Morgunblaðið - 13.01.2003, Blaðsíða 18

18 MÁNUDAGUR 13. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. Í
einum af þeim fjölmörgu rabbþáttum ljósvaka-
miðlanna um nýliðnar hátíðir var enn verið að
ræða um stóriðjumálin. Þar gat eins og svo oft
fyrr og síðar að líta setninguna frægu um að
„eitthvað annað“ yrði nú að koma í staðinn fyrir
álverksmiðju á Reyðarfirði. Og síðan hófst hinn sígildi
söngur sem allir eru farnir að þekkja, til að andmæla
þessari sjálfsögðu framkvæmd.
Þessi gamla klisja um „eitthvað annað pólitíkina“
kom upp í huga minn þegar ég hlýddi á umræður í
Kryddsíld Stöðvar 2, þar sem fólk úr viðskiptalífinu
skiptist á skoðunum. Það var athyglisvert að virða fyrir
sér úr hvaða geirum atvinnulífsins þetta fólk kom.
Þarna var til staðar fólk sem endurspeglaði þá gríð-
arlegu gerjun, breytingu og þróun sem hefur orðið í at-
vinnulífi okkar á fáeinum síðustu árum. Þarna voru for-
svarsmenn fyrirtækja í nýjum atvinnugreinum sem
tæplega voru til staðar í atvinnulífi okkar fyrir fáeinum
árum.
Fyrirtæki hafa sprottið upp og eru nú farin að velta
milljörðum á innlendum markaði, hafa sótt út til nýrra
verkefna og haslað sér völl á áður óþekktum veiðilend-
um viðskiptalífsins úti um lönd og álfur. Fyrirtæki á
sviði líftækni, lyfjaiðnaðar, fjarskipta og fjármálaþjón-
ustu. En einnig ferðaþjónustu, veiðarfæragerðar, sjáv-
arútvegsins svo dæmi séu nefnd af rótgrónari fyrir-
tækjum og mætti þó enn bæta við upptalninguna.
Stakkaskiptin
Þetta lýsir ekki beinlínis fábreyttu atvinnulífi. Þetta
er vitnisburður um þrótt og framsækni.
Íslenskt atvinnulíf hefur verið að taka miklum
stakkaskiptum undanfarin ár. Bein íhlutun í atvinnulífið
hefur minnkað. Leikreglurnar gerðar almennar og um
leið vinsamlegri atvinnulífinu. Skattalagabreytingar og
aðrar breytingar hafa skapað atvinnufyrirtækjunum
svigrúm. Það hefur sýnilega verið algjört grundvall-
aratriði á þeim breytingatímum sem eru að ríða yfir
heiminn og hafa opnað nýrri atvinnustarfsemi leið. Það
var lífsspursmál fyrir okkur að vera þátttakendur í því.
Ný tækifæri
Þannig er það okkur mikilvægt að vera vakandi fyrir
nýjum tækifærum. Við sækjum erlent fjármagn til þess
að stuðla að uppbyggingu atvinnureksturs innanlands.
Fyrirtæki í eigu samlanda okkar sækja út í heim, þegar
það hentar, til þess að treysta forsendur rekstrar hér á
landi. Með þessu móti leitar atvinnulífið þes
sem hentugastur er hverju sinni. Þessi grósk
annars afleiðing af þeirri breyttu umgjörð s
völd hafa stuðlað að, í harðri andstöðu vinstr
landinu, stjórnarandstöðunni meira og minna
Uppbygging stóriðju hér á landi er líka
þetta, svo sem eins og þau áform sem nú er
stækkun á Grundartanga og uppbygging álve
arfirði. Hvoru tveggja er liður í því að styrkj
vinnulífs okkar. Skapar hér gríðarleg efnah
eykur hagvöxt og bætir lífskjör, eins og talsm
vakti réttilega athygli á í fjölmiðlum á dögunu
Er einblínt á stóriðjuna?
Því hefur verið haldið fram að íslensk stjó
blíni á stóriðjuuppbyggingu og hafi ekki áhu
Stóriðja er sjálf
Austfirðingar eru ánægðir með væntanlegar
Þorvaldur Einarsson á fána Alcoa á milli sín.
Eftir Einar Kr. Guðfinnsson
Á
kvörðun stjórnar Alcoa
um byggingu álvers í
Reyðarfirði lýsir miklu
trausti til íslensks efna-
hagslífs og rekstrar-
umhverfis fyrirtækja hér á landi. Við
Íslendingar eigum í mjög harðri
samkeppni um erlenda fjárfestingu
við allar nágrannaþjóðir okkar. Víða
eru í boði miklir styrkir t.d. á Írlandi
og Skotlandi. Það er hverju efna-
hagskerfi mikilvægt að afla erlends
fjármagns og nýfjárfestingar í iðnaði
auka hagvöxt. Sú staðreynd, að frá
fyrsta fundi Alcoa með fulltrúum ís-
lenskra stjórnvalda og Landsvirkj-
unar um byggingu álvers hafi það
tekið Alcoa um 9 mánuði að taka
ákvörðun um bygginguna er til
marks um góðar aðstæður fyrir fjár-
festa á Íslandi. Úttekt sem gerð var
að beiðni Fjárfestingarstofunnar á
síðasta ári, og var unnin af KPMG á
Íslandi og í Kanada, sýndi svo ekki
var um villst að rekstraraðstæður
hér á landi standast allan samanburð
við Kanada, Bandaríkin, Japan og
nokkur lönd Evrópusambandsins.
Ríkisstjórn Íslands hefur lagt ríka
áherslu á það í sínum störfum að
bæta samkeppnishæfni íslensks at-
vinnulífs með almennum aðgerðum,
og það starf skilar nú árangri.
Upphaf viðræðna
Þegar ljóst var að Norsk Hydro
gat ekki staðið við tímasetningar um
ákvörðun álversbyggingar gafst
Landsvirkjun og íslenskum stjórn-
völdum tækifæri til að leita að nýjum
samstarfsaðila. Um líkt leyti kom
fram ósk frá Alcoa að kynna sér að-
stæður á Íslandi. Fyrsti fundur var
haldinn á skrifstofum Alcoa í New
York í byrjun apríl á síðasta ári. Þar
var farið yfir aðstæður á Íslandi, þá
vinnu sem fram hafði farið í
tengslum við Reyðarálsverkefnið og
einnig kynnti Alcoa þá stefnubreyt-
ingu að leggja áherslu á innri vöxt,
m.a. með því að reisa ný álver. Alcoa
hefur stækkað mjög undanfarna tvo
áratugi, en gert það með kaupum á
öðrum álfyrirtækjum og samrunum.
Samkeppnislög komu hins vegar í
veg fyrir frekari stækkun með þeim
hætti. Að auki rekur Alcoa nokkur
álver sem byggja á gamalli tækni,
eru með lélega framlegð og búa við
hækkandi raforkuverð. Því hyggur
Alcoa nú á að byggja upp ný álver. Á
þessum fyrsta fundi kom strax fram
einlægur áhugi Alcoa að skoða bygg-
ingu álvers í Reyðarfirði af mikilli al-
vöru. Fáir höfðu þó trú á því að
tímasetningar riðluðust ekki meir en
nú liggur fyrir að verði. Álverið mun
taka til starfa árið 2007.
Stefnufesta stjórnvalda
Það er óhætt að segja að stefnu-
festa íslenskra stjórnvalda í málinu
hafi haft veruleg áhrif á að það skuli
nú vera komið á það stig að stjórn
Alcoa hafi tekið ákvörðun um bygg-
ingu álversins. Ríkisstjórn Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokks skilar
erfiðum verkefnum í höfn. Áhersla
var lögð á þau í upphafi kjörtímabils-
ins og þótt á móti hafi blásið hefur
verið unnið áfram að lausn þeirra.
Gríðarmikil vinna liggur að baki.
Áhrif framkvæmdanna hafa verið
þaulkönnuð, m.a. áhrif á efnahagslíf,
samfélag, náttúru og byggðaþróun.
Afstaða stjórnarandstöðuflokkanna
hefur verið með þeim hætti að ekki
er líklegt að þátttaka þeirra í rík-
isstjórn hefði skilað farsælu starfi í
þessum efnum. Ríkisstjórnin hefur
allt frá árinu 1995 lagt
ugt atvinnulíf enda er
betri lífskjara almenni
auðvelt að leggja til að
verði styrkt, að auknir
settir í velferðarkerfið
skatta og afnema ýms
verður hins vegar ekk
nema að tekjur til þes
Aukinn áhugi erlen
Þær góðu aðstæður
atvinnulífi hafa verið s
aukið áhuga erlendra
þátttöku í því. Eigand
Hvalfirði hefur sýnt tr
stæður hér með frekar
ingum á Íslandi. Vaxa
að stálpípuverksmiðja
vík. Þá eru nokkur ver
unar, þar sem erlendir
hafa sýnt áhuga að ha
lensku atvinnulífi. Það
ákvörðun stjórnar Alc
ingu álvers í Reyðarfir
auknum krafti í íslens
Álver á Austurlandi m
450 bein störf og 300 ó
byggingin mun snúa v
íbúaþróun á Austurlan
framkvæmdatíma mun
urlandi um 10 þúsund
þúsund annars. Áhrifa
einungis gæta á Austu
kvæmdirnar munu ski
hagvexti. Aukinn hagv
sér til allra landsmann
tekjur ríkissjóðs veita
sterkara velferðarþjóð
vegna ber að fagna þe
nú virðist í höfn.
Góð rekstrarskilyrði
eru forsenda fjárfestin
Eftir Pál Magnússon
Höfundur er aðstoðar
og viðskiptaráðherra
formaður Fjárfesting
FORYSTUMÁL SAMFYLKINGAR
Össur Skarphéðinsson, formaðurSamfylkingarinnar, skýrði fráþví á blaðamannafundi í gær,
sem raunar hefur legið opinberlega fyr-
ir frá því um miðja síðustu viku, að Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, fráfarandi
borgarstjóri, yrði í 5. sæti á framboðs-
lista Samfylkingar í Reykjavíkurkjör-
dæmi norður í alþingiskosningunum,
sem fram fara í maímánuði nk., og jafn-
framt að hún yrði forsætisráðherraefni
Samfylkingarinnar í stjórnarmyndun
að kosningum loknum.
Það er flókið mál fyrir formann Sam-
fylkingarinnar að útskýra þessar
ákvarðanir eins og raunar kom skýrt í
ljós í umræðuþætti á Stöð 2 að loknum
fréttum í gærkvöldi. Þar áttu formaður
Samfylkingarinnar og forsætisráð-
herraefni flokksins í vök að verjast
gagnvart spurningum Róberts Mar-
shalls fréttamanns og benti frammi-
staða þeirra til þess að þau eigi erfiða
daga framundan, þegar til frekari um-
ræðna kemur um forystumál Samfylk-
ingarinnar.
Auðvitað getur stjórnmálaflokkur
tekið ákvörðun um að tefla fram öðru
forsætisráðherraefni en formanni sín-
um. Það gerði Framsóknarflokkurinn
1934, þegar Jónas Jónsson frá Hriflu,
sem þá var formaður Framsóknar-
flokksins, varð að sætta sig við að Her-
manni Jónassyni var falið forsætisráð-
herraembættið í samstjórn Fram-
sóknarflokks og Alþýðuflokks. Ástæð-
an var sú, að nokkrir þingmenn
Framsóknarflokksins báðu þingmenn
Alþýðuflokksins að setja það skilyrði
fyrir samstarfi um ríkisstjórn, að Jónas
frá Hriflu yrði ekki forsætisráðherra.
Þegar samstjórn Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks var mynduð í
marz 1950 varð Steingrímur Steinþórs-
son úr Framsóknarflokki forsætisráð-
herra en formenn beggja stjórnar-
flokkanna sátu í þeirri ríkisstjórn.
Það sem hins vegar vekur athygli við
ákvörðun Samfylkingarinnar nú er að
svo virðist sem engin formleg og lýð-
ræðisleg ákvörðun hafi verið tekin af
þar til bærum aðilum innan flokksins
um það hlutverk fráfarandi borgar-
stjóra, að verða forsætisráðherraefni
Samfylkingarinnar í komandi kosning-
um. Á blaðamannafundinum í gær út-
skýrði Össur Skarphéðinsson þetta
með eftirfarandi hætti: „Ég hef lýðræð-
islegt umboð til þess að tefla fram því
liði, sem ég tel bezt til þess fallið að afla
fylgis við flokkinn. Það er mitt hlut-
verk. Ég gekk hins vegar úr skugga um
það, að þeir, sem muni þurfa að sam-
þykkja þetta, eru fylgjandi þessu fyr-
irkomulagi.“
Er það svo að formaður Samfylking-
arinnar hafi svo víðtækt „lýðræðislegt
umboð“? Það má vel vera, en það er þá
mun víðtækara en umboð formanna
annarra stjórnmálaflokka á Íslandi eða
að minnsta kosti hafa þeir ekki túlkað
sitt umboð á þennan veg. Nú er ljóst að
efstu sætin á framboðslistum Samfylk-
ingarinnar í Reykjavíkurkjördæmun-
um tveimur eru ákveðin á grundvelli
prófkjörs svo að ekki nær umboð for-
manns Samfylkingarinnar til þess að
raða í þau sæti. Hingað til hefur verið
talið, að þingflokkar verði að sam-
þykkja ráðherraefni flokkanna. Það
hefði óneitanlega verið sterkara fyrir
Samfylkinguna, að fyrir lægi formlegt
samþykki þingflokks hennar fyrir
þeirri ákvörðun að útnefna sérstakt
forsætisráðherraefni og má raunar
furðu gegna, að slíks samþykkis hafi
ekki verið aflað, þannig að enginn vafi
leiki á því að Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir hafi lýðræðislegt umboð rétt
kjörinna aðila til þess að takast á hend-
ur þetta hlutverk í kosningabaráttunni.
Hreinlegast hefði auðvitað verið fyr-
ir Samfylkinguna að kalla saman lands-
fund snemma vetrar og kjósa þar nýja
forystu vegna breyttra aðstæðna. Þá
hefði komið í ljós, hvert fylgi fráfarandi
borgarstjóri hefði meðal helztu trúnað-
armanna flokksins til þess að takast á
hendur leiðtogahlutverk á vegum
flokksins.
Reynslan af samvirkri forystu
tveggja einstaklinga fyrir stjórnmála-
flokki hefur hvergi verið góð. Slíkt fyr-
irkomulag leiðir fyrr eða síðar til
ágreinings á milli þeirra tveggja ein-
staklinga, sem um er að ræða, og sund-
urlyndis og klofnings meðal almennra
flokksmanna, sem hafa tilhneigingu til
að skiptast í fylkingar á milli tveggja
stríðandi forystumanna.
Það er svo önnur saga, hvort það sé
yfirleitt skynsamlegt af hálfu Samfylk-
ingarinnar að tilkynna með þessum
hætti, að flokkurinn ætli sér forsætis-
ráðherraembættið að kosningum lokn-
um. Í samstarfi við hvern? Forsætis-
ráðherraefni Samfylkingarinnar hefur
nánast útilokað stjórnarsamstarf við
Sjálfstæðisflokkinn, þótt Ingibjörg Sól-
rún sé að vísu byrjuð að draga í land
með fyrri yfirlýsingar sínar í þeim efn-
um. Ætlar Samfylkingin sér þennan
hlut í samstarfi við Framsóknarflokk-
inn? Draga verður í efa, að einn reynd-
asti stjórnmálamaður landsins, Halldór
Ásgrímsson, utanríkisráðherra og for-
maður Framsóknarflokksins, telji það
sjálfsagt mál að forsætisráðherraemb-
ættið kæmi í hlut Samfylkingarinnar í
hugsanlegu samstarfi þessara tveggja
flokka. Stærð flokka skiptir ekki máli í
þessu sambandi eins og reynslan sýnir.
Það er auðvitað hugsanlegt að forystu-
sveit Samfylkingarinnar telji sig eiga
svo stóran kosningasigur í vændum, að
flokkurinn geti myndað ríkisstjórn með
vinstri-grænum einum. En það verður
kannski ekki ýkja auðvelt, þegar kemur
að því að ræða Kárahnjúkavirkjun og
Evrópumál á milli þeirra flokka
tveggja.
Markmið formanns Samfylkingar-
innar með því að velja fráfarandi borg-
arstjóra sem forsætisráðherraefni er
áreiðanlega að styrkja vígstöðu flokks-
ins í kosningunum. En ýmislegt bendir
til þess að sú ákvörðun geti orðið Sam-
fylkingunni erfið að kosningum lokn-
um.
Í hinum athyglisverðu rökræðum við
Róbert Marshall á Stöð 2 í gærkvöldi,
þar sem fréttamaðurinn virtist bera
sigurorð af hinni nýju forystu Samfylk-
ingarinnar, lýsti Ingibjörg Sólrún því
yfir, að Samfylkingin ætlaði að hverfa
frá pólitík gömlu flokkanna frá síðustu
öld og boða ný vinnubrögð, samræðu-
stjórnmál í stað átakastjórnmála. Í
kjölfar þeirra orða lýsti Össur Skarp-
héðinsson þeim vinnubrögðum með því
að eigna Morgunblaðinu ummæli í
Reykjavíkurbréfi í gær, sem þar er
hvergi að finna. Þá tegund af samræðu-
stjórnmálum stunduðu menn af kappi
fram eftir 20. öldinni og ekki sízt meðan
kalda stríðið stóð sem hæst en það er
ánægjulegt að umræður um stjórnmál
hafa þróazt í uppbyggilegri og málefna-
legri farveg í seinni tíð. Þess vegna kom
á óvart að formaður Samfylkingarinnar
skyldi grípa til svo gamaldags og
lummulegs málflutnings, jafnvel þótt
hann væri að fara halloka í rökræðum
við ungan fréttamann á Stöð 2.