Morgunblaðið - 25.07.2002, Side 28

LISTIR
28 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Á SUMARTÓNLEIKUM í
Mýrakirkju í Dýrafirði annað
kvöld, föstudagskvöld, kl. 21
syngur Diljá Sigursveinsdóttir
sópransöngkona við undirleik
Guðnýjar Einarsdóttur organista
sem einnig flytur nokkur lög.
Dagskráin er blönduð og hefur
m.a. að geyma íslensk sönglög.
Þær munu ennfremur taka þátt í
messum í Þingeyrarprestakalli á
laugardag og sunnudag.
Þá koma þær fram í Hóls-
kirkju í Bolungarvík á sunnu-
dagskvöld kl. 20.30.
Diljá og Guðný eru báðar við
framhaldsnám við Konunglega
tónlistarháskólann í Kaupmanna-
höfn.
Hefð er komin á sumartón-
leikahald í Mýrakirkju í Dýra-
firði sem er 105 ára gömul timb-
urkirkja og var flutt inn frá
Noregi.
Sumartónleikar
í Mýrakirkju
SEINT verður af Einari Há-
konarssyni skafið að málverkið í öllu
sínu veldi var er og verður vettvang-
ur hans, þó með ýmsum þreifingum í
aðra sígilda geira og blandaða tækni.
En um þessar mundir er það mál-
verkið eitt sér og í það heila sem á
hug hans allan, svo og sjálfur olíu-
liturinn eins og efnafræðin færði
hann okkur upp í hendurnar fyrir
margt löngu. Minnast skal hér að
þrátt fyrir allan glæsileika málverka
gömlu meistaranna voru handrifnir
litir þeirra tíu sinnum grófkornaðri
en verksmiðjuframleidddir litir á
seinni tímum. Geymdir í svínablöðr-
um og þrýst út úr þeim gegnum lítið
gat, búnir til með fljótlega notkun
fyrir augum. Náttúran öll með í ferl-
inu, þannig voru kýr fóðraðar með
mangóblöðum til þess að ná fram
indigó-indversk gulu úr mykjunni en
á móti kom að himinblár litur var
gerður úr safírryki. Litafræðin
þannig mikil vísindi í sjálfri sér
hvernig sem á málið er litið, jafnt lit-
irnir og birtingarmynd þeirra á
sjáldrinu, rökfræðileg sem skynræn
skilgreining hennar.
Við rekumst þannig óhjákvæmi-
lega strax á mikla hugmyndafræði
að baki málverksins, þótt ekki skari
hún jafnaðarlega þjóðfélagsumræð-
ur beint, eða kennisetningar um til-
gang lífsins. Hins vegar hafa litir
verið notaðir sem margvísleg tákn
og skilaboð í trúarbrögðum og póli-
tík í aldanna rás en það kemur eðli
litarins í dýpt sinni, fyllingu og al-
gjörleika ekki par við. Hvernig nú-
tímaþjóðfélagið notar liti í hug-
myndafræðilegum tilgangi er
nokkurt mál, í raun svo mikið að það
finnast stofnanir sem einungis fást
við rannsóknir á þeim og áhrif
þeirra. Vægi lita hefur síst minnkað
þrátt fyrir allar framfarir á tækni-
sviðinu og augu manna hafa æ meira
beinst að áhrifum þeirra á skynsviðið
í anda kenninga Goethes, þar finna
þeir engan algildan botn, nema hvað
frumatriði snertir, því litir virka mis-
munandi á hvern og einn. Þessi þró-
un hefur eðlilega haft drjúg áhrif á
málara, sem hafa einbeitt sér meira
að skynrænum áhrifum lita; efnis-
kennd, hreinleika, flæði og áferð,
þetta allt í ljósi þeirra sálrænu hrifa
sem sértæk vinnubrögðin framkalla
hverju sinni. Þannig inniber liturinn
hugmyndafræði í sjálfum sér, bæði
sem hrein vísindi og skynrænn þátt-
ur, er jafnt hlutlægur sem huglægur,
hann er vel greinilegur og færir okk-
ur skýr skilaboð um hlutvakin fyr-
irbæri í náttúrunni. En um leið er
streymi skilaboðanna huglægt vegna
þess að sköpunarferli litanna er
óáþreifanlegt svona líkt og grátur
eða hlátur, ást og hatur.
Þetta eru ekki ný vísindi, öllu frek-
ar ævagömul og hér voru spekingar
fornaldar sér vel meðvitandi, hins
vegar hafa seinni tíma fræðingar
með Newton í fararbroddi einbeitt
sér að hinum rökfræðilega og áþreif-
anlega skilningi. Á síðustu tímum
jafnvel talið sig geta flokkað og
staðlað sjálft skynsviðið, sem þó er
jafn vonlaust í lengdina og að beisla
stjörnuþokurnar.
Að ætla sér að staðla listina og búa
til eitt alheimsmál gengur ekki upp,
miðstýrð alþjóðavæðing hennar án
landamæra jafn tómt mál og knatt-
spyrnunnar eins og heimurinn varð
meira en var við nú nýlega. Jafnvel
táknmál heyrnarlausra tekur á sig
ólíka mynd frá einu landi til annars,
og í heimi hins heyrandi munu til
mörg þúsund tákn og merking hvers
eins fjarri því hin sama allstaðar, á
stundum þveröfug. Þetta einfaldlega
angi sjálfsbjargarviðleitni sem um
leið er frumforsenda lífs á jörðunni,
finnst jafnt í minnstu örverum sem
þróuðustu vitsmunaverum. Málverk-
inu sem hluti skynsviðsins, um leið
hugmyndafræði lífrænna þátta í
mannheimi, verður seint rutt út af
borðinu, hvað sem allri tilbúinni hug-
myndafræði líður …
Hugleiðingar í þessa veru voru
áleitnar eftir skoðun sýningar Ein-
ars Hákonarsonar í Húsi málaranna,
listhúsi sem hugsað er sem skjól
málverksins á erfiðum tímum. Tím-
um er menn komast upp með að
skulda milljarða í grunnfærum af-
þreyingariðnaðinum um leið og
listahátíðir skulu helst reknar með
beinum hagnaði, þótt sagan segi
okkur að án flæði skapandi kennda
þróist ekkert líf, þær eru sú undir-
staða sem helst dugar manninum og
því megi mörgu til fórna um viðgang
þeirra.
– Einar Hákonarson þekkjum við
sem framsækin listamann frá því
hann kom fram á seinni hluta sjö-
unda áratugsins, einna helst fyrir
endurmat á fígúrunni sem gildu at-
riði á númálverkinu í anda poppsins
svonefnda, þótt hann styddist meira
við sígilda miðla en frumkvöðlarnir.
Viðhorfsbreytingarnar liður í mikl-
um og afgerandi uppstokkunum í átt
til meira frjálsræði á áratugnum, en
þetta virðist þó margur eiga bágt
með að muna á útskerinu. Jafnan er
gangurinn sá að listin sprengir af sér
öll höft og formúlur, allar tilhneig-
ingar til stöðlunar, sömu lögmál end-
urnýnunar að verki og í náttúrunni.
Á undangengnum árum hefur Einar
þróað með sér ákveðin stílbrögð lita
og formaflæði, sem eru auðþekkjan-
leg og þessi sýning hans eins og
árétting þess sem menn sáu til hans í
listaskálanum í Hveragerði. Markar
að því leyti engin spánný tíðindi þótt
heil sýning á verkum jafn atkvæða-
mikils málara teljist að sjálfsögð við-
burður, og þetta vissulega mikils
háttar sýning sem verð er fyllstu at-
hygli. Að Einar hefur nú meiri tíma
fyrir framan trönunar kemur helst
fram í meðferð litarins, einkum
rauðra og ljósra blæbrigða, svo sem í
myndunum, Hitabylgja, Dagslok,
Baðað við jökulinn, Leikur með flug-
dreka og Skvaldrað. Þetta eru frjáls-
lega og létt unnar myndheildir sem
höfða hver á sinn hátt til skilning-
arvitanna. Listamaðurinn virðist
hafa lítið fyrir því að bregða upp
myndheildum á striga og þó eru ým-
is teikn á lofti um meiri átök við efni-
viðinn, einkum hvað varðar að dýpka
áhrifamátt lita og forma.
Þetta er sterk og menningarleg
framkvæmd, segir okkur öðru frem-
ur að Einar Hákonarson hefur ekki
látið slá sig út af laginu eftir und-
angengnar hremmingar og enn megi
margs af honum vænta. Málverkun-
um vel fyrir komið í hinu þokkafulla
rými, en maður saknar þess að hafa
ekki eitthvað á milli handanna við
skoðun þeirra, hér væri sérhannaður
einblöðungur vel þegin.
Baðað við jökulinn, olía á léreft, 2002.
Málverk /
málverk
MYNDLIST
Hús málaranna
Opið fimmtudaga til sunnudaga frá kl.
14–18.
Til 1. september. Aðgangur ókeypis.
OLÍUMÁLVERK
EINAR HÁKONARSON
Bragi Ásgeirsson
SAMVINNUVERKEFNINU
c3 verður ýtt úr vör í Vest-
urporti á morgun kl. 19 en
það er sýning þriggja lista-
kvenna sem ferðast til
þriggja landa á þremur mán-
uðum og stendur í þrjá daga í
hvert sinn. Þær eru Kristín
Scheving, Jenny McCabe frá
Englandi og Magali Theviot
frá Frakklandi. Héðan fer
sýningin til Manchester í
Englandi og lýkur í Marseille
í Frakklandi. Listakonurnar
vinna allar að myndbanda-/
hljóðlist og „new media“/
tæknilist. Línan frá Reykja-
vík til Marseille skírskotar til
uppruna listakvennanna en
myndar um leið þráð sem, að
sögn, er ekki oft sjáanlegur í
listaheiminum.
Í c3 bera listakonurnar
saman menningu sína og leit-
ast við að svara spurningum
um hvernig konur í Evrópu
lifa og hugsa í dag, hvað
skiptir þær máli og hvernig
þær tjá sig. Allar líta þær til
baka, hlusta, fylgjast með og
tjá sig á myndrænan hátt um
upplifun sína af umhverfinu.
Sýningin í Vesturporti er
opin laugardag og sunnudag
kl. 14–18.
Verk eftir Jenny McCabe sem
sýnir ásamt tveimur öðrum
listakonum í Vesturporti.
Ósýnilegur
þráður frá
Reykjavík
til Marseille