Morgunblaðið - 12.03.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. MARS 2003 29
n gaum
rir óstöð-
Nýleg
ir og ráð
karlar
rihluta.
mms tíma
art fjölg-
uleyfi
for-
ingar og
konur
tugustu
konur,
Vigdís
Finnbogadóttir, ef marka má ný-
lega þætti um þá öld í Ríkissjón-
varpinu. Karlar einoka nánast
framboðslista Sjálfstæðisflokksins.
Svo mætti lengi telja.
Einkavæðum ábyrgðina
Síðustu tólf ár hafa verið ár
einkavæðingar, þetta hafa verið
tólf feit ár atvinnurekenda en tólf
mögur ár launamanna. Frelsið hef-
ur verið einkavætt en ekki ábyrgð-
in. Hvorki stjórnsýslulög né upp-
lýsingalög hafa verið einkavædd
og gilda eingöngu um stjórnsýslu
ríkis og sveitarfélaga. Stjórnsýsla
hins opinbera er fyrir bragðið
gagnsærri og lýðræðislegri.
Stjórnsýsla í einkarekstri er hins
vegar að mestu lokuð bók fyrir
starfsmenn fyrirtækja og allan al-
menning. Ákvarðanir eru teknar á
bak við tjöldin og konur gjalda
þess í launum. Það verður að
einkavæða ábyrgðina og setja
einkarekstri stjórnsýslu- og upp-
lýsingalög. Og umfram allt verður
að aflétta launaleyndinni.
Það er sammerkt öllum stærri
fyrirtækjum að þau neita eindreg-
ið að upplýsa um launakjör starfs-
manna. Af hverju? Hafa þau eitt-
hvað að fela? Eru þau á móti því
að konum séu greidd jöfn laun og
njóti sömu kjara fyrir jafnverðmæt
og sambærileg störf og karlarnir?
Með því að aflétta launaleyndinni
og birta almennar ónafngreindar
upplýsingar um launakjör á að
vera unnt að jarða launamun með
rökum og rannsóknum. Jafnrétti
verður aldrei náð fyrr en búið er
að útrýma launamismunun. Lyft-
um glerþakinu af einkarekstrinum
og loftum út með kvenfrelsi og
réttlæti að leiðarljósi.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og
skipar 2. sæti á lista Vinstrihreyfing-
arinnar – græns framboðs í Reykjavík
norður.
ÞEGAR Ísland samdi um aðild að
EES voru byggðamálin undanþegin
sem og landbúnaður og sjávar-
útvegur. Landsbyggðin naut enda
ekki sambærilegrar uppsveiflu í
kjölfar aðildar og þéttbýlissvæðið
við Faxaflóa. Það er full ástæða til
að velta því fyrir sér hverju það
hefði breytt fyrir landsbyggðina ef
byggðamálin hefðu verið með og þá
ekki síður hver áhrifin yrðu ef Ís-
land gerðist fullur aðili að Evrópu-
sambandinu. Fullur aðili segi ég því
það er nauðsynlegt að hafa það í
huga þegar fjallað er um tengsl Ís-
lands og Evrópu að með EES-
samningnum yfirtók Ísland um 80%
af lagagerðum ESB. Ísland varð
þannig aðili að Evrópusambandinu
að býsna stórum hluta. Síðan hefur
Ísland einnig gerst aðili að Schen-
gen-samkomulaginu.
Þetta snýst líka um samskipti
Þrátt fyrir það að byggðamálin
væru skilin eftir þurfa sveitarfélögin
og atvinnusvæðin á Íslandi að lúta
reglum um byggðastyrki og á síð-
asta vetri samþykkti ESA byggða-
kort fyrir Ísland sem skilgreinir á
hvaða svæðum má styrkja verkefni
innan sveitarfélaga sem þurfa að
takast á við búsetu- eða atvinnu-
háttabreytingar, með sambæri-
legum hætti og gert er í ESB. Við
njótum hinsvegar ekki uppbygging-
arstyrkja ESB þar sem við erum
ekki fullir aðilar að sambandinu.
Norðmenn hafa tekið upp reglur
sambærilegar þeim sem ESB notar
og sameinað kraftana í einum sjóði
til að geta betur tekist á við byggða-
eða atvinnuvanda hjá sér. Þarna sit-
ur íslenska landsbyggðin eftir, hefur
hvorki skýrar reglur né öflugan
sjóð. Ef Ísland gerðist aðili að ESB
nyti hún hinsvegar uppbygging-
arsjóða sambandsins og ríkissjóður
yrði að koma með a.m.k. jafnhátt
mótframlag. Þannig má ætla að fjár-
magn til byggðaþróunarverkefna,
sem væru vel skilgreind og mark-
viss, ykist til mikilla muna. Að eiga
þess kost að hafa áhrif innan land-
svæðanefndarinnar (sveitarfélög og
svæði) sem varð til með Maastricht-
samningnum og geta deilt reynslu
með og lært af öðrum sem eru að
fást við sambærileg verkefni skiptir
líka miklu. Það hefur komið fram, og
er hluti ólgunnar í Noregi, að það er
meiri árangur í byggðamálum í
norðurhéruðum Svíþjóðar og Finn-
lands eftir að þau gengu í ESB og
urðu aðilar að áætlunum og sam-
starfi en orðið hefur í Norður-
Noregi sem hefur þó bæði sambæri-
lega sjóði og reglur.
Byggðarlög úti um landið hafa á
undanförnum árum átt í verulegum
erfiðleikum vegna vaxandi einhæfni
atvinnulífsins og fólksfækkunar.
Fiskveiðistjórnarkerfið á vissulega
sinn þátt í því félagslega niðurbroti
og óöryggi sem grafið hefur um sig.
Markaðsvæðing sjávarútvegsins
hefur líka haft sitt að segja og miklu
hefur ráðið um þessa þróun að aukin
tæknivæðing hefur sett mark sitt
bæði á útgerð og fiskvinnslu þar sem
færri hendur þarf til starfanna.
Sama má segja um landbúnað. Sí-
fellt færra fólk þarf til framleiðsl-
unnar og fátt kemur í staðinn. Rík-
isstjórnin lofaði m.a.
fjarvinnslustörfum en hefur ekki
staðið við fyrirheitin Byggðarlögin
hafa því verið að fara í gegnum stór-
felldar atvinnuháttabreytingar og
lítið farið fyrir skilningi, hvað þá
stuðningi stjórnvalda enda hvorki
farvegur né fjármunir til að takast á
við slíkt.
Styrkir í sjávarútvegi í ESB eru
samofnir byggðastyrkjum. Þeim er
m.a. beitt til að styðja svæði sem eru
að fást við afleiðingar mikilla breyt-
inga; þeim er beint inn á dreifbýl
svæði og m.a. ætlað að aðstoða við
enduruppbyggingu svæða sem eru
háð veiðum og eldi. Einnig er boðið
upp á styrki til einstaklinga sem
vilja hætta sjómennsku og ýmist
fara á eftirlaun eða snúa sér að öðr-
um starfsgreinum. Sama má segja
um landbúnaðarstyrkina, þeim er að
hluta ætlað að styðja fólk við að tak-
ast á við breytingar í landbúnaði. Og
það hefur sýnt sig að faglegar,
markvissar uppbyggingaráætlanir
sem fjármagn fylgir eru líklegar til
að skila árangri.
Farnast betur
innan en utan
Þeir sem hafa kynnt sér byggða-
málin innan ESB sjá að þar eru
þekktar reglur að fara eftir og fjár-
magn sem fylgir, ef rétt er staðið að
málum. Litið er á það sem sam-
félagslegt verkefni að styðja íbúa
svæðanna við að takast á við breyt-
ingar og að nútímavæða atvinnulífið.
Það er dálítið önnur mynd en blasir
við þegar horft er á baráttu byggð-
anna hér á landi við að halda sér á
floti. Enda mikill fólksflótti enn við-
varandi vandi bæði byggðanna úti
um landi og viðtökustaðanna.
EES-samingurinn varð til þess að
Íslendingar urðu að taka upp ný og
vandaðri vinnubrögð á ýmsum svið-
um. Og margir sem vel þekkja til
telja að það væru hin nýju vinnu-
brögð í byggðamálunum sem mest
munaði um ef Ísland gerðist aðili að
ESB. Að mínu mati þarf að skoða
hagsmuni landsbyggðarinnar sér-
staklega þegar rætt er um aðild að
ESB. Margt bendir til þess að henni
mundi farnast betur innan sam-
bandsins.
Evrópa, Ísland og byggðamálin
Eftir Svanfríði
Jónasdóttur
„Og margir sem vel þekkja til
telja að það væru hin nýju
vinnubrögð í byggðamálunum
sem mest munaði um ef Ísland
gerðist aðili að ESB.“
Höfundur er þingmaður
Samfylkingar.
ega við?
un að
sráð-
rótum
ingar um
ð einhver
að finna
i er einu
ökstyðja
búnaður-
tti og
ðanda;
nu ríki
g dylgja
tisráð-
er því
að
jórnkerf-
isins og fórna trúverðugleika
þess. Hvernig getur Ingibjörg
Sólrún fundið þessum orðum
stað? Hefur forsætisráðherrann
framið valdarán í landinu eða gert
sig sekan um meiriháttar spill-
ingu? Svarið er að sjálfsögðu nei.
Stóryrði og upphrópanir af þessu
tagi eiga sér enga stoð í raun-
veruleikanum og málflutningurinn
dæmir sig sjálfur.
Hitt er svo annað mál að fram-
ganga Ingibjargar Sólrúnar og
fylgismanna hennar er farin að
draga stjórnmálaumræðuna í að-
draganda kosninganna niður á áð-
ur óþekkt stig. Ummæli forsætis-
ráðherra í síðustu viku, sem hún
er líklega að vísa til með orðum
sínum, komu fram við þær að-
stæður að vegið hafði verið að
trúverðugleika hans með afar
ósmekklegum hætti. Eins og al-
þjóð veit kom Ingibjörg þeirri at-
burðarás af stað sjálf með hinni
alræmdu Borgarnesræðu sinni í
febrúar. Þar kom hún fram með
alls kyns dylgjur og órökstuddar
fullyrðingar um forsætisráðherra,
stjórnarráðið og margar af helstu
stofnunum samfélagsins, sem voru
hraktar hver á fætur annarri. Og
þegar hún hafði verið í stöðugri
vörn í tvær vikur vegna þess að
hún hafði gengið of langt var birt
umfjöllun í Fréttablaðinu, þar
sem tilraun var gerð til renna
stoðum undir ummæli hennar. Sá
málatilbúnaður hefur nú einnig
verið hrakinn og satt að segja hélt
ég að Ingibjörg Sólrún hefði áttað
sig á að hún næði ekki að ávinna
sér traust og trúverðugleika með
aðferðum af þessu tagi. Nóg hefur
hún haft fyrir því í fjölmiðla-
viðtölum að sverja af sér alla
ábyrgð á atburðarásinni sem hún
kom þó af stað. Nú heggur hún
hins vegar aftur í sama knérunn
og gengur jafnvel enn lengra. Er
nema von að menn spyrji: Er ekki
nóg komið af svo góðu, Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir? Er ekki kom-
inn tími til að ræða málefnin?
anga
nna
ála-
g-
Höfundur er lögfræðingur og
frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavíkurkjördæmi suður.
gibjörg Sólrún?
UMRÆÐA um tengsl stjórnmála
og viðskiptalífs hefur tröllriðið
samfélaginu að undanförnu. En lít-
ið hefur farið fyrir aðalatriðunum.
Pólitísk meginatriði málsins eru
þau að það skortir reglur um fjár-
reiður stjórnmálaflokkanna. Gegn
slíkri lagasetningu hefur Sjálfstæð-
isflokkurinn staðið á þeim for-
sendum að það sé einkamál hverjir
styrkja starf flokkanna. Svo er
hinsvegar alls ekki og um allan
hinn vestræna heim gilda misjafn-
lega ströng lög um fjármál og opið
bókhald stjórnmálasamtaka. Lög
þar sem stjórnmálmenn og flokkar
eru skikkaðir til að gera grein fyrir
fjárstyrkjum yfir ákveðinni upp-
hæð. Gefi einstaklingur eða fyr-
irtæki fjármagn yfir fyrirfram skil-
greindri upphæð er það birt í
bókhaldi viðkomandi flokks.
Tengslin eru skýr og í dagsljósinu.
Samfylkingin hefur sett sér þær
reglur að birta framlög yfir vissri
upphæð og opinberar það í bók-
haldi sínu. Þó að enn skorti lögin og
það skapi visst ójafnvægi við fjár-
mögnun starfsins að sumir flokkar
opni bókhald sitt en aðrir ekki.
Flokkar og fyrirtæki
Það er brýnt að setja lög um
fjárreiður stjórnmálaflokka til að
eyða því andrúmslofti tortryggni
og vantrúar á stjórnmálalífið sem
skapaðist í kjölfar umræðu und-
angenginna mánaða um óeðlileg af-
skipti og tengsl stjórnmálamanna
af viðskiptalífinu. Ekki síst vegna
ásakana um mútur og að fé hafi lík-
lega verið borið á fjölda fólks í
þjóðfélaginu! Það má enginn efi
leika á um óeðlileg ítök stórfyr-
irtækja í stjórnmálaflokkunum, líkt
og nú vissulega er. Vafinn elur á
vantrú og grefur undan inntaki lýð-
ræðisins, sem er traust. Reynslan
erlendis frá undirstrikar þörfina á
slíkum lagasetningum og í öllum
siðmenntaðum ríkjum gilda skýrar
reglur um fjármál stjórn-
málaflokka og þeim gert skylt að
opinbera þá aðila sem gefa yfir
ákveðnar fjárhæðir á hverju ári.
Því er alls ekki nægjanlegt að
flokkar taki það upp hjá sjálfum
sér að opna bókhald sitt. Eitt verð-
ur yfir alla að ganga til að taka af
vafa um óeðlileg fjárhagsleg tengsl
flokka og fyrirtækja. Suður-
ameríski kúltúrinn gildir hinsvegar
á Íslandi og elur á tortryggninni.
Hátt féll Helmut
Í fróðlegu erindi á málfundi
Samfylkingarinnar um lýðræð-
ismál fyrir tveimur árum sagði
Rósa Erlingsdóttir stjórnmála-
fræðingur m.a. í erindi sínu að
flestir stjórnmálafræðingar teldu
að nauðsynlegt væri að veita
stjórnmálaflokkum aðhald í starfi.
Til að mynda með lögum um fjár-
reiður stjórnmálaflokka. „Ríki
leynd yfir fjárreiðum stjórn-
málaflokka er líklegt að dragi úr
trausti almennings gagnvart lýð-
ræðislega kjörnum fulltrúum þjóð-
þinga og ekki síður gagnvart stofn-
unum samfélagsins, sem hafa
umboð löggjafarvaldsins til að
sinna eftirliti með leikreglum sam-
félagsins sem samræmast hug-
myndum okkar um lýðræði,“ sagði
Rósa í erindinu og vitnaði til
reynslunnar frá Þýskalandi og háu
falli Helmuts Kohls fyrrum kansl-
ara.
Framlög hins opinbera
Styrkir hins opinbera til stjórn-
málastarfs eru mikilvægir og eiga
að gegna því hlutverki að stjórn-
málaflokkarnir eigi ekki allt sitt
undir velvilja fyrirtækja. Um slík
framlög ríkir nokkur sátt og marg-
ir sem telja að þau mættu vera
meiri til að tryggja sjálfstæði slíkr-
ar starfsemi. Lögfest fjárframlög
ríkis til stjórnmálaflokka hvíla á
þeirri meginreglu að ólýðræðislegt
sé að aðeins fjársterk samtök, sem
njóta mikils stuðnings einstaklinga
og fyrirtækja, geti boðið fram til
þjóðþinga. Tilgangur þeirra er því
augljóslega að jafna aðstöðu flokk-
anna. Auk þess eiga ríkisstyrkir að
sporna við þeirri tegund af fyr-
irgreiðslupólitík þegar stjórn-
málaflokkar verða óeðlilega háðir
styrktaraðilum og að lýðræðislega
þjóðkjörnir fulltrúar taki pólitískar
ákvarðanir með hliðsjón af hags-
munum styrktaraðila. Á slíku er
augljóslega hætta ef ekkert er að-
haldið og eftirlitið með fjárreiðum
stjórnmálaflokka.
Af hverju leyndin?
Undanfarin ár hefur Jóhanna
Sigurðardóttir flutt frumvarp um
að lög verði sett um fjármál stjórn-
málaflokkanna og frambjóðenda.
Megininntak frumvarpsins tekur á
kjarna málsins. Það er lagt til að
flokkunum verði gert að birta árs-
reikninga sína opinberlega og
greina frá því hverjir styrkja þá.
Tilgangurinn er að gera fjármál
flokkanna sýnilegri og eyða allri
tortryggni um fjármál þeirra. Ár-
angur og styrkur stjórnmálaflokka
má ekki ráðast af fjárhagslegri
getu þeirra, sem fyrst og síðast
byggja yfirburði í sinni starfsemi á
fjárframlögum stóreignamanna og
fjársterkra fyrirtækja. Ríki leynd
yfir fjárreiðum stjórnmálaflokka er
líklegt að dragi úr trausti almenn-
ings gagnvart lýðræðislega kjörn-
um fulltrúum þjóðþinga. Þá ekki
síður gagnvart stofnunum sam-
félagsins, sem hafa umboð löggjaf-
arvaldsins til að sinna eftirliti með
leikreglum þess sem samræmast
hugmyndum okkar um lýðræði. Því
er löggjöf um fjárreiður stjórn-
málaflokka þar sem bókhaldið er
opnað lykilatriði í því að byggja
upp heilbrigt samfélag og ekki síð-
ur til að auka gagnsæið í sam-
skiptum stjórnmála og viðskipta-
lífs. Það er grundvallarmál til að
byggja upp traust almennings á
stjórnmálaflokkunum.
Fjárreiður flokkanna
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson
„…alls ekki nægjanlegt að flokkar taki
það upp hjá sjálfum sér að opna bók-
hald sitt. Eitt verður yfir alla að ganga
til að taka af vafa um óeðlileg fjár-
hagsleg tengsl flokka og fyrirtækja.“
Höfundur er frambjóðandi
Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi.
Netfang: bgs@samfylking.is
bending-
ðustjórn-
a tals-
r um
a Borg-
ðin vís-
maður
i spjalla
a yfirlýs-
ntraust á
Þegar
manna
m tals-
ð þeim
t að
heldur
a áttu
ns vegar
n-
fellt sig
og í
að halda
Og það
tík.
er sjálf-
ort klisj-
verði
mræðu-
stjórnmálum Samfylkingarinnar.
Eðlilega, því enn er haldið áfram
með sama sönginn vítt og breitt
um landið og nú síðast á Politik.-
is. Hrokafullum dylgjum er
slengt fram - en staðreyndir
látnar liggja milli hluta! Eða er
kannski verið að móta nýtt
hræðslubandalag – nú á milli
Samfylkingarinnar og Gróu á
Leiti?
Rétt er að hafa þetta í huga
þegar reynt er að breyta stjórn-
málaumræðunni í umbúðastjórn-
mál. Hvorki konur né karlar
mega láta villa sér sýn með tæki-
færismennsku í formi nýrra
nafna og heita þar sem mark-
miðið er að uppfylla drauma um
völd en ekki hugsjónir.
Á undanförnum árum hefur
tekist að styrkja okkar lýðræð-
islega samfélag, gera það opnara
og gegnsærra um leið og tæki-
færi einstaklinganna hafa aldrei
verið fleiri. Á ferð okkar allra í
þessu góða samfélagi, þar sem
lífskjör eru með því besta sem
gerist og hafa farið ört batnandi,
er markmiðið að gera enn betur
og til þess hefur verið sáð á und-
anförnum árum. Eldsneytið í
þeirri ferð eru hugsjónir og heið-
arleiki. Fyrir dylgjur og út-
úrsnúninga er ekkert pláss.
málunum“
r og
aðist
fyrir
nógu
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn.