Vísir - 07.10.1980, Blaðsíða 4

Nasistaveibarinn, Simon Wiesenthal, sem tann Wagner. Þessi mynd
var tekin á fundi með blafiamönnum, þar sem Wiesenthal er aö vekja
athygli á SS-manni, sem vann ötullega aö þvl aö drepa gyöinga meö dt-
blæstri tlutningabila, sem útbúnir voru eins og sjúkrabflar.
Fann ekki frið
fyrir draugum
fortfðarinnar
Þá er einu veiöidýri Simons
Weisenthals færra. Gustav Franz
Wagner, nasisti og SS-foringi,
næstráöandi úr Sobidor-fanga-
búöunum i Póllandi, framdi
sjálfsmorö fyrir siöustu helgi á
heimili sinu i Braziliu.
Hann stakk sig sjálfur meö
hnifi i brjóstiö, og valdi sér stað-
inn til þess inni i baöherbergi, „til
þess a skapa ekki ööru fólki vinnu
að óþörfu”, eins og lögfræöingur
hans sagöi.
Wagner var 68 ára gamall,
fæddur i Austurriki, en hann var
sakaöur um hlutdeild i moröum á
250 þúsund Gyðingum i Sobidor.
Sjálfur bar hann alltaf á móti þvi,
og sagðist hafa veriö liöþjálfi i
gestapólögreglunni með þaö
verkefni að annast skálabygg-
ingar i Sobidor og viöhald húsa.
Neitaði hann ásökunum um aö
hafa starfað einnig i hinum ill-
ræmdu gjöreyöingarbúðum i
Treblinka.
Eins og margir foringjar nas-
ista hvarf hann i striöslok og
slapp viö strlösglæparéttarhöld-
in, sem yfir þeim voföu. Hann
kom til Braziliu ásamt fyrrum
yfirmanni Sobidor, Franz Paul
Stangl, og settist hann aö i
Atibaia. Þar starfaöi hann undir
eigin nafni sem bóndi og bygg-
ingaverktaki. — Stangl var
framseldur til V-Þýskalands 1967,
þar sem hnn var dæmdur I llfs-
tiðarfangelsi. Hann andaöist i
fangelsinu 1970.
Þaö var nasistaveiöarinn,
óþreytandi, Simon Weisenthal,
sem bar upp ákærurnar á hendur
Wagner. Weisenthal, sem
snuðrað hefur uppi margan nas-
istastriðsglæpamanninn á hinum
ótrúlegustu stööum, þekkti
Wagner aftur á ljósmynd, sem
tekin var á nasistafundi i
Braziliu. — Pólskur gyöingur,
Stanislaw Szmajner, sem sestur
var að i Braziliu, staöfesti þegar
þeir voru leiddir saman i sjón-
varpi, Wagner og hann, aö þar
væri á ferö næstráöandi Sobidor-
búðanna, frá foröum daga.
Szmajner heföi átt aö vita það,
þvi að hann var meðal örfárra
gyðinga, sem sluppu lifs úr
Sobidor.
Wagner gaf sig sjálfur fram viö
lögregluna i Sao Paulo 1978, en
framsalskröfum V-Þýskalands,
Austurrikis, Póllands og Israels
var hafnaö af braziliskum yfir-
völdum, sem töldu, að sá timi
væri útrunninn, að unnt væri aö
gera tilkall til striðsglæpamanna.
Weisenthal lýsti Wagner sem
„einum grimmlyndasta morö-
hundinum” úr Sobidor-búðunum.
Höföu fangar sagt þaö til Wagn-
ers, að hann veriö óþreytandi i að
hvetja aöra nasista með sér i aö
pynda og myröa fangana.
Meöan Wagner dvaldi i fangelsi
i Braziliu, þegar fjallaö var um
framsalskröfur á hendur honum,
reyndi hann fimm sinnum aö
fyrirfara sér. Hann var látinn
laus i júni i fyrra. Hann viröist
samt ekki hafa fengiö friö i sál
sinni, kannski vegna ásóknar af
draugum fortíöarinnar. Sumir
eiga sér of ægilegar minningar,
til þess aö geta lifaö viö þær.
stakkaskiDti a
breska verka-
mannaflokknum
- Hnir róttækari ððu uppi á iiokkspinginu i Blackponl
Hver höndin er nú uppi á móti
annarri innan breska verka-
mannaflokksins, eins og fréttir af
flokksþinginu i Biackpool í síö-
ustu viku ha;fa boriö meö sér.
Þar laust saman fylkingum
þeirra, sem dreymir um sðsial-
iska byltingu, og hinna, sem af
reynslu sinni úr tiu ára stjórn (á
siðustu 20 árum) Bretlands
kenndi að fara sér hægar.
Það hefur oft áöur bryddað á
sundurlyndi innan breska verka-
mannafiokksins, en að þessu sinni
braust það út I algjört stríð, þar
sem vinstri armurinn gerði
áhlaup til þess að ná undir sig for-
ystu flokksins og stefnumótun.
1 ringulreiðinni, þar sem per-
sónulegar svivirðingar settu
mestan svip á umræður, voru
James Callaghan, fyrrum for-
sætisráöherra, og aðrir framá-
menn úr flokksforystunni auö-
mýktir æ ofan i æ.
FormannskjðriO
Það var Tony Benn, leiötogi
róttækari hugsjónamanna innan
flokksins, sem á þinginu réðist til
atlögu viö Callaghan og félaga i
tilraun til þess að öðlast sæti
Callaghans. Benn veit, að hann á
engan möguleika á að ná for-
mannskjöri, eins og hingað til
hefur veriö staöiö aö vali flokks-
formannsins, en þaö hefur veriö
gert af þingflokknum. Stuönings-
menn gerðu nú alvöru úr fyrri til-
buröum sinum um aö breyta
þessari tilhögun, svo að óbreyttir
flokksfélagar, fulltrúar stétta-
félaganna geti einnig lagt at-
kvæðalóö sin á þær vogaskálar.
Meö naumum meirihluta fengu
þeir þessa tillögu samþykkta á
flokksþinginu, en eftir þrjár at-
kvæðagreiðslur og tveggja daga
beiskar deilur með tilheyrandi
persónulegum skætingi, náöist þó
ekki eining um, hverskonar kjör-
ráö skyldi velja næsta formann
flokksins. Varö þaö þrauta-
lendingin að fresta ákvöröuninni
til sérstaks fundar, sem halda
skal i janúarmánuöi næsta.
Þaö haföi verið hald manna, að
James Callaghan mundi draga
sig i hlé i haust og ekki gefa kost á
sér til endurkjörs. Innanflokks-
erjurnar kpnna þó að breyta þvi.
Samherjar hans i hægri armi
flokksins, sem lita á Tony Benn
sem vinstritrúð, kunna aö leggja
aö honum að vera áfram, fremur
en hætta á, að arftakinn, Denis
Healey, fyrrum fjármálaráð-
herra, sem ætlaö var að stiga i
formannssætiö eftir Callaghan,
fái sigrað i fyrstu tilraun sinni til
formannskjörs.
Breska blaðið „Daily Mirror”,
sem lengi hefur stutt Verka-
mannaflokkinn, lét svo ummælt i
leiðara eftir flokksþingiö: „Þaö
sem vekur furöu viö formennsku
flokksins eftir atburöi vikunnar,
eru ekki nýmælin fyrirhuguðu viö
formannskjörið. Heldur hitt, að
nokkur skuli fáanlegur til þess að
taka formennskuna aö sér.”
Guðmundur
Pétursson,
fréttastjóri
erlendra
frétta.
úrsögn úr EBE
Hversem veröur næsti formað-
ur flokksins, veröur ekki öfunds-
veröur af sinu hlutverki, þvi aö
vinstri armurinn hafði ekki aö-
eins sigur i formannskjörmálinu.
Hann fékk einnig samþykktar
ýmsar tillögur um stefnu flokks-
ins og voru allar af róttækara tag-
inu, sem kosningavél flokksins
gæti reynst torvelt aö fá kjósend-
ur til aö kokgleypa fyrir
kosningarnar 1984.
Það var til dæmis samþykkt, aö
kæmist Verkamannaflokkurinn
aftur i ríkisstjórn skyldi hann
segja Bretland úr Efnahags-
bandalagi Evrópu. — Þeirri sam-
þykkt tóku sumir framámanna,
eins og fyrrverandi ráðherra,
David Owens, svo þunglega, aö
þeir sögöust ekki geta veriö i
flokki, sem slikt heföi á stefnu-
skrá sinni.
Þar var lika samþykkt, að
flokkurinn mundi beita sér fyrir
kjarnorku-AF-vopnun Bretlands,
og að lokaö yröi öllum kjarnorku-
herstöövum, breskum eða banda-
riskum á bresku yfirráðasvæði.
Spornaö gegn
einkarekstri
Þar voru þvi einnig greidd at-
kvæði, að rlkið yfirtæki ýmis stór
iðnfyrirtæki og banka, að lagður
yrði niöur einkapraxis lækna og
einkaskólum lokaö. Þar á meðal
yröi þá lokaö skólum einsog Eton
og Winchester, þar sem yfir-
stéttirnar hafa látiö mennta syni
sina (og raunar sumir ráðherrar
úr Verkamannaflokknum einn-
ig>-
Kjðrdæmin mela
pingstartíð
Fyrri flokksþing hafa svo sem
fyrr samþykkt ýmsa róttækni, en
það hefur jafnan verið þynnt út i
ekkert. Þaö hefur þótt skynsam-
ast að höföa til „miðjunnar” og
ofbjóöa ekki kjósendum með
kommúnistaofforsi. Flokksfor-
ystunni hefur þótt það farsælast
til þess aö ná þingmeirihluta eða
komast i stjórnarandstööu, og
siöan ekki þótt öðruvisi sætt i
stjórn. Það er enn sannfæring
flokksstjórnar Callaghans, en
ljóst þykir, aö hér i frá muni það
reynast bæöi flokksforystunni og
framtiðarrikisstjórnum Verka-
mannaflokksins erfitt að hundsa
þessa drauma hinna róttækari.
Þar veldur ekki aðeins mögu-
leiki vinstri armsins á þvi aö
koma að formanni, ef samkomu-
lag næst á janúarfundinum. Þaö
var einnig samþykkt á flokks-
þinginu, að hér eftir veröa þing-
menn ekki sjálfkrafa aftur i
framboði fyrir kjördæmi sin,
heldur veröur til að koma sam-
þykkt kjördæmisflokksdeildar-
innar. A þriggja ára fresti mun
kjördæmisdeildin leggja mat á
þingstörf þeirra.
Bdur i skemmti-
ferðaskipi
Eldur kom upp i hollensku
skemmtiferöaskipi á laugardag-
inn, en skipiö var statt viö strönd
Alaska.
Um borö i skipinu, sem er 566
tonn og heitir Prinsendam, voru
rúmlega fimm hundruö manns.
Bandariskum strandgæsluskip-
um tókst aö bjarga öilum en þaö
tók næstum tuttugu tima vegna
þess hve veöurskily röi voru
slæm.
Selja sðguna til
að hala upp i
lausnargjaldið
Fjölskyldur þriggja v-þýskra
barna, sem rænt var og haldiö
föngnum i 68 daga I Uallu hafa
selt timariti einkarétt á sögu
sinni. Peningana ætla fjöl-
skyldurnar aö nota til aö endur-
greiöa lán sem tekin voru til aö
greiöa lausnargjaldiö.
V-þýska vikuritiö Bunte staö-
festi i Munchen i fyrradag, aö þaö
heföi keypt söguna og myndi
hefja birtingu hennar i næstu
viku. Forsvarsmenn Bunte neit-
uöu hins vcgar aö ræöa hversu
mikið borgaö var fyrir söguna, en
áreiöanlegar heimildir herma aö
upphæöin hafi numiö um sex
hundruö milijónum króna.
Sjónvarpsfréttamaöurinn Diet-
er Kronzucker, faöir tveggja
barnanna, sem mannræningjar
leystu úr haldi i siöustu viku,
sagöi aö peningarnir myndu
veröa notaöir til aö endurgreiöa
vinum, sem söfnuöu alls þrettán
hundruö milljónum króna, en þaö
var upphæöin sem mannræn-
ingjarnir kröföust i lausnargjald.
Dætur Kronzuckers, Susanne, 15
ára, og Sabine 13 ára, og frændi
hans Martin Waechtler, 15 ára,
voru leyst úr haldi á þriöjudags-
kvöldiö, en þeim var rænt 25. júli.
Póiisaríö tekur
landhelgishrjóla
Fimmtán portúgalskir fiski-
menn, sem skæruliöar Pólisaríó
handtóku I landhelgi viö strendur
V-Sahara, veröa látnir lausir i
næstu viku. Alls eru nálægt eitt
hundruö portúgalskir fiskimenn
i haldi hjá Pólisarió.
Skæruliöarnir gáfu út þá yfir-
lýsingu fyrir nokkrum dögum, aö
þeir myndu handtaka landhelgis-
brjóta, en landhelgina færöi
Pólisarió út 1976.
Skæruliöar Pólisarió hafa bar-
ist fyrir sjálfstæöi Vestur Sahara
síöan 1975, en landiö er nú hluti af
Marokkó.
Eiturgas yiir
olíuborpaiii
Flokkur „stórslysa sérfræö-
inga” ætluöu I gær aö gera fyrstu
tilraun til aö stifla stjórnlausa
oliuæö viö Bahrain, en 19 menn
fórust þar á laugardaginn og
eiturgasský kom upp úr holunni.
Flokkurinn er undir stjórn
Texasbúans Rauös Adair.
Eins og fyrr segir fórust nitján
manns, en nitján aðrir voru fluttir
á sjúkrahús. Oliuborpallurinn er
staösettur um 150 kilómetrum
noröur af Saudi Arabiu, en starfs-
mennirnir voru flestir Filipsey-
ingar.
Relaveiðum önnu
og Karis mótmælt
Breskir dýravinir hafa stigiö
nýtt skref i baráttu sinni gegn
refaveiðum: Þeir reyna nú aö fá
önnu prinsessu og Karl prins til
að hætta veiöum!
(Jrslit i skoöanakönnun, sem
gerö var nýlega, sýndi aö tveir
þriöju hlutar Breta eru óánægöir
með refaveiöar Karls og önnu.
Könnunin var gerð á vegum
„Nefndar gegn grimmdarlegum
iþróttum”,
Þaö er greinilega víöar en á ís-
landi, sem Tófuvinafélög starfa.
Karl krónprins á refaveiöum.