. „Ég biðst þá velvirðingar á því við háttvirtan þingmann Össur Skarp- héðinsson,“ sagði Steingrímur. „Ég dreg þessi ummæli mín til baka.“ ur VG áminnt- ummæli

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.