Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 23. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Stóra upplestrarkeppnin
Úrslit í Hafnarfirði
Í Hafnarfirði búa um 21 þúsund manns. Bærinn stendur í fallegu umhverfi hrauns og kletta. Hafnarfjörður
hefur þá bæjarsál sem einkennir búsetu við sjó og státar um leið af hagkvæmmni stærðarinnar og staðsetn-
ingar í jaðri höfuðborgarsvæðisins. Það er gott að búa og starfa í Hafnarfirði
Lokaathöfn Stóru upplestrarkeppninnar í Hafnarfirði verður haldin í
Hafnarborg þriðjudaginn 25. mars kl. 17:30.
Á hátíðinni munu nemendur úr 7. bekkjum grunnskóla Hafnarfjarðar og á
Álftanesi lesa brot úr skáldverki og ljóð og mun dómnefnd velja þrjá bestu
upplesarana og veita verðlaun.
Gestir eru velkomnir á meðan húsrúm leyfir.
Ráðstefna um vistunarmat aldraðra
Allir sætu við
sama borðið
HEILBRIGÐIS- ogtryggingamála-ráðuneytið gengst
fyrir ráðstefnu á Hótel
Loftleiðum á morgun
klukkan 8.30 til 15. Efni
ráðstefnunnar er svokallað
vistunarmat aldraðra sem
verkfræðistofan Stiki hef-
ur verið að hanna og færa í
rafrænt form síðustu miss-
erin. Deildarstjóri öldrun-
armála í ráðuneytinu og
umsjónarmaður ráðstefn-
unnar er Hrafn Pálsson og
svaraði hann nokkrum
spurningum Morgunblaðs-
ins.
– Þú ættir kannski að
byrja á því að segja okur
hvað vistunarmat er.
„Já, ferli vistunarmats-
ins hófst í byrjun síðasta
áratugar. Þá var vistunarmat leitt
í lög. Með lögunum varð skylt að
meta þörf allra sem óskuðu eftir
langtímavist á stofnun á sambæri-
legan hátt. Það sætu sem sagt all-
ir við sama borðið. Ástæðan fyrir
þessari vinnu og átaki var það
óefni sem skráning og mat um-
rædds hóps var komið í. Biðlistar
voru orðnir svo langir að það var
ekki vinnandi vegur að standa í
þeim lengur, en áhugamenn um
byggingar vildu byggja hratt og
mikið yfir allan þennan mikla
fjölda. Sannleikurinn var hins
vegar sá að fjöldi umsókna um
gistirými sagði ekki alla söguna.
Dæmi voru um að sömu einstak-
lingarnir væru skráðir með um-
sóknir á allt að tíu stofnunum.“
– Hér var því brýnt verkefni á
ferðinni?
„Já, heldur betur. Þarna uppúr
1990 tóku því nokkrir ráðagóðir
aðilar sig til, settust niður og fóru
yfir málið. Það þurfti m.a. að
koma í veg fyrir að hér færu að
rísa einhvers konar öldrunarhótel
fyrir aldraða sem höfðu enga þörf
fyrir sérstaka vistun. Árið 1992
var svo komið plagg sem unnið
var með og samkvæmt því var
vistunarmatið tvískipt. Annars
vegar var krossapróf útfyllt af
viðkomandi sjálfum, en hins vegar
plagg sem á var umsögn fagaðila.“
– Hvað áttu fagaðilarnir að
meta?
„Þeir áttu að meta andlegt og
líkamlegt atgervi, félagslegar að-
stæður og færni viðkomandi.
Þetta fyrirkomulag var fest í
reglugerð 1992 og þar með átti
hvert byggðarlag að hafa á sínum
vegum þjónustuhóp fyrir aldraða
sem bæri ábyrgð á líðan og högum
aldraðra. Mikilvægt í þessu ferli
var einnig að hinir öldruðu sæktu
sjálfir um vistun sem leiddi af sér
umrætt vistunarmat, en í þeim til-
vikum þar sem viðkomandi var
ekki í ástandi til að sækja um,
sæktu nánustu ættingjar um fyrir
hans hönd.“
– Hverju breytti þetta nýja fyr-
irkomulag?
„Það breytti öllu. Allt í einu var
hver einstaklingur aðeins talinn
einu sinni en ekki mörgum sinn-
um. Biðlistinn styttist
um 70% hvorki meira
né minna. Listinn varð
sem sagt sannsögull og
hægt var að nýta vist-
unarúrræðin fyrir þá
sem þurftu mest á
þeim að halda.“
– En ráðstefnan sem haldin er
núna, 2003, um hvað er hún?
„Tímarnir breytast og tæknin
með. Vistunarmatið er nú komið í
hugbúnað fyrir tilstilli verkfræði-
og tölvuþjónustunnar Stika sem
hefur unnið frábært starf. Biðlist-
ar og gagnagrunnar eru að verða
pappírslausir og persónuverndað-
ir samhliða því. Það gríðarlega
pappírsflóð sem fylgt hefur þessu
ferli öllu saman heyrir nú sögunni
til, allt mat, umsóknir, bréf og
önnur samskipti sem áður út-
heimtu gífurlega pappírsvinnu,
kostnað og rugling fara nú fram
rafrænt með tölvupósti. Á ráð-
stefnunni verður sú vinna sem
unnin hefur verið rakin og út-
skýrð, kostir tíundaðir og málið
rætt frá ýmsum hliðum.“
– Viltu segja okkur nánar um
efni ráðstefnunnar – og hvort hún
sé öllum opin?
„Já, hún er opin öllum áhuga-
mönnum um þessi mál. Varðandi
dagskrá ráðstefnunar, þá setur
heilbrigðisráðherra samkunduna
og síðan tekur til máls Vilborg
Hauksdóttir lögfræðingur sem
fjallar um lög og reglugerðir vist-
unarmats. Að erindi Vilborgar
loknu tekur Pálmi V. Jónsson
öldrunarlæknir, yfirlæknir á
Landakoti, til máls og fjallar hann
um málið fyrir hönd nefndar sem
farið hefur með málið. Því næst
kemur Oddur Ingimarsson og
fjallar um reynslu af notkun vist-
unarmats í einn áratug. Þá stígur
fram Oddný Vestmann, sem kem-
ur úr heilbrigðisráðuenytinu, en
hún fjallar í erindi sínu um skrán-
ingu og úrvinnslu gagna. Loks
koma Svana Helen Björnsdóttir
og Bjarni Þór Björnsson eigendur
Stika og fjalla um málið frá þeirra
hendi. Að sjálfsögðu verða síðan
fyrirspurnir og umræður.“
– Hefur þetta nýja fyrirkomu-
lag þá enga bresti eða
galla?
„Eins og ég sagði, þá
hefur vistunarmatið
valdið algerum straum-
hvörfum í þessum efn-
um og ekki minnkar
gildi þess við það að allt
ferlið verði rafrænt. Kostirnir eru
svo miklir, hagræðið, sparnaður-
inn og þjónustugæði. Það er sama
hvar á er litið. Séu gallar þá eru
þeir óverulegir miðað við það
fargan sem þessi nýi tími leysir af.
Og svo verður þetta nýja rafræna
fyrirkomulag væntanlega í stöð-
ugri þróun.“
Hrafn Pálsson
 Hrafn Pálsson er fæddur í
Reykjavík 17. maí 1936. Hann
var um árabil hljómlistarmaður
og lék með ýmsum hljómsveitum,
m.a. með Svavari Gests og Ragn-
ari Bjarnasyni. Söðlaði svo um,
varð stúdent frá öldungadeild
MH 1976 og menntaði sig síðan í
félagsráðgjöf og félagsfræði frá
Háskóla Íslands og Adelphi Uni-
versity í Bandaríkjunum. Starfar
nú hjá heilbrigðisráðuneyti þar
sem hann er deildarstjóri öldr-
unarmála. Maki er Vilborg G.
Kristjánsdóttir og á hann fjögur
fósturbörn.
…biðlistinn
styttist um
70%, hvorki
meira né
minna
NÝLEGA var gefinn út kennslu-
diskurinn ESÓP sem hefur það
að markmiði að gera lesblindum
auðveldara með að læra stærð-
fræði. Gyða Stefánsdóttir sér-
kennari og Jón Axel Egilsson
gáfu diskinn út.
„Ég nota diskinn og kenni
börnunum um leið til að víkka
skilning þeirra. Þannig fá þau
langmest út úr þessu,“ sagði
Gyða. Hún sagði að til stæði að
betrumbæta diskinn og gefa hann
út aftur. „Ég er eiginlega búin að
vera 40 ár að undirbúa þetta og
síðastliðin 20 ár hef ég unnið
mjög skipulega að þessu. Þetta
þrusuvirkar. Ég fer líklega út í
það að kenna foreldrum á diskinn
í hópum.“
Gyða sagði að henni hafi reynst
áhrifaríkast að kenna börnunum
stærðfræðiaðferðirnar og leyfa
þeim svo að leggja eigin skilning
í þær með því að leysa dæmi
sjálf.
Gyða sagðist hafa
kynnst Davis-kerfinu,
sem mikið hefur ver-
ið fjallað um að und-
anförnu, fyrir 10 ár-
um. „Ég notaði mikið
snældur og núna
diskana. Ég hef í
huga að setja allt
sem ég er búin að
gera á diska,“ sagði
Gyða.
Hún sagði skólana
ekki ráða við að
sinna þeim nemend-
um sem eiga við les-
blinduvandamál að
stríða. „Það er vitað
að 70–75% af föngum í hinum
vestræna heimi er fólk með þessi
einkenni. Það er svo auðvelt að
laga þetta. Oft er þetta greind-
asta fólkið. Oft þarf bara að
breyta aðeins aðferðum til að
laga þetta.“
Gyða hefur mikla reynslu í að
vinna með les-
blindum. Hún hefur
kennt við fimm skóla
ásamt því að taka
nemendur í einka-
kennslu á 40 ára
starfsferli. Hún segir
kennara hafa of mik-
ið að gera til að geta
sinnt nemendum sem
hafa sértæk vanda-
mál. Hún sagði einnig
að núverandi grein-
ingarkerfi í skólunum
væri ekki nægilega
gott. „Það sem vant-
ar er að fara út á ak-
urinn og vinna vinn-
una,“ sagði Gyða.
Gyða tók 800.000 króna lán út
á eigið hús til að búa til diskinn.
„Ef ég næ því ekki inn þá er það
bara mitt framtak í lífinu – að
þakka fyrir mig því þetta hefur
verið svo gaman,“ sagði Gyða
Stefánsdóttir.
Gyða Stefánsdóttir
Hjálpar lesblindum í stærðfræði
Skál í botn, þó örlítið rjúki úr skjóðunni.