Morgunblaðið - 28.04.2002, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. APRÍL 2002 33
að horfa á það hvort hann hafi komist til valda eða
ekki. Það segir hins vegar ekki alla söguna og
menn geta haft áhrif út á það eitt að vera til staðar
og hverfa ekki af sjónarsviðinu sama hvað á geng-
ur. Le Pen er kannski dæmi um það. Hann hefur,
svo vitnað sé í Fraser, með því að verða undir
hvað eftir annað búið til hefð tortryggni, bæði
gagnvart þingræðinu og sjálfri lýðræðishug-
myndinni: „Í þessu ógnvekjandi tilliti verður að
líta á ósigra hans sem eitthvað í líkingu við árang-
ur.“
Nú hafa margir áhyggjur af því að árangur Le
Pens muni gefa hægri öfgamönnum annars stað-
ar í Evrópu byr undir báða vængi. Hægriöfga-
menn í Finnlandi tilkynntu í vikunni að þeir hygð-
ust stofna flokk, sem myndi reyna að koma manni
á þing í kosningunum á næsta ári og hefði
frammistaða Le Pens orðið þeim hvatning. Sveit-
arstjórnarkosningar verða haldnar í Bretlandi í
næstu viku og hefur Tony Blair skorað á breska
stjórnmálamenn að spyrna gegn Breska þjóðar-
flokknum, sem er andvígur innflytjendum, í kosn-
ingunum. Þjóðarflokkurinn hyggst vinna sæti
með því að einbeita sér að stöðum þar sem hefur
verið ólga vegna málefna innflytjenda undanfarið,
en síðasta sumar kom til óeirða í nokkrum bæjum
og borgum gegn innflytjendum.
Blair hefur gagnrýnt „ógeðfellda kynþáttafor-
dóma“ Le Pens, sem reyndar hefur svarað honum
í sömu mynt og sagt að hann sé ekki síður ógeð-
felldur.
Bretar undirbúa
nýja innflytj-
endalöggjöf
Þróun mála á Bret-
landi sýnir að miklu
leyti þann vanda, sem
menn standa frammi
fyrir gagnvart hægri
öfgaöflum vegna mál-
efna innflytjenda og umræður á breska þinginu
fyrir nokkrum dögum eru gott dæmi um þann
vanda, sem blasir við. Breski Verkamannaflokk-
urinn kynnti í vikunni nýtt lagafrumvarp um inn-
flytjendur og sagði David Blunkett, ráðherra inn-
anríkismála, að tilgangur þess væri að koma í veg
fyrir að þær kringumstæður sköpuðust, sem
gerðu Breska þjóðarflokknum kleift að dafna. Í
frumvarpinu er gert ráð fyrir því að innflytjenda-
eftirlitið fái aukin völd til að leita að ólöglegum
innflytjendum á vinnustöðum, refsingar við því að
flytja inn og skjóta skjólshúsi yfir ólöglega inn-
flytjendur eru hertar, rétturinn til að andmæla
brottvísun úr landi er takmarkaður auk þess sem
nýjum ríkisborgurum er samkvæmt frumvarpinu
gert að sverja hollustueið og læra tungu, sögu og
siði Breta. Þá yrði flugfélögum gert að fá vilyrði
fyrir farþegum áður en þeir fengju að fara um
borð í flugvélar til landsins og skilríki þeirra yrðu
borin saman við sérstakan gagnagrunn. Blunkett
lenti í deilu í umræðum á þingi við Diane Abbott,
þingmann Verkamannaflokksins, vegna ákvæðis
um að börn, sem væru í miðstöðvum fyrir ein-
staklinga, sem leituðu hælis í Bretlandi, skyldu
ekki fá að ganga í almenna skóla. Abbott, sem er
blökkumaður, sagði að engum stafaði ógn af börn-
um þeirra, sem leituðu hælis, og besti staðurinn
fyrir þau væri hið almenna skólakerfi. Hélt hún
því fram að Blunkett væri að kynda undir þeim
ótta, sem Breski þjóðarflokkurinn sækti næringu
til. Blunkett svaraði því til að um svo mörg börn
væri að ræða, sem ekki væru talandi á ensku, að
það væri að ríða skólakerfinu á slig og það skapaði
óánægju, sem væri eins og eldfæri fyrir Breska
þjóðarflokkinn og aðra, sem vildu skapa glund-
roða.
Hægriöfgamenn
áberandi víða
um Evrópu
Það er engin launung
á því að hægri öfga-
menn hafa verið að
láta að sér kveða um
alla Evrópu og alls
staðar eru innflytj-
endamálin í brennidepli. Áður hefur verið minnst
á óeirðirnar á Bretlandi í fyrrasumar. Árið 1999
voru framin nokkur sprengjutilræði, sem rakin
voru til kynþáttafordóma. Í Þýskalandi hefur
árásum á útlendinga fjölgað og víða hefur ríkt
umsátursástand um miðstöðvar fyrir innflytjend-
ur. Í gömlu austantjaldslöndunum í Mið- og Aust-
ur-Evrópu hafa krúnurakaðir hægriöfgamenn
látið að sér kveða með ofbeldisverkum og andúð á
gyðingum, sígaunum og öðrum minnihlutahóp-
um. Atvinnulaus ungmenni hafa löngum verið sá
akur, sem forsprakkar hægriöfgamanna hafa sáð
í fræjum haturs og fordóma. Þýskir fjölmiðlar
hafa lýst því hvernig miðaldra áróðursmeistarar
þefa uppi knattspyrnubullur, sem eygja enga von
um að komast áfram í þjóðfélaginu, og sameina
þær í félagsskap annarra, sem eins er komið fyrir,
og beina ólgandi reiði þeirra gegn innflytjendum.
Í tímaritinu The Economist var í vikunni yfirlit
yfir stöðu hægriöfgaflokka víðs vegar í Evrópu.
Jörg Haider í Austurríki er sennilega sá hægri-
öfgamaður, sem hefur náð mestum árangri.
Frelsisflokkur hans fékk 22% í þingkosningunum
1995 og 27% í kosningunum 1999 og aðild að sam-
steypustjórn landsins. Fylgi Frelsisflokksins hef-
ur reyndar minnkað frá því að hann komst í
stjórn.
Þjóðfylkingin á Ítalíu, sem á rætur að rekja til
fasistaflokks Benitos Mussolinis, er nú í sam-
steypustjórn Silvios Berlusconis ásamt Norður-
bandalaginu, en þótt þessir flokkar hafi báðir
komist í stjórn fengu þeir minna fylgi í síðustu
kosningum en í kosningunum þar á undan. Fylgi
Þjóðarbandalagsins minnkaði um fjórðung og
Norðurbandalagsins um rúman helming.
Í Danmörku fékk Danski þjóðarflokkurinn
undir forystu Piu Kjærsgård 12% í síðustu kosn-
ingum og hjálpaði núverandi minnihlutastjórn að
halda velli.
Pim Fortuyn er spáð allt að fimmtungi atkvæða
í kosningununum í Hollandi í maí og hann bar sig-
ur úr býtum í kosningum í Rotterdam. Flæmska
fylkingin hefur náð árangri í Belgíu og ekki má
gleyma Carli I. Hagen í Noregi og Christoph
Blocher í Sviss, Stór-Rúmeníuflokknum, sem
fékk rúm 20% í kosningunum árið 2000, Sjálfs-
varnarflokknum og Laga- og regluflokknum, sem
samanlagt fengu um 20% í kosningunum í Pól-
landi í fyrra, og fylkingu Zírínovskís í Rússlandi.
Hægriöfgamenn hafa einnig náð árangri í Þýska-
landi, nú síðast í Hamborg, en þar hafa hægri-
öfgamenn hins vegar ekki náð árangri á landsvísu
eftir seinna stríð og pólitískar hreyfingar ekki náð
flugi.
Það fer ekkert á milli mála að öll þessi öfl eru að
virkja tilfinningar af svipuðum toga og þegar
horft er yfir Evrópu fæst uggvænleg mynd af
ástandinu. En þessar hreyfingar eru brotakennd-
ar og ólíkar. Þær byggjast á þjóðerniskennd og
málflutningi einangrunar. Ekki er heldur hægt að
leggja að jöfnu alla þá, sem hafa fengið á sig
stimpilinn hægriöfgamenn. Fortuyn í Hollandi
fordæmir til dæmis Le Pen, og kveðst aðeins vilja
aðlögun útlendinga. Það er hins vegar ekki hægt
að neita því að á meðan vandamál og togstreita
skapast vegna málefna innflytjenda geta öfga-
menn nýtt það sér til framdráttar.
Gamla Júgóslavía er sennilega nærtækasta
dæmið um það sem getur gerst þegar menn kom-
ast til valda með lýðskrumi haturs og fordóma.
Slobodan Milosevic kom sér á framfæri þegar
hann réðst til „varnar“ hinum „ofsótta“ minni-
hluta Serba í Kosovo og boðaði glæsta framtíð
Stór-Serbíu. Hvergi annars staðar í Evrópu eru
forsendur, sem bjóða upp á atburðarás í líkingu
við það sem gerðist í gömlu Júgóslavíu þegar
járntjaldið hrundi.
Hin hefðbundnu stjórnmálaöfl sín hvorum
megin miðjunnar verða aftur á móti að gera sér
grein fyrir því að til þess að ræna slagkraftinum
frá áróðri haturs og glórulausra áforma, sem fela
ekki í sér neinar lausnir, þarf að finna leiðir þar
sem tekið er á vandanum án þess að kasta gildum
mannúðar og lýðræðis fyrir róða. Það verður ekki
gert með því að koma til móts við viðhorf öfgaafl-
anna og ná þannig atkvæðum þeirra, heldur með
því að gera þessi öfl óvirk.
Morgunblaðið/Golli
Vorverkin hafin.
Hin hefðbundnu
stjórnmálaöfl sín
hvorum megin miðj-
unnar verða aftur á
móti að gera sér
grein fyrir því að til
þess að ræna slag-
kraftinum frá áróðri
haturs og glóru-
lausra áforma, sem
fela ekki í sér neinar
lausnir, þarf að
finna leiðir þar sem
tekið er á vandanum
án þess að kasta
gildum mannúðar
og lýðræðis fyrir
róða. Það verður
ekki gert með því að
koma til móts við
viðhorf öfgaaflanna
og ná þannig at-
kvæðum þeirra,
heldur með því að
gera þau óvirk.
Laugardagur 27. apríl