Morgunblaðið - 05.02.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STOFNFJÁREIGENDUM sem
ég hef rætt við finnst mörgum
spurningum ósvarað varðandi kaup
SPRON á Frjálsa fjárfestingar-
bankanum af Kaupþingi. Kaupin
fóru fram á síðasta degi 3ja ársfjórð-
ungs þannig að hagnaður af sölunni
kom fram í 9 mánaða uppgjöri Kaup-
þings en nánast allur hagnaður
Kaupþings á 3ja ársfjórðungi var
vegna þessarar sölu. Ljóst er að
þessi viðskipti og söluhagnaður sem
af þeim varð, um 1.500 m.kr., hefur
líklega komið sér vel fyrir Kaupþing.
Á þessum tíma var Kaupþing að
undirbúa yfirtökutilboð í JP Nord-
iska þar sem eigendum sænska
bankans voru boðin hlutabréf í
Kaupþingi í skiptum fyrir hlutabréf í
JP Nordiska. Þessi mikli hagnaður
mun sennilega hafa ráðið miklu um
ákvörðun Svíanna um að taka tilboði
Kaupþings.
Þessi viðskipti voru sérlega vand-
meðfarin fyrir þessi fyrirtæki því
sparisjóðsstjóri SPRON (kaupand-
inn) er einnig stjórnarformaður
Kaupþings (seljandinn) m.ö.o. aðilar
voru beggja vegna samningaborðs-
ins. Nú hefur komið í ljós að stjórn
SPRON lét ekki framkvæma verð-
mat af óháðum aðila á Frjálsa fjár-
festingarbankanum áður en við-
skiptin fóru fram svo að hagsmunir
SPRON yrðu ekki fyrir borð bornir.
Eftir að viðskiptin voru frágengin
létu hinir svokölluðu fimmmenning-
ar Deloitte & Touche vinna fyrir sig
verðmat því þeir álitu kaupverð
Frjálsa fjárfestingarbankans alltof
hátt. Niðurstaða verðmatsins var að
SPRON hafi greitt 900–1.400 m.kr.
of mikið fyrir bankann. Í yfirlýsingu
stjórnar SPRON dags. 15. janúar sl.
sem birtist í Morgunblaðinu reynir
stjórnin að snúa út úr mati D&T og
gera vinnubrögð við matið tortryggi-
leg. Einnig hefur stjórn SPRON
fengið KPMG til að gagnrýna verð-
mat D&T en sú gagnrýni KPMG var
á misskilningi byggð eins og síðar
kom fram í yfirlýsingu frá D&T. Af
hverju var ekki óháður aðili fenginn
til að meta Frjálsa fjárfestingar-
bankann áður en hann var keyptur?
Sennilega af því að verðmatið hefði
ekki skapað eins mikinn söluhagnað
fyrir Kaupþing. Mér virðist sem
stjórn SPRON hafi ekki verið að
hugsa um hagsmuni stofnfjáreig-
enda eða SPRON þegar þeir keyptu
Frjálsa fjárfestingarbankann. Hér
ráða aðrir hagsmunir ferðinni.
Stofnfjáreigendur krefjast mats á
Frjálsa fjárfestingarbankanum. Í
því sambandi skiptir litlu hver hagn-
aður Frjálsa fjárfestingarbankans
var á árinu 2002. Hagnaður eins árs
gefur mjög takmarkaðar upplýsing-
ar um verðmæti fyrirtækis þó að
Guðmundur Hauksson haldi öðru
fram í Morgunblaðinu 30. janúar sl.
Ef hagnaður eins árs endurspeglaði
verðmæti fyrirtækis þá ætti t.d.
Baugur að vera a.m.k. 2–3 sinnum
verðmætari en hann er í dag vegna
mikils hagnaðar á árinu 2002. Það
dettur þó engum heilvita manni í hug
að verðleggja Baug á þann hátt.
Stjórn SPRON hefur sagt að hún
ætli að leysa mál stofnfjáreigenda
sem vilja selja stofnfjárbréf sín á
sem hæstu verði en það hefur hún
ekki enn gert. Þvert á móti hafa for-
ráðamenn SPRON farið þess á leit
við Alþingi að lögum verði breytt til
koma í veg fyrir að stofnfjáreigendur
geti selt bréf sín á yfirverði. Í nýjum
lögum um banka og sparisjóði sem
samþykkt voru sl. áramót var lögum
breytt á þann veg að viðskipti með
stofnfjárbréf eru mun erfiðari en áð-
ur. Í ljósi þessa þykir mér stjórn
SPRON ekki trúverðug þegar hún
segist ætla að leita leiða til að stofn-
fjáreigendur geti selt bréf sín á yf-
irverði. Sem betur fer er ekki öll nótt
úti því Pétur Blöndal, einn fimm-
menninganna, segist vita af leið fyrir
stofnfjáreigendur til að ná fram því
verðmæti sem stofnfjáreigendur
óskuðu eftir sl. sumar. Ekkert heyr-
ist hins vegar frá stjórn SPRON og
því virðist sem hún hafi hvorki getu
né vilja til að leysa þetta mál.
Stofnfjáreigend-
ur krefjast mats
Eftir Odd
Ingimarsson
Höfundur er stofnfjáreigandi
í SPRON.
„Mér finnst
stjórn
SPRON ekki
trúverðug.“
KVÖLDGESTUR Jónasar Jónas-
sonar útvarpsmanns föstudag fyrir
viku var Smári Geirsson bæjar-
fulltrúi þar sem hann sagði farir sín-
ar ekki sléttar af aðkasti andstæð-
inga sinna og nefndi sérstaklega
konu sem hefði ráðist að honum á
Austurvelli. Í kjölfarið kom hann í
aðra fjölmiðla, t.d. á DV og Rás 2,
þar sem sögurnar gerðu ekki annað
en stigmagnast dag frá degi.
Í viðtalinu hjá Jónasi sagðist
Smári oft hafa orðið fyrir aðkasti
vegna baráttu sinnar fyrir álveri í
Fjarðabyggð en aðkast getur verið
fylgifiskur þess að rekast í málum,
hvað svo sem um það er að segja. Í
fyrstu ætlaði Smári ekki að ræða
það frekar en lét svo mana sig út í
það með því að Jónas segir: „Láttu
það koma, Smári, láttu það koma,
leyfðu okkur að heyra hvað fólk seg-
ir.“ Þá brast stíflan og Smári stundi
því upp að einu sinni hefði hann ver-
ið að labba yfir Austurvöll og þar
hefði staðið hópur fólks sem hefði
hrópað að honum ókvæðisorðum, og
þar hefði verið kona sem hefði veist
að honum svo hann hélt að hún
mundi láta hendur skipta.
Ég vil taka það fram að þessi
kona er á níræðisaldri. Hún steig
skrefinu nær og sagði: Svei þér. Þá
sagði Smári: Er ekki til siðs að sýna
vegfarendum kurteisi? Þá sagði sú
gamla aftur: Svei þér. Og önnur
kona bætti við: Ég er frá Austur-
landi, ég vil ekki láta skemma Aust-
urland. Ég get ekki svarið fyrir að
önnur orð hafi verið látin falla, en ég
heyrði þau ekki. Ekki er loku fyrir
það skotið að þetta hafi verið ein-
hvern annan dag. Ég er ekki alla
daga á Austurvelli einsog Smári
Geirsson.
Ég vil leiðrétta þetta í nafni þess-
arar gömlu konu og allra kerlinga á
Íslandi sem hafa alltaf séð um sína.
Eins er gott að minnast þess að
stundum þegar sagt er við mann:
Láttu það koma, getur verið jafn-
gott að segja: Fari það og veri.
Fólk var gagnrýnt fyrir að púa í
ráðhúsinu á dögunum, á Íslandi má
bara púa á knattspyrnuvellinum. En
nú er spurning hvort ekki megi láta
það heyrast ef hæfir, þetta íslenska
svei.
Eitt íslenskt svei
Eftir Elísabetu
Jökulsdóttur
Höfundur er rithöfundur.
„Á Íslandi
má bara púa
á knatt-
spyrnuvell-
inum.“
Í GREIN sem Jónas Bjarnason
(JB) efnaverkfræðingur skrifaði í
Mbl. 17.1. sl. vænir hann okkur
undirritaða um að fara rangt með
vísindalegar niðurstöður þar sem
við vitnum í grein eftir kanadíska
fiskifræðinginn R.A. Myers o.fl.
frá 1996. Í svargrein okkar í Mbl.
hinn 23.1. sl. vitnum við orðrétt í
grein sem Myers o.fl. birtu árið
1996 þar sem skýrt kemur fram sú
niðurstaða að með vaxandi stærð
hrygningarstofns séu auknar líkur
á vaxandi nýliðun. Með skrifum
okkar töldum við okkur hafa sýnt
fram á, að þær alvarlegu ásakanir
sem JB hélt fram „að starfsfólk
hennar (Hafró, innsk. undirrit.)
fari rangt með og álíti að betra sé
að veifa röngu tré en engu“ væru
úr lausu loft gripnar og þar með
ómerkar.
Lítill hrygningarstofn
– léleg nýliðun
JB ítrekar þessar ásakanir í
svargrein sinni í Mbl. 1.2. sl. og
vitnar nú í aðra grein sem Myers
o.fl. birtu árið 1996 og ber titilinn
„Hypothesis for decline of cod in
the North Atlantic“. Aðalefni þess-
arar greinar er ekki samband
hrygningarstofns og nýliðunar,
heldur hvort breytingar á um-
hverfisskilyrðum eða ofveiði séu
líklegri skýringin á hruni þorsk-
stofna í N-Atlantshafi en ofveiði.
Jónas vitnar í samantekt („ab-
stract“) greinarinnar og les úr
henni að niðurstaða Myers sé, að
ekkert samband sé á milli hrygn-
ingarstofns og nýliðunar. JB virð-
ist ekki hafa lesið greinina sjálfa
og misskilur og/eða rangtúlkar því
samantektina.
JB vitnar augljóslega í eftirfar-
andi setningu í samantektinni:
„The year of the lowest observed
biomass of spawners did not cor-
respond to low juvenile survival
for the chohorts that should have
contributed to the stock in that
year,“ og hann þýðir setninguna
þannig: „Ár minnstu lífmassa
hrygningarstofna samsvöruðu ekki
lítilli nýliðun viðkomandi ár-
ganga.“ Þetta er röng þýðing hjá
JB og um leið rangtúlkun á meg-
inniðurstöðum. Hefði JB lesið alla
greinina hefði honum mátt vera
ljóst að hér eru höfundar að segja
að þegar hrygningarstofn er lítill
er það ekki vegna mikilla nátt-
úrulegra affalla ungfisks („low
juvenile survival“) áður en hann
kemur inn í hrygningarstofninn,
heldur að hnignun eða hrun þorsk-
stofna í N-Atlantshafi megi eink-
um rekja til ofveiði en ekki til
óhagstæðra umhverfisskilyrða. JB
lætur ekki hér staðar numið, held-
ur vitnar í aðra setningu í sam-
antekt greinarinnar og rangþýðir
og mistúlkar hana einnig. Þar er
sagt, að þegar hrygningarstofn
þorsks var lítill við Kanada hefði
stofninn átt að geta gefið af sér
nægjanlega nýliðun til að viðhalda
stofninum og því ekki átt að
hrynja ef ekki hefði verið um of-
veiði að ræða. Þetta skilur JB
þannig að lítill hrygningarstofn
gefi af sér góða nýliðun sem að
sjálfsögðu er allt annað mál. Jónas
bendir réttilega á að „öllu skipti að
ræða þorsk við Ísland“ en hefur
engu að síður mistúlkað niðurstöð-
ur erlendra vísindamanna og
heimfært yfir á íslenska þorsk-
stofninn.
Á undanförnum áratugum hefur
ítrekað verið deilt á þá grundvall-
arforsendu í ráðgjöf Hafrann-
sóknastofnunarinnar að gera ráð
fyrir jákvæðu samband á milli
stærðar hrygningarstofns og ný-
liðunar þorsks. Fyrir um tveimur
áratugum benti Hafrannsókna-
stofnunin á, að eina leiðin til að fá
úr þessu deilumáli skorið væri að
ofveiða hrygningarstofninn, en
varaði jafnframt við slíkri nýting-
arstefnu. Því miður var þetta ekki
tekið nógu alvarlega og hrygning-
arstofninn hefur verið í sögulegu
lágmarki undanfarna tvo áratugi
með þeim afleiðingum að nýliðun
hefur verið í lágmarki og þar með
afrakstur úr stofninum. Úr deilu-
málinu hefur verið skorið: Sam-
bandið á milli stærðar hrygning-
arstofns og nýliðunar er nú
tölfræðilega marktækt. En þetta
hefur reynst íslensku þjóðinni dýr
tilraun.
Erfðaeiginleikar fiskistofna
Undir millifyrirsögninni „Út úr
skápnum“ gefur JB í skyn, með
skætingartóni, að undirritaðir hafi
nú loksins áttað sig á því, að veið-
ar geti haft áhrif á erfðaeiginleika
þorskstofnsins og þá líklega vegna
umfjöllunar JB. Of langt mál væri
að rekja eða leiðrétta allar þær
rangfærslur og þversagnir sem
fram hafa komið í skrifum JB um
þetta málefni hér.
Áhrif veiða á erfðaeiginleika
fiskistofna hafa verið til umfjöll-
unar innan fiskifræðinnar áratug-
um saman. M.a. má nefna að innan
Alþjóðahafrannsóknaráðsins hefur
lengi verið starfandi vinnunefnd
um þetta málefni og á ársfundi
ráðsins sl. haust var sérstakur
þemafundur um málefnið. Á Haf-
rannsóknastofnuninni er starfandi
hópur sérfræðinga undir stjórn
Önnu K. Daníelsdóttur sem vinnur
að erfðafræðirannsóknum. Hópur
þessi er vel búinn tækjum og sér-
fræðiþekkingu sem fremstu há-
skólar á þessu sviði sækjast eftir.
Guðrún Marteinsdóttir er verkefn-
isstjóri af Íslands hálfu í fjölþjóð-
legu rannsóknaverkefni, sem
fjallar um erfðabreytileika fiski-
stofna og möguleika á að taka tillit
til erfðaeiginleika við stjórn fisk-
veiða.
Meginniðurstaða þeirra sem
fjallað hafa um þessi málefni er, að
áhrifaríkasta leiðin til að draga úr
hugsanlegum neikvæðum áhrifum
veiða á erfðafræðilega eiginleika
er að halda heildarsókn í lágmarki.
Erfðafræðilegar rannsóknir styðja
því mikilvægi þess að draga úr
sókn í íslenska þorskstofninn.
Með hliðsjón af framansögðu
viljum við beina þeim tilmælum til
JB að hann vandi betur til verka
sinna, einkum þegar um er að
ræða jafn mikilvæg og viðkvæm
málefni og í þessu tilviki, þ.e.
ástand þorskstofnsins og grund-
vallarforsendur í stjórn veiðanna.
Um háskann að rang-
þýða og rangtúlka
Eftir Björn Ævar
Steinarsson og
Ólaf Karvel Pálsson
„Erfðafræðilegar rann-
sóknir styðja mikilvægi
þess að draga úr sókn í
íslenska þorskstofn-
inn.“
Höfundar eru fiskifræðingar á
Hafrannsóknastofnuninni.
AÐ gefnu tilefni langar mig til að
gera athugasemd við nýlega auglýs-
ingu Landsbanka Íslands, þar sem
mælt er með sparnaði. Það er allra
gjalda vert og aldrei of oft kveðin sú
vísa, en með auglýsingunni fylgir
mynd af móður þar sem hún er að
klippa son sinn sjálf. Hún er að
spara.
Þetta er falleg mynd og vel not-
hæf en hún á bara ekki við í þessari
auglýsingu. Undirrituð sem er hár-
greiðslumeistari fær ekki betur séð
en að vegið sé gróflega að starfs-
heiðri heillar stéttar. Það hefur nú
aldrei þótt eftirsóknarvert að vera
heimaklipptur eins og sagt var og
þá oftar en ekki leit viðkomandi út
eins og pottlok hefði verið sett á
höfuðið og klippt eftir en þessi
mynd er aðeins nútímalegri því þar
er klippt eftir grænmetis-skolskál.
Finnst mér einkennilegt ef þeir hjá
Landsbankanum sjá þetta sem
sparnaðarleið og nú á dögum einelt-
is þar sem börn geta varla mætt í
skóla eða íþróttir nema vera klædd í
sérstökum merkjum er ég ansi
hrædd um að það fengi einhver að
heyra það ef hann (hún) mætti með
gömlu pottloksklippinguna eftir
mömmu í skólann. Ef þeir hjá
Landsbankanum hefðu viljað benda
sínum skjólstæðingum á sparnaðar-
leið, sem ekki tengist bankanum
beint, hefðu þeir getað gefið Jó-
hannesi í Bónus þessa auglýsingu
fría með slagorðinu Bónus býður
betur, því þar er hægt að spara
hvort sem mönnum líkar betur eða
verr.
Að lokum vil ég benda þeim hjá
Landsbankanum eða auglýsinga-
stofu þeirri sem þeir skipta við á að
halda sig innan ramma þess í
myndavali sem auglýsingin á við
um. Vinna hárgreiðslufólks hefur
auglýst sig sjálf.
Eyddu í sparnað
Eftir Önnu S.
Sigurjónsdóttur
„Undirrituð
sem er hár-
greiðslu-
meistari fær
ekki betur
séð en að vegið sé gróf-
lega að starfsheiðri
heillar stéttar.“
Höfundur er hárgreiðslumeistari
og nemi við KHÍ.