Morgunblaðið - 10.04.2002, Side 21

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. APRÍL 2002 21
RÓLEGT er um að litast í Tetovo í
Makedóníu þessa dagana en borgin
var mjög í fréttunum fyrir nákvæm-
lega ári þegar átök blossuðu upp
milli albanskra skæruliða og maked-
ónska stjórnarhersins. Lífið gengur
nú sinn vanagang að nýju, verslunar-
miðstöðvar eru fullar af fólki og á
kaffihúsunum sötra menn sitt tyrk-
neska kaffi sem aldrei fyrr.
Undir yfirborðinu kraumar hins
vegar spenna og virðist það staðfesta
að þó að vesturveldunum hafi tekist
að grípa inn í þau átök, sem sett hafa
svip sinn á sögu Balkanskagans und-
anfarin ellefu ár, og stilla til friðar,
þýðir það ekki að þau séu þess megn-
ug að útrýma því hatri sem einkennir
sambúð þjóðarbrotanna á svæðinu.
Átökin í Makedóníu á síðasta ári
ollu því að sambúð slavneska meiri-
hlutans og Albana, sem telja líklega
um þrjátíu prósent íbúa, er enn brot-
hættari en hún var áður. Í Tetovo,
sem er í vesturhluta Makedóníu, en
þar eru Albanar hlutfallslega fleiri
en Makedónar, er afar grunnt á því
góða með þjóðunum tveimur og þyk-
ir staðan þar endurspeglar ágætlega
þá erfiðleika sem til staðar eru í land-
inu.
Í þeim bæjarhlutum, þar sem Alb-
anar eru í meirihluta, blakta rauðir
fánar Albaníu og minna þeir á að um
þriðjungur íbúa landsins býr yfir eig-
in sjálfsmynd og samsamar sig eng-
an veginn þeirri þjóð sem meirihlut-
inn hefur. Og makedónsk ungmenni,
sem áður sátu við hlið hinna albönsku
í skólum borgarinnar, ganga nú í
aðra skóla; aðskilnaður þjóðanna er
staðreynd í Tetovo.
„Hvernig getum við búið við hlið
Albananna hér? Við hötum hverjir
aðra,“ segir Irina Nestoroska, sem
er átján ára Makedóni. „Þeir stóðu
fyrir átökunum í fyrra, við báðum
ekki um þetta.“
Albanar líta þveröfugt á málin.
Þeir kenna meirihlutanum um
hvernig fór, og nefna sérstaklega
misrétti sem þeir hafi í gegnum tíð-
ina verið beittir af makedónsku lög-
reglunni, sem fyrst og fremst hefur
verið skipuð Slövum. „Við berum
ekkert traust til Makedónanna og
það mun langur tími líða áður en við
getum farið að treysta þeim,“ segir
Veli Pajaziti, fertugur Albani í Tet-
ovo.
Slapp vel í upphafi
átakanna á Balkanskaga
Um tvær milljónir manna búa í
Makedóníu og er landið það minnsta
af lýðveldunum sem áður mynduðu
Júgóslavíu, ef frá er skilið Svart-
fjallaland sem enn tilheyrir Júgó-
slavíu. Ólíkt því sem gerðist í Slóven-
íu, Króatíu og Bosníu snemma á
síðasta áratug tókst aðskilnaður frá
Júgóslavíu friðsamlega og raunar
bar ekkert á þeim þjóðernisátökum
sem einkennt hafa fyrrum Júgóslav-
íu undanfarin misseri fyrr en á síð-
asta ári.
Bosnía-Hersegóvína fór langverst
út úr þeim hildarleik sem geisaði á
Balkanskaga enda landið sannkölluð
blanda ólíkra þjóðarbrota. Nú er
Bosníu skipt í tvö svæði, Króata og
múslíma annars vegar og Bosníu-
Serba hins vegar, sem saman mynda
lýðveldið Bosníu. En klofningurinn
rennur enn dýpra því þó að Króatar
og múslímar eigi að heita banda-
menn er staðreyndin sú að í flestum
bæjum og borgum búa Króatar í ein-
um bæjarhluta, og múslímar í öðrum.
Sama er uppi á teningnum í Kos-
ovo, þar sem Albanar og Serbar hafa
lengi eldað grátt silfur saman og þar
sem blossaði upp stríð vorið 1999.
Þar er nánast alger aðskilnaður Alb-
ana, sem eru um 90% íbúa héraðsins,
og Serba staðreynd.
Aðskilnaður
óhjákvæmilegur?
Margir telja líklegt að sambæri-
legur aðskilnaður muni eiga sér stað
í Makedóníu. Er það mat Kim
Mehmeti, áhrifamikils albansks rit-
höfundar, að það sem geri mönnum
erfiðar fyrir að stuðla að sáttum milli
Albana og Makedóna sé sú stað-
reynd að íbúar landsins vantreysti í
æ ríkari mæli stjórnvöldum. Stafar
það af því að sí og æ berast fréttir
sem benda til að stjórnmálamenn í
Makedóníu, jafnt albanskir sem
makedónskir, séu afar spilltir.
Enn meira áhyggjuefni fyrir hinn
vestræna heim er sú staðreynd að
vopnasmygl og flutningur á ólögleg-
um innflytjendum er landlægt
vandamál á Balkanskaganum, ríkin
þar eru orðin eins konar dreifistöð til
hinna Evrópuríkjanna.
Afrek í sjálfu sér að
afstýra borgarastríði
Auðvitað skyldi ekki gera lítið úr
því afreki einu og sér, að vesturveld-
unum tókst í fyrra að afstýra alls-
herjar borgarastríði í Makedóníu.
Óljóst er hins vegar hvort sá árangur
kemur í veg fyrir þá þróun að ríkin á
Balkanskaga splundrist upp í enn
fleiri og minni ríki þar sem einungis
byggi fólk af sama sauðarhúsi.
Eru þó flestir sérfræðingar sam-
mála um að slíkt sé engan veginn
æskilegt út frá stjórnmálalegum og
efnahagslegum forsendum.
„Ég reyni að vera bjartsýnn;
smám saman mjakast þetta allt í rétt
átt. En staðan er enn mjög brothætt,
og það er enn mikið af vopnum í um-
ferð,“ segir Alain Le Roy, sérstakur
sendimaður Evrópusambandsins í
Makedóníu, en ESB hefur eftirlit
með að deilendur virði það friðar-
samkomulag sem gert var í fyrra.
„Við þurfum á frekari viðræðum að
halda milli fulltrúa Makedóna og
Albana,“ bætir hann við.
Spurningin er hins vegar hvort
slíkar viðræður – sem fulltrúar vest-
urveldanna geta reyndar krafist og
hótað því að ella verði dregið mjög úr
alþjóðlegri efnahagsaðstoð – hafi
áhrif meðal venjulegs fólks sem nú
þegar virðist hafa mótað sér fastar
skoðanir um hvert annað.
Þá má einnig efast um gildi sam-
komulags til lengri tíma litið sem
deilendur voru beinlínis skikkaðir af
fulltrúum vesturveldanna til að
skrifa undir. Og jafnvel þó að það
haldi er eitthvað yfirmáta dapurlegt
við að menn skuli ekki geta leyst
deilumál sín í friði og spekt, heldur
þurfi að snúa upp á handlegginn á
þeim til að fá þá til að setjast niður og
byrja að ræða málin.
Hatrið kraumar
undir niðri
Eitt ár er liðið frá því að átök brutust út milli slavneska
meirihlutans og albanska minnihlutans í Makedóníu
AP
Enn er mikil spenna í Makedóníu þó að vesturveldunum hafi í fyrra tekist að afstýra borgarastríði.
Tetovo. The Los Angeles Times.
SERBNESKA þingið sam-
þykkti í gær nýtt fyrirkomulag
á sambandi Serbíu og Svart-
fjallalands. Nýtt heiti á því mun
bera nafn beggja ríkjanna, en
gamla heitið, Júgóslavía, verður
lagt niður. 146 þingmenn
studdu breytinguna en 79 voru
henni andvígir. Þetta mál er enn
til umræðu á svartfellska
þinginu en verði það samþykkt,
mun það fara fyrir sam-
bandsþingið til lokaafgreiðslu.
Hættuleg
umferð
KÍNVERSK stjórnvöld skor-
uðu í fyrra á þegna sína að bæta
umferðarmenninguna og gera
vegina hættuminni, en virðist
ljóst, að lítið var á það hlustað.
106.367 manns létust í umferð-
arslysum í Kína á síðasta ári og
var það 13,3% aukning frá árinu
áður. Svo virðist sem flest sé í
skötulíki í kínverskum umferð-
armálum. Umferðarljós og önn-
ur umferðarmerki eru fá og al-
gengt er, að ökumenn virði ekki
rauðu ljósin, þröngvi sér í gegn-
um hóp gangandi fólks og leggi
bílunum á gangstéttum. Gang-
andi fólk er engu betra því það
virðir fáar reglur og gengur
jafnvel á akreinum fjölfarinna
gatna. Úti á landsbyggðinni líð-
ur varla sú vika, að ekki sé sagt
frá mannskæðu rútuslysi. Í
fréttum um umferðarslys kem-
ur ósjaldan fram, að bílstjórarn-
ir hafi ekki haft fyrir því að
verða sér úti um ökuskírteini.
Hunda-
eigendum
gerðir tveir
kostir
FRAKKLAND er mesta ferða-
mannaland í heimi og þangað
munu milljónir manna leggja
leið sína á komanda sumri.
Hugsanlegt er, að París verði þó
ekki alveg sama borgin og þeir
sáu síðast, það er að segja, að
hundaskítinn á götum og gang-
stéttum vanti. Yfirvöld í borg-
inni hafa ákveðið að skera upp
herör gegn sóðaskapnum og hér
eftir verður hver, sem ekki þríf-
ur upp eftir hundinn sinn, sekt-
aður um allt að 40.000 ísl. kr.
Áður höfðu borgaryfirvöld kom-
ið upp sérstökum stöðum þar
sem hundarnir máttu gera þarf-
ir sínar en flestir hundaeigend-
ur virtu það að vettugi. Þá var
ákveðið, að nú skyldi engin mis-
kunn hjá Magnúsi og verður
sérstakri vélhjólasveit falið að
fylgjast með framferði hund-
anna og eigenda þeirra.
Lýsinu
sungið lof
LÝSI getur minnkað næstum
um helming líkurnar á, að
hjartasjúklingar deyi skyndi-
lega. Er það niðurstaða rann-
sókna, sem ítalskir vísindamenn
hafa unnið að og eru raunar
samhljóða öðrum rannsóknum á
hollustu lýsisins. Þeir, sem tóku
þátt í rannsókninni, borðuðu all-
ir hollan mat, mikið af ávöxtum
og grænmeti, en þeir, sem fengu
að auki lýsi eða feitan fisk, komu
langbest út. Vakti það athygli,
að ekki þurfti nema eitt gramm
á dag til að gera gæfumuninn.
STUTT
Samþykkja
nýtt sam-
bandsríki
SVO virðist sem George W. Bush
Bandaríkjaforseti hafi talið að ná
mætti árangri í deilunni fyrir botni
Miðjarðarhafs með því að hunsa
Yasser Arafat, leiðtoga Palestínu-
manna, og stuðla í staðinn að sam-
komulagi milli Ísraela og hófsamari
þjóðarleiðtoga í arabaheiminum;
samkomulagi sem hinir síðarnefndu
myndu síðan þvinga upp á Palest-
ínumenn. Æ betur er hins vegar að
koma í ljós að þessir leiðtogar, sem
Bush hugðist setja traust sitt á,
hafa aðra sýn á málin en forsetinn.
Ráða má af atburðarás síðustu
daga að ýmsir gamlir bandamenn
Bandaríkjanna í arabaheiminum
deila ekki þeirri sýn sem Bush hef-
ur, eða geta í öllu falli ekki fallist á
hana vegna aðstæðna heima hjá sér
sjálfum. Þá hafa þeir ekki dregið
dul á þá skoðun sína að Bush verði
að leggja sig mun meira fram en
hann hefur gert fram að þessu við
að hafa hemil á Ísraelum.
Menn eins og Abdullah Jórdaníu-
konungur, Mohammed Marokkó-
konungur og
Hosni Mubarak,
forseti Egypta-
lands, hafa allir
talist bandamenn
Bandaríkjanna
en verða hins
vegar að vara sig
á því að vera í
takt við þjóð
sína. Og stað-
reyndin er sú að víða í arabaheim-
inum hafa fjölmenn mótmæli gegn
Ísrael og Bandaríkjunum verið
nánast daglegt brauð undanfarna
daga.
Þarf ekki að koma á óvart að eftir
því sem hatur í garð Ísraela og
Bandaríkjamanna vex eykst
óánægja með stjórnvöld sem veik
eru fyrir ásökunum þess efnis að
þau gangi erinda Bandaríkjanna.
Fékk kuldalegar móttökur
Sú gjá sem er á milli þess sem
Bandaríkin vilja að bandamenn
þeirra í arabaheiminum geri og
þess sem bandamennirnir vilja að
Bandaríkin geri kom berlega í ljós
þegar Colin Powell, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, kom til Mar-
okkó í fyrradag á leið sinni til Mið-
austurlanda. Þá sneri Mohammed
Marokkókonungur sér að Powell
einmitt þegar fréttaljósmyndarar
voru að mynda þá saman og spurði
hreint út: „Fannst þér ekki liggja
meira á að fara fyrst til Jerúsal-
em?“
Mohammed kom þar á framfæri
þeirri skoðun að í stað þess að
koma við í fjölmörgum arabaríkjum
til að ræða við þjóðarleiðtoga þar
hefði Powell átt að fara beint til
Ísraels til að reyna í staðinn að hafa
áhrif á stefnu stjórnvalda þar.
Abdullah sagði á mánudag að
stöðugleika í heimshlutanum væri
ógnað vegna aðgerða Ísraela. Sagði
hann þær gera friðelskandi þjóð-
arleiðtogum í arabaheiminum mjög
erfitt fyrir að njóta þess trausts
sem þeir þyrftu til að geta stuðlað
að lausn mála.
Segja fréttaskýrendur að það sé
pólitísk staðreynd að eftir því sem
blóðbaðið á svæðum Palestínu-
manna dregst á langinn minnki lík-
urnar á því að hófsamir foringjar
eins og Abdullah, Mohammed og
Mubarak geti lýst yfir stuðningi við
hver þau friðarúrræði sem Banda-
ríkjamenn hugsanlega leggja fram.
Vík milli vina
Er gjá milli Bandaríkjanna og banda-
manna þeirra í arabaheiminum?
Washington. AP.
Bush