Morgunblaðið - 03.12.2002, Blaðsíða 22

LISTIR
22 ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
DICK Ringler, prófessor emeritus viðWisconsin-háskóla í Madison íBandaríkjunum flytur fyrirlestur íHátíðarsal Aðalbyggingar Háskóla
Íslands í dag kl. 12, í tilefni af útgáfu bókar
sinnar um ævi og störf Jónasar Hallgríms-
sonar. Bókin er tímamótaverk í kynningu og
rannsóknum á verkum Jónasar Hallgríms-
sonar á erlendri grund en hún er gefin út af
háskólaútgáfunni í Wisconsin-Madison.
Dick Ringler er prófessor í enskum mið-
aldabókmenntum og norrænum fræðum og
mikill Íslandsvinur. Bók Ringlers um Jónas
Hallgrímsson nefnist Bard of Iceland: Jónas
Hallgrímsson, Poet and Scientist. Þar er
fjallað um ævi og störf Jónasar, bæði á skáld-
skaparsviðinu og í vísindum, jafnframt því sem
Ringler hefur þýtt 68 ljóð, prósaverk og rit-
gerðir eftir skáldið á ensku. „Þýðingarnar eru
flestar á fagurskáldskap Jónasar en einnig er
að finna í bókinni þýðingar á fræðilegum skrif-
um hans. Þó svo að nálgunin sé fyrst og fremst
við Jónas sem skáld, er einnig leitast við að
gefa innsýn í störf hans á náttúruvísindasvið-
inu í bókinni. Það er t.d. ekki ólíklegt að sjálfur
hafi Jónas litið á sig fyrst og fremst sem vís-
indamann sem fékkst við skáldskap meðfram
þeim störfum,“ segir Ringler um verk sitt
Bard of Iceland. Með útgáfu bókarinnar má
segja að tekið sé frumskref í þá átt að kynna
skáldskap Jónasar Hallgrímssonar á erlend-
um vettvangi. „Það má segja að með bókinni sé
Jónas ekki eingöngu kynntur inn í enskan bók-
menntaheim, heldur á heimsvísu. Jónas er í
raun óþekktur utan Íslands, þó svo að hér sé
um að ræða eitt helsta skáld þjóðarinnar. Af
íslenskum stórskáldum þekkja menn einungis
Snorra Sturluson og Halldór Laxness, og ætti
Jónas Hallgrímsson tvímælalaust að tilheyra
þessum hópi.“ Ringler segir ástæðu þess
hversu lítt þekktur Jónas er í alþjóðlegum
bókmenntaheimi að leita í því hversu vanda-
samt það er að þýða skáldskap hans. „Jónas
orti ljóð sín í bundnu máli og er formið mjög
mikilvægur þáttur í skáldskap hans. Ef ljóðin
eru þýdd yfir í prósaform eða í óbundnu máli
tapast í raun allt það sem máli skiptir. Ég hef
því leitast við að þýða skáldskap Jónasar yfir á
tungumál sem varðveitir og miðlar forminu
ekki síður en hugmyndunum og hinu ljóðræna
tungumáli. Þessir bragarhættir fyrirfinnast
margir hverjir ekki í nútímaensku, s.s. forn-
yrðislag og ljóðaháttur,“ segir Ringler.
Í fyrirlestrinum í Hátíðarsal Háskólans í
dag mun Ringler beina sjónum að formrænum
þáttum í skáldskap Jónasar Hallgrímssonar.
„Jónas var mikill meistari formsins, bæði hvað
varðar uppbyggingu einstakra ljóða og fjöl-
breytilega notkun hans á ljóðaformum úr ólík-
um áttum. Þar sækir hann til mjög ríkulegrar
hefðar, bæði í íslenskum skáldskap og erlend-
um. Þannig vinnur Jónas mjög markvisst með
forna íslenska bragarhætti, líkt og þá er ég
nefndi áðan og ólíkustu tilbrigði ferskeytl-
unnar. Þá kynnir hann bragarhætti úr evr-
ópskri bókmenntahefð inn í íslenskar bók-
menntir, s.s. stakhenduna (blank verse) og
sonnettuformið. Þannig mun ég leitast við að
varpa ljósi á það hvernig Jónas vinnur skáld-
skap sinn á markvissan hátt, hvernig hann
byggir upp ljóð sín og kemur hugsunum þar í
form. Þetta verður einkar skýrt þegar rýnt er í
nokkrar af ljóðaþýðingum Jónasar, þar sem
formið er stokkað upp og verkin á margan hátt
endurskrifuð í þýðingunni. Í gegnum sam-
anburð á frumtextum og þýðingum Jónasar
má þannig sjá skýrt hvernig hann vinnur og
hver viðhorf hans til skáldskaparins eru,“ seg-
ir Ringler.
Ringler segist hafa kynnst skáldskapi Jón-
asar Hallgrímssonar fyrir um fjörutíu árum og
hafi hann unnið markvisst að bókinni Bard of
Iceland síðastliðin tólf ár. Nokkuð af efni bók-
arinnar hefur þegar birst á vefsíðu tileinkaðri
Jónasi Hallgrímssyni sem hleypt var af stokk-
unum fyrir fjórum árum og Ringler vann í
tengslum við Wisconsin-háskóla. „Vefsíðuna
má ef til vill skoða í samspili við bókina, því
hún býður upp á annars konar framsetningu
en bókarformið. Þar er að finna ljóðaþýðingar
og æviágrip en einnig mikið af myndefni, sam-
anburð frumtexta og þýðinga auk þess sem
hægt er að hlusta á ljóðin í upplestri.“ Ringler
tekur undir þau orð blaðamanns að forvitnilegt
verði að fylgjast með viðbrögðum erlendra les-
enda og gagnrýnenda við bókinni. „Í kynning-
arstafi útgefendanna hjá Wisconsin University
Press verður einkum litið til Bandaríkjanna,
Bretlands og Norðurlanda,“ segir Ringler.
Sjálfur mun hann fylgja bókinni eftir með fyr-
irlestrum, jafnframt því sem hann hyggst
vinna að frekari þýðingum á ljóðum Jónasar.
Dick Ringler er hættur kennslu við Wis-
consin-háskóla og helgar sig þar rannsókn-
arstörfum. Á næstunni hyggst hann einbeita
sér að þýðingarstörfum á Bjólfskviðu, auk
þess sem hann stýrir af hálfu Wisconsin-
háskóla uppbyggingu fjarnáms í íslensku í
samvinnu við Háskóla Íslands. „Það er langt
síðan ég kynntist Jónasi og heillaðist af skáld-
skap hans. Það er því ánægjulegur áfangi fyrir
mig að hafa gefið út þessa bók en stuðningur
frá íslenska menntamálaráðuneytinu, menn-
ingarsjóði Íslandsbanka og Wisconsin-háskóla
gerðu það mögulegt að vanda mjög til útgáf-
unnar,“ segir Ringler en hann mun afhenda
Tómasi Inga Olrich menntamálaráðherra ein-
tak af bókinni í tengslum við fyrirlesturinn í
Háskólanum í dag.
Með riti sínu um ævi og skáld-
skap Jónasar Hallgrímssonar
leitast Dick Ringler prófessor
við að kynna þetta öndvegis-
skáld Íslendinga á erlendri
grund. Ringler flytur fyrir-
lestur um skáldskap Jónasar í
Hátíðarsal Háskólans í dag og
ræddi Heiða Jóhannsdóttir við
hann af því tilefni.
Innsýn í skáld-
skap Jónasar
Morgunblaðið/Sverrir
Dick Ringler er staddur hér á landi í tengslum við útgáfu bókar sinnar um Jónas Hallgrímsson.
heida@mbl.is
Gallerí Sævars Karls,
Bankastræti
Sýningu Hildar Ásgeirsdóttur,
Landslagsbrot, lýkur á fimmtudag.
Sýningu lýkur
Norðurlandaþjóðirnar hafa nú
allar tilnefnt fulltrúa sína til
Bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs, árið 2003. Danir til-
nefna skáldsöguna Auricula
Per Højholt og ljóðabókina
Vinci, senere eftir Morten
Søndergaard. Finnar tilnefna
tvær skáldsögur; Mansikoita
marraskuussa (Jarðarber í
nóvember) eftir Pirjo Hassinen
og Lang eftir Kjell Westö.
Norðmenn tilnefna skáldsög-
urnar Det avbrutte bildet eftir
Liv Køltzow og Ingen er så
trygg i fare, eftir Jørgen Nor-
heim. Svíar tilnefna skáldsög-
una Rönndruvan glöder eftir
Stewe Claeson og ljóðabókina
Revbensstäderna eftir Evu
Ström. Færeyingar tilnefna
eitt verk, Pílagríma eftir Hanus
Kamban, en tilnefningar Ís-
lendinga eru Yfir Ebrofljótið
eftir Álfrúnu Gunnlaugsdóttur
og ljóðabókin Hljóðleikar eftir
Jóhann Hjálmarsson.
Tilkynnt í febrúar
Tilkynnt verður hver hlýtur
verðlaunin á fundi dómnefndar
í Stokkhólmi 21. febrúar 2003.
Verðlaunaféð er 350.000 dansk-
ar krónur. Verðlaunin verða
svo veitt formlega í tengslum
við þing Norðurlandaráðs í
Ósló í lok október á næsta ári.
Bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs
Skáldsögur
í meirihluta
TVÆR hljómsveitir stíga á svið í
Iðnó í kvöld kl. 20. Það eru hljóm-
sveitirnar Jörð Bifast og Call him
mr. Kid. Jörð Bifast skipa gítarleik-
arinn Egill Jóhannsson, Steve Hub-
back, sem leikur á eigin slagverks-
skúlptúra, og Sigurður Hrellir sem
sér um umhverfishljóð.
Tónlist þeirra mun vera persónu-
leg og óhefðbundin og tekur breyt-
ingum í hvert sinn sem hún er flutt.
Call him mr. Kid er hugarfóstur
gítarleikarans Kristins H. Árnason-
ar. Á tónleikunum verður flutt efni af
nýjum geisladiski hans sem er í þann
veginn að koma út á vegum Thule út-
gáfunnar. Diskurinn ber heitið Biz-
arre sofa people og inniheldur nýja
raftónlist eftir Call him mr. Kid.
Honum til aðstoðar verða nokkrir
vel kunnir tónlistarmenn, s.s. Jón
Skuggi, Jarþrúður Karlsdóttir, Sig-
urður Hrellir og fleiri.
Hljómsveitin Jörð bifast.
Raf- og um-
hverfishljóð
óma í Iðnó
SAMTÖK um leikminjasafn stóðu
fyrir dagskrá í Iðnó sunnudaginn 1.
desember til að minnast þess að
þann dag voru 100 ár liðin frá fæð-
ingu Indriða Waage leikstjóra og
leikara. Við þetta tækifæri afhenti
Kristín Waage fyrir hönd fjölskyldu
Indriða samtökunum að gjöf frum-
rit nótna Emils Thoroddsen að
sönglögum úr Pilti og stúlku en
þeir Indriði voru samstarfsmenn
um árabil og unnu saman að fjöl-
mörgum leiksýningum, Indriði sem
leikstjóri og leikari og Emil sem
tónskáld og þýðandi. Í lok dag-
skrárinnar afhjúpuðu Kristín og
Hákon Waage veggspjald sem Sam-
tök um leikminjasafn hafa látið út-
búa með myndum og texta um feril
Indriða Waage. Veggspjaldinu
verður síðan fundinn staður í Þjóð-
leikhúsinu.
Þetta er í þriðja sinn sem Samtök
um leikminjasafn minnast genginna
leikhúsmanna. Í ársbyrjun var Vals
Gíslasonar minnst á 100 ára afmæli
hans, haldin var sýning í Iðnó, Lax-
ness og leiklistin, í fyrravor í tilefni
af 100 ára afmæli Halldórs Laxness.
Ólafur Engilbertsson formaður
stjórnar samtakanna bauð gesti vel-
komna og minntist Indriða og rakti
tilurð samtakanna. Í máli Ólafs kom
fram að fyrirhuguð er formleg
stofnun leikminjasafns á fæðing-
ardegi Sigurðar Guðmundssonar
málara í mars næstkomandi.
Sveinn Einarsson rithöfundur og
leikstjóri minntist Indriða Waage
og rifjaði upp feril hans. Sveinn
sagði Indriða hafa verið einn at-
kvæðamesta leikhúsmann sinnar
kynslóðar en ferill hans hófst hjá
Leikfélagi Reykjavíkur 1923 og var
hann aðalleikstjóri LR og einn aðal-
leikara þar óslitið til þess er Þjóð-
leikhúsið var opnað 1950.
Indriði var fastráðinn leikari og
leikstjóri við Þjóðleikhúsið 1950 og
leikstýrði m.a. vígslusýningunni
Nýársnóttinni eftir Indriða Ein-
arsson og Sölumaður deyr ári síðar
þar sem hann vann mikinn leiksig-
ur í hlutverki Willy Lomans. Indriði
lést árið 1963.
„Indriði Waage var einn helsti
áhrifamaður í íslenskri leiklist um
sína daga. Samtökum um leik-
minjasafn er það ljúft kappsmál að
heiðra minningu hans á þessum
tímamótum og þó í litlu sé, láta í ljós
þakklæti fyrir lífsstarf hans í þágu
íslenskrar leiklistar.“
Kristín Waage afhenti síðan Sam-
tökunum frumrit Emils Thorodd-
sen að nótum nokkurra sönglaga úr
Pilti og stúlku en sagði þá föður
sinn og Emil hafa átt það sammerkt
að halda litlu til haga af skissum og
frumritum af vinnu sinni. „Þetta er
þó það sem hefur varðveist í fjöl-
skyldunni og er okkur það mikil
ánægja að afhenda þetta til varð-
veislu,“ sagði Kristín.
Jón Þórarinsson tónskáld minnt-
ist síðan Emils Thoroddsen í nokkr-
um orðum og sagði hann hafa verið
einstaklega fjölhæfan listamann.
Egill Ólafsson og Ragnheiður Stein-
dórsdóttir fluttu síðan nokkur
sönglaga Emils úr Pilti og stúlku og
einnig úr revíunni Allt í lagi lagsi,
en Indriði og Emil voru meðal
stofnenda Bláu stjörnunnar og
Fjalakattarins þar sem frumsamdar
revíur og gamanleikir voru stöðugt
á fjölunum.
„Afköst Indriða í leikhúsinu voru
ótrúleg,“ sagði Sveinn Einarsson.
„Ég held að það met sé enn óslegið
á Íslandi að setja upp nærfellt 90
leiksýningar, jafnframt því að skila
á annað hundrað hlutverkum.“
Samtök um leikminjasafn standa fyrir dagskrá
Indriða
Waage
minnst í
Iðnó
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Kristín og Hákon Waage afhjúpa veggspjald til minningar um föður sinn.