Vísir - 21.06.1980, Blaðsíða 8

8
VÍSIR
Laugardagur 21. júni 1980
útgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: Davift GuAmundsson.
< Ritstjdrar: ólafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfuiltrúar: Bragl Guðmundsson. Elias Snæland Jónsson. Fréttastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaöamenn: Axel Ammendrup, Frfða
Astvaldsdóttlr, Halldór Reynlsson, lllugl Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir, Krlstln
Þorstelnsdóttlr, Magdalena Schram, Páll AAagnússon, Slgurjón Valdlmarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafsteln. Blaðamaður á Akureyri: Glsll Slgur-
gelrsson. Iþróttir: Gylfl Krlstjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. Útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Stðumúla 14 slmi 80611 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
slmar 80611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 slmi 86611.
Áskriftargjald er kr.SOOO á mánuöi innanlands og verð I lausasölu 2S0 krónur ein-
takið. Visirer prentaður i Blaöaprenti h.f. Siöumúla 14.
Framtíðarsýn rithðfundarins
Þegar skrif um launakjör Is-
lenskra rithöfunda voru gerð að
umtalsefni hér í forystugrein
Vísis fyrir skömmu, var þar haft
á orði, að ekki væri úr vegi, að
einhverjir talsmenn þessa lista-
mannahóps, sem treystu sér til
að tjá sig málefnalega um þessi
efni, létu frá sér heyra á síðum
Vísis.
Ágætur og vel metinn rit-
höfundur, Jóhannes Helgi, varð
viðþessari áskorun og ritaði ítar-
lega og málefnalega grein í Vísi
um stöðu rithöfunda í íslensku
þjóðlífi og starfsgrundvöll
þeirra, sem hann nefndi „Þjóð á
þröm". Þetta var þarft innlegg I
umræðurnar. Greiðslur fyrir
afnot af bókum í bókasöfnum
bar á góma í greininni, sölu-
skattstekjur ríkissjóðs af bókum,
happdrættisfyrirkomulag það,
sem virðist ríkja við úthlutanir úr
Launasjóði rithöfunda og siðast
en ekki síst afkomumöguleika
rithöf unda, og þá óvissu sem þeir
búa við. Kemur glöggt fram hjá
Jóhannesi Helga, hve ólík kjör
rithöfunda eru kjörum og launa-
málum annarra stétta, sem
koma við sögu bókaútgáfu og
telur hann i þeim efnum mikla
alvöru á ferðum.
mælandi* Höfundar Wales, —
þjóðar uppá margar milljónir,
þeir skrifa ekki á velsku, þeir
skrifa á ensku. Wales liggur þétt
að Englandi. Og heimurinn
þéttist með hverjum degi. Ég
gæti nefnt fleiri dæmi, mörg
fleiri", — segir Jóhannes Helgi.
Þessi orð hans ættu að verða
hugsandi mönnum alvarlegt
íhugunarefni, því að varla geta
menn hugsað sér að „bóka-
þjóðin" sem svo oft er vitnað til
verði áður en langt um líður orðin
þjóð erlendra bóka.
Ætla verður að þeir, sem
ferðinni ráða, vakni áður en í
óefni er komið að þessu leyti, og
finni heilbrigðar og réttlátar
leiðir til þess að skapa rit-
höfundum starfsgrundvöll. Það
verkefni snýr ekki síður að út-
gefendum en stjórnvöldum, þótt
hið opinbera geti haft í þvi sam-
bandi veruleg áhrif.
I Vísisgreininni segir Jóhannes
Helgi, að þegar börnin, sem nú
eru að alast upp verði komin til
vits og þroska um næstu aldamót,
muni þau ekki semja Ijóð, leikrit
og sögur á íslensku — ef fram
heldur sem horfir.
Vonandi verður þessi fram-
tíðarsýn hans aldrei að veru-
leika.
Jóhannes Helgi, rithöfundur, lýsir I grein i Vfsi á dögunum áhyggjum sinum af þvi, hve
ilia sé búiö aö rithöfundum I þessu landi, og dregur mjög i efa aö uppvaxandi kynslóö
muni skrifa bókmenntaverk á islensku um næstu aidamót.
Jóhannes Helgi segir að það sé
ekki seinna vænna að íslendingar
fari í alvöru að gera upp við sig,
hvortþeir vilji aðáfram verði við
lýði sú þjónusta við tunguna og
þjððernið sem vel skrifaðar
bækur séu. „Ég þori að fullyrða"
segir hann „að börnin okkar, sem
nýbyrjuð eru að ganga í skóla og
búa yfir skáldskapargáfum, þau
munu ekki skrifa á íslensku
þegar þau vaxa úr grasi — nema
skjót breyting og hún stórfelld
verði á högum starfandi rit-
höfunda í þessu landi. Mögu-
leikar uppvaxandi kynslóðar til
að ná valdi á öðrum tungu-
málum munu fara sívaxandi á
næstu árum og möguleikarnir þó
ærnir fyrir. I þeim skilningi
erum við að færast þétt upp að
stórþjóðum, einkum ensku-
Um sinn hefur farinn vegur
* fjarska margra legiö til Akur-
I eyrar. Ber þar til, svo sem allir
' vita, aö menntaskólinn þar,
I M.A. hélt hátfölegt hundraö ára
afmæli sitt, sé miöaö viö upphaf
I Mööruvallaskóla, svo sem alltaf
. hefur þótt rétt aö gera.
Skólinn hefur undanfarna
H daga sannreynt aö mikiö er til
y af tryggö og ræktarsemi. Gaml-
■ ir nemendur hafa ekki gleymt
9 skóla sínum né sparaö veglyndi
m sitt I oröi og verki I hans garö.
j Ég skil þetta vel, reynsla mln af
b skólanum frá námsárum mín-
9 um er sllk.
■ Ég kom þangaö pasturslitill á
9 margan hátt, feiminn og ráö-
■ villtur. Þegar ég fór úr skólan-
9 um, finnst mér aö segja mætti
■ um mig, eins og I Njálu um
■ Björn I Mörk eftir dvölina meö
■ Kára, aö hann væri þá miklu
■ heldur maöur fyrir sér en áöur.
Ég hef raunar undrast hvlllkt
■ kennaraval ég fékk, þegar ég
I settist f 3. bekk B haustiö 1942.
1 Ég ætla aö láta nægja aö nefna
| til sönnunar fjögur nöfn:
1 Halldór Halldórsson kenndi Is-
| lensku, Brynjólfur Sveinsson
stæröfræöi, Steindór Steindórs-
9 son landafræöi og náttúrufræöi
og Siguröur L. Pálsson ensku.
| Hugsiö ykkur þvflfkan kvartett,
_ og eru þá ónefndir ýmsir aörir
| sem miklir þóttu fyrir sér fyrr
■ og slöar. Ég held ég geti fullyrt
| aö af engum hafi ég lært jafn-
I mikiö á jafnskömmum tlma og
■ af Halldóri I fslensku f 3. bekk.
9 Þaö varö einhvers konar land-
nám.
Brynjólfur Sveinsson var góö-
ur stæröfræöikennari, aö jafn-
vel ég læröi vel hjá honum, og er
þaö I fyrsta og eina sinn sem
tókst aö kenna mér stæröfræöi
aö gagni, ef sleppt er barnalær-
dtfmi.
Steindór var svo hressilegur,
skemmtilegur og laus viö em-
bættishroka og lærdómsremb-
ing, aö unun var aö. Sumt, sem
hann sagöi, gleymist aldrei.
Meginkenning hans f heilsu-
fræöi var stutt og laggóö: Étiö
þiö bara þaö sem ykkur þykir
Frá afmælishátiöahöldum Menntaskólans á Akureyri á dögunum.
1
Af skólavist
gott, og svei mér ef þetta er ekki
rétt lfka. Ætli llkaminn finni
ekki best sjálfur hvaö hann þolir
og hvaö hann þolir ekki.
Siguröur Lfndal Pálsson var
þess konar kennari, aö menn
læröu ensku hjá honum, hvort
sem þeir vildu eöa vildu ekki.
Oftast nær þurfa nemendur aö
hafa góöan vilja til náms og aö
minnsta kosti sæmilega getu
á förnu
vegi
l I
Gisli Jónsson skrifar
lfka. Ahugi Siguröar, ástríöan f
kennslunni og harkan, ef þvf var
aö skipta, var slfk aö þetta
skipti ekki máli. Nemendur
sky ldu læra ensku, og þeir læröu
ensku, jafnvel þótt þeir vildu
þaö ekki og gætu þaö varla.
Þetta voru dýrlegir dagar.
Ekki leiö á löngu, þar til maöur
læröi tilsagnarlftiö aö reykja.
Þetta var hattaveturinn
mikla. Bandarfskir Battersby-
hattar, derbreiöir, og stag-
verptir, flæddu yfir landiö. Eng-
inn var I mannatölu, ef hann átti
ekki svona höfuöfat. Mikiövarö
ég feginn, þegar gamli hattur-
inn minn, sem var aöeins f meö-
allagi baröastór og þó bryddaö-
ur, fauk út f veöur og vind, svo
aö ég haföi óræka ástæöu til
þess aö fá mér nýjan. Og sá var
nú ekkert hoj. Rauöbrúnn, koll-
brotinn og meö þvflfkum börö-
um aö minnti á regnhlif eöa
leöurblöku.
A þessum umbrotatfmum
voru jafnvel ófermdir guttar I
fyrsta bekk meö slika hatta, eöa
hattamir meö þá. Og svo þurftu
allir aö eiga svartan rykfrakka
meö belti og spælum. Þeir
svörtu voru búnir, þegar ég
kom, og ég varö aö sætta mig
viö brúnan. Þaö var þung raun,
og þó var lagiö á honum ger-
samt. En hann var ekki svartur.
1 þá daga uröu menn aö tolla i
tiskunni.
Um voriö gengum viö undir
gagnfræöapróf. Þaö var þungt,,
en býsna gaman aö glfma viö
þetta. Verst aö Einar senlor dró
stæröfræöimiöann, sem ég ætl-
aöi aö taka, enda var á honum
efnisem ég kunni, en ekki hann.
Verst fyrir okkur báöa. En allt
fór þetta meira og minna vel aö
lokum, þótt strföstlmarnir heföu
áhrif á svör manna. Og oftast
reyndu blessaöir kennararnir
aö leiöa okkur til betri vegar I
munnlegu prófunum, ef úrleiöis
gekk, og sjaldan ofbauö þeim
þaö sem menn gátu látiö út úr
sér f fumi og fáti. Þó minnist ég
þess aö ungur og þá óreyndur
sögukennari, sföar prófessor,
varö orölaus meö öllu, þegar
sagt var um Jörund hundadaga-
konung aö hann heföi komiö áriö
1809 á vopnuöum togara og haft
á brott meö sér alla alþingis-
mennina.
18.6.'80