Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 23. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Lovísa Kristjánsdóttir, löggiltur fasteignasali.
Þorsteinn Thorlacius, viðskiptafræðingur.
Helgi Hákon Jónsson, viðskiptafræðingur.
Nesapótek á Neskaupstað er til sölu.
Apótekið er í góðum rekstri í eigin húsnæði og fylgir með í sölunni
124 fm íbúð og 40 fm bílskúr. Fjórðungssjúkrahús Austfjarða er á staðnum og
þjónustar apótekið sjúkrahúsið. Sem kunnugt er stendur fyrir dyrum gríðarleg
atvinnuuppbygging á svæðinu, þannig að hér er um einstakt tækifæri að ræða.
Stórkostlegt tækifæri fyrir lyfjafræðinga til að hefja eigin rekstur óháðir. Apótekið
er eitt örfárra á landinu sem enn er rekið óháð lyfsölukeðjunum. Allt selst í einu
lagi, þ.e. atvinnuhúsnæði, íbúðarhúsnæði, rekstur og góður lager.
Góð velta og góð framlegð.
Ásett verð á öllum pakkanum er 32.000.000.
Fasteignaþjónustan sími 552 6600.
Upplýsingar gefur: Helgi Hákon Jónsson viðskfr. GSM 899 6877
Fasteignaþjónustan
Skúlagötu 30, 3. h.,
101 Reykjavík,
sími 552 6600 – fax 552 6666
APÓTEK
SÁ skilningur að á Íslandi sé
samfélag manna þar sem menn-
ingin skipar veigamikinn sess er út-
breiddur, bæði lítum við svo á sjálf
og eins er ímynd okkar útávið sam-
ofin menningararfleifðinni og í
seinni tíð einnig lifandi og öflugu
listalífi. Það verður því að teljast
nokkuð undarlegt hve veigalítinn
sess menningin skipar í raun í hinni
pólitísku umræðu, ekki síst í að-
draganda kosninga.
Menningarstefna íslenskra
stjórnvalda er ekki aðgengileg.
Hana er helst að finna í stjórn-
arsáttmála ríkisstjórnarflokkanna
og menningarályktunum lands-
funda og flokksþinga þessara sömu
flokka.
Stjórnarsáttmáli núverandi ríkis-
stjórnar er þó samkvæmt hefð fá-
orður um málaflokkinn. Þar er
helst að finna almennar stefnumót-
andi yfirlýsingar, svo sem þá að
ríkisstjórnin vilji standa vörð um ís-
lenska tungu og þjóðmenningu og
stuðla eins og kostur er að öflugu
lista- og menningarlífi sem aðgengi-
legt sé öllum landsmönnum. Einnig
er lýst vilja til að treysta menning-
arstarf á landsbyggðinni, styðja
frumkvöðlastarf og örva starfsemi
lítilla og meðalstórra fyrirtækja.
Svo til ekkert er þar að finna um
sértækar aðgerðir í menningarmál-
um nema í eftirfarandi tilvitnun,
sem hlýtur því að vega nokkuð
þungt, en hún hljóðar svo; „að auka
fjölbreytni atvinnulífs og útflutn-
ingsgreina, með eflingu þeirra vaxt-
arsprota sem byggjast á menntun
og þekkingu, svo sem í tónlistar- og
kvikmyndagerð“.
Viðameiri viljayfirlýsingar er síð-
an að finna í menningarályktunum
landsfunda og flokksþinga. Flokks-
þing Framsóknarflokksins er nýaf-
staðið, en fyrir dyrum stendur
landsfundur Sjálfstæðisflokksins.
Landsfundurinn hlýtur að hafa um-
talsvert vægi í þessu tilliti, þar sem
þar talar sá flokkur sem farið hefur
með forræði málaflokksins um ára-
bil. Haldi stjórnin meirihluta eftir
kosningar og Sjálfstæðisflokkurinn
menningarmálunum má ætla að
ályktanir væntanlegs landsfundar
verði stefnumótandi til næstu ára, á
sama hátt og ætla má að fyrri
landsfundaályktanir hafi markað
stefnu flokksins í menningarmálum
til þessa.
En skoðum þetta ögn nánar og
berum saman orð og efndir.
Ef við skoðum þær tvær list-
greinar sem nefndar eru sérstak-
lega í stjórnarsáttmálanum er ljóst
að vaxtarsprota er víða að finna í
tónlistar- og kvikmyndagerð.
Í tónlistinni væri ef til vill áþreif-
anlegast að hlúa að vaxtarsprotum
með því að byggja yfir listgreinina
og veita henni þannig bæði skjól og
aðstöðu, en ótrúlegur seinagangur
hefur einkennt allan undirbúning
að byggingu tónlistarhúss, allt frá
því að fyrsta opinbera nefndin var
stofnuð um málefnið árið 1995.
Ástandið er það sama í dag og það
var árið 1995 þegar Vladimir
Ashkenazy lét hafa eftir sér í viðtali
í Morgunblaðinu um aðstöðu Sin-
fóníuhljómsveitar íslands í Háskóla-
bíói: „Þetta er kvikmyndahús. Ég
hef spilað í hundruðum slíkra um
dagana og hljómburðurinn í þeim
öllum er hræðilegur.“
Þrátt fyrir viðleitni áhugasam-
taka, þrýsting tónlistarfólks og
listamanna, undirritun viljayfirlýs-
inga og samkomulags, samkeppni
um skipulag fyrirhugaðs bygging-
arsvæðis og nú síðast stofnun
einkahlutafélags um byggingu og
rekstur tónlistarhúss í Reykjavík
bólar ekkert á framkvæmdum.
Núna er beðið eftir því að sögn að
áhugasamir fjárfestar komi til
skjalanna og hver veit hversu löng
sú bið getur orðið. Það er nokkuð
uggvænlegt að hugsa til þess hve
víðtæk einkavæðingaráform núver-
andi ríkisstjórnar eru. Það er í raun
búið að einkavæða byggingu og
rekstur tónlistarhúss fyrirfram,
meðan sú krafa ætti þó að vera
bæði sjálfsögð og eðlileg að ríki og
borg axli þá skyldu sína og ábyrgð
að standa straum af byggingu og
rekstri tónlistarhúss í höfuðborg-
inni. Gjarnan hefur verið vísað í þá
þumalputtareglu að það sé eðlilegt
að ríkið standi að rekstri a.m.k.
einnar listastofnunar á hverju sviði,
sem sé þá einskonar flaggskip í við-
komandi grein. Þannig þykir eðli-
legt að ríkið standi að og fjármagni
rekstur stofnana á borð við Lista-
safn Íslands, Þjóðminjasafn, Lands-
bókasafn og Þjóðleikhús. Tónlistin
virðist þó eiga að verða útundan í
þessu tilliti.
Það verður að segjast að meiri
reisn var yfir þeim mönnum sem
hrintu af stað byggingu Þjóðleik-
húss á sínum tíma, enda þótti þeim
sjálfsagt að byggja yfir leiklistina
musteri, svo almenningur fengi not-
ið þeirrar listgreinar við bestu að-
stæður. Á þessum tíma var sam-
félagið þó mun fátækara, enda
kreppa í heiminum. Stjórnmálmenn
dagsins í dag forgangsraða ekki af
sama metnaði og fyrirrennarar
þeirra, nema þeir séu hugsanlega
farnir að tapa heyrn, eða hverju
sætir það að þeim finnst það ekkert
tiltökumál að bjóða almenningi upp
á það áratug eftir áratug að njóta
þeirrar listar, sem sumir vilja
meina að sé öllum listum æðri, í
kvikmyndahúsi með „hræðilegan“
hljómburð eða stefna öllum í
íþróttahöll þegar mikið liggur við
og breyta henni í hálfgildings tón-
listarhús með ærnum tilkostnaði í
hvert sinn.
Hugmyndir um sérstakan út-
flutningssjóð tónlistarinnar hafa
verið að velkjast milli ráðuneyta
iðnaðar og menntamála, en ætla má
að slíkur sjóður væri í anda vilja-
yfirlýsingar stjórnarsáttmálans.
Mikið er um vaxtarsprota í öflugu
nýsköpunarstarfi tónlistarmanna,
ekki síst í nýgildri tónlist og nægir
þar að benda á þá athygli sem
hljómsveitir eins og Sigurrós hafa
vakið erlendis. Þarna eru svo sann-
arlega margháttuð sóknarfæri,
enda má segja að Björk hafi með
tónlist sinni unnið ómetanlegt
markaðsstarf og plægt akur sem
gæti skilað mikilli uppskeru ef hlúð
væri að þessu starfi með mynd-
arlegum hætti, en slíkt er því miður
ekki í sjónmáli. Á þessu sviði má
ætla að um verulegar tekjur gæti
verið að ræða fyrir þjóðarbúið,
enda sýna dæmi frá öðrum löndum
að útflutningstekjur af tónlist geta
verið umtalsverðar. Tekjur af tón-
listarútflutningi eru til dæmis veru-
legar í Svíþjóð.
Vaxtarsprota í tónlist má líka
rækta með beinum stuðningi við
tónlistarmenn, til dæmis í formi
starfslauna, en tillögur starfshóps
sem skipaður var af fyrrverandi
ráðherra, Birni Bjarnasyni, árið
2001, um endurskoðun á lögum um
listamannalaun, hafa legið inni á
borði í ráðuneytinu um nokkurt
skeið án þess að við þeim hafi verið
brugðist. Í niðurstöðum starfshóps-
ins kemur meðal annars fram að
þótt listamannalaun séu og hafi
verið markvert og mikilsvert fram-
lag hins opinbera til að efla nýsköp-
un í listum í samfélaginu sé brýnt
og nauðsynlegt að endurskoða
fjölda mánaðarlauna í öllum sjóðum
með það að markmiði að fjölga
þeim og leiðrétta um leið óréttlátt
misvægi milli greina, en það hefur
ekki verið gert frá því að ramminn
var markaður með lögum árið 1991.
Allir vita hver þróunin hefur orðið
síðan þá og ljóst að þörfin er allt
önnur í dag en menn sáu fyrir á
þeim tíma. Í áliti starfshópsins
kemur einnig fram að nauðsynlegt
er að fjölga sjóðum og stofna meðal
annars sérgreindan starfslaunasjóð
fyrir tónlistarfólk.
Í tónlistarstarfi í þágu barna og
unglinga í skólum landsins er einn-
ig mikið um vaxtarsprota.
Í ályktun landsfundar Sjálfstæð-
isflokksins frá 2001 er áréttaður sá
ávinningur sem samfélagið hefur af
því að; „leggja aukna áherslu á
menningarlegt uppeldi barna og
unglinga sem meðal annars felst í
því að kenna þeim að meta listir og
bókmenntir og taka þátt í listrænni
sköpun. Markvisst þarf að vinna að
því að skapa listum stöðu og svig-
rúm í skólum til jafns við aðrar
námsgreinar“.
Það er ekki hægt annað en að
taka heilshugar undir þessi orð,
enda er hlutur listgreinanáms í
skyldunámi ekki veigamikill og hef-
ur heldur farið minnkandi sem
hlutfall af heildarstundafjölda í
skyldunámi. Það er ærið tilefni til
að blása til sameiginlegs átaks allra
þeirra sem að málinu koma, bæði
frá ríki og borg, um nauðsynlegar
úrbætur og átak í þágu barna og
ungmenna.
Hvað varðar listkynningar í skól-
um er ástandið ekki burðugt. Til
dæmis hefur ekki tekist að koma
fótum undir verkefnið „Tónlist fyrir
alla“ þrátt fyrir bæði hvatningu og
fjármagn að utan, – nema ef vera
skyldi brauðfótum. Forsaga málsins
er sú að Norðmenn gáfu okkur
þjóðargjöf í tilefni lýðsveldisafmæl-
isins árið 1994, jafnvirði 10 milljóna
króna, sem skyldi nýta til að hrinda
af stað sérstöku verkefni til að
kynna tónlist í grunnskólum, að
norskri fyrirmynd. Gjöfin átti að
duga til að koma verkefninu af stað
og fjármagna það fyrsta árið, en
síðan að hluta næstu tvö ár þar á
eftir, eða þar til Íslendingar tækju
alfarið við verkefninu sjálfir og
mótuðu það til framtíðar.
Skemmst er frá því að segja að
íslensk stjórnvöld hafa ekki staðið
undir þeim væntingum sem gerðar
voru. Að vísu veita þau fjármagn til
þessarar starfsemi, en í engu hlut-
falli við mikilvægi þess, eða þá
þjónustu sem því er ætlað að veita.
Á fjárlögum fyrir árið 2003 eru ætl-
aðar 4,5 milljónir króna til verkefn-
isins, sem á þó að þjóna grunn-
skólabörnum á öllu landinu. Það sér
hver sem vill að þetta fjármagn
dugar skammt, það má mikið vera
ef það dekkar laun verkefnisstjóra
og bílakostnað og þá er eftir að
standa straum af öllum öðrum
kostnaði, svo sem launum til þeirra
listamanna sem ætlað er að búa til
dagskrár og fara í skólana.
Hitt er annað mál að þarna sem
víða annars staðar hefur íslenskum
listamönnum tekist að gera mikið
úr litlu og verkefnið sem slíkt nýtur
mikillar hylli í skólum landsins.
Í raun er verkefnið frábær fyr-
irmynd um það hvernig móta mætti
kynningar á öðrum listgreinum í
skólum landsins með þátttöku lista-
manna og barnanna sjálfra og
ástæða til að hvetja stjórnvöld til
að fylgja fast eftir yfirlýstum vilja
og gera átak í þessum málaflokki.
Í yfirlýsingu sama landsfundar
og áður er vitnað til er lögð áhersla
á að auka beri vægi innlendrar list-
sköpunar í ríkisfjölmiðlum, en þar
hefur átt sér stað átakanleg öf-
ugþróun á síðari árum. Hlutur inn-
lendrar tónsköpunar hefur til dæm-
is stöðugt verið að dragast saman
og er nú svo komið að þar er ekki
einu sinni starfandi tónlistarstjóri
lengur. Þessi tilmæli eru því vissu-
lega tímabær og eins þau tilmæli úr
sömu ályktun að auka beri og
vanda umfjöllun um menningu og
listir í ríkisfjölmiðlum, enda hafi
þeir ákveðum skyldum að gegna á
þessu sviði.
Það er á ábyrgð stjórnvalda að
hlutast til um að ríkisútvarpið sinni
menningarhlutverki sínu í sam-
félaginu, en það hlýtur einnig að
vera á ábyrgð stjórnvalda að stofn-
uninni sé sniðinn stakkur eftir vexti
og hún hafi fjárhagslegt bolmagn
til að fylgja eftir yfirlýstum vilja
stjórnvalda í þessum efnum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur í
málefnum ríkisútvarpsins mótað þá
stefnu að gera beri það að hluta-
félagi í eigu ríkisins og virðist
flokkurinn líta á það sem forsendu
þess að hægt sé að taka á fjárhags-
legum rekstrarvanda stofnunarinn-
ar, sem er umtalsverður, að þau
áform nái fram að ganga. Þeirri að-
ferðafræði er satt að segja erfitt að
átta sig á og læðist að manni sá
grunur að hinn raunverulegi ásetn-
ingur sé að fella rekstur ríkisút-
varpsins að einkavæðingaráformum
Sjálfstæðisflokksins. Sé svo væri
það vægast sagt stórslys.
Hvað varðar vaxtarsprota í kvik-
myndagerð skiptir Kvikmyndasjóð-
ur og sterk staða hans öllu máli.
Árið 1998 urðu ákveðin kaflaskil í
starfsemi sjóðsins, en þá var gert
samkomulag milli þáverandi
menntamálaráðherra, Björns
Bjarnasonar, og hagsmunaaðila í
kvikmyndagerð um markvissa upp-
byggingu greinarinnar með auknu
fjármagni til næstu fjögurra ára.
Þetta samkomulag reyndist
vissulega mikilvægt þótt enn hafi
ekki tekist að styrkja framleiðend-
ur í því hlutfalli sem samkomulagið
þó fól í sér. Stærstan hluta, eða að
jafnaði um 75% framleiðslukostn-
aðar hafa menn, enn sem fyrr,
þurft að sækja til erlendra sjóða og
fyrirtækja og hafa ekki alltaf erindi
sem erfiði þótt fast hafi verið sótt
og víða leitað.
Ný kvikmyndalög hafa nú verið
samþykkt á Alþingi og forstöðu-
maður nýrrar Kvikmyndamiðstöðv-
ar verið skipaður, ekki hefur þó
enn verið gengið frá endurnýjun
samningsins um áframhaldandi
uppbyggingu kvikmyndagerðar.
Það mál liggur nú inni í mennta-
málaráðuneytinu og bíður þess að
tekið verði á því, á meðan ríkir
óvissa um rekstrargrundvöll kvik-
myndasjóðs.
Þess ber að geta sérstaklega að
greinin hefur frá upphafi skilað
mun meira fjármagni inn í íslenskt
efnahagslíf en til hefur verið kostað
af hálfu þess opinbera, eða um
fimm krónum fyrir hverja eina, svo
vitnað sé í úttekt ráðgjafarfyrir-
tækisins Aflvaka frá árinu 1998.
Fyrrnefndur landsfundur árið
2001 ályktaði einnig um nauðsyn
þess að efla kvikmyndagerð og þátt
leikins efnis fyrir sjónvarp. Sú
ályktun er mikilsverð, þar sem hér
er um víðtækt hagsmunamál að
ræða auk þess ávinnings sem landið
allt gæti haft af því að efla menn-
ingarframleiðslu á þessu sviði.
Sjónvarpið er á sína vísu „Þjóð-
arleikhús“ þar sem það nær inn á
hvert heimili án tillits til búsetu.
Hugmyndir um sérstakan sjón-
varpsmyndasjóð voru kynntar fyrir
nýskipuðum ráðherra menningar-
mála, Tómasi Inga Olrich, síðast-
liðið vor fyrir tilstuðlan Bandalags-
ins og hagsmunaaðila í kvikmynda-
gerð og sýndi ráðherra málinu
strax áhuga.
Það stóð enda ekki á efndum og
er sjóðurinn nú orðinn til á papp-
írunum sem einn þriggja sjóða í
nýjum lögum um kvikmyndasjóð.
Ekkert fjármagn hefur þó verið
ætlað í sjóðinn á yfirstandandi ári
svo útlitið er ekki eins bjart og
menn leyfðu sér að vona.
Í landsfundarályktuninni kemur
einnig eftirfarandi fram: „Huga
þarf að því hvort sú árangursríka
stefna, sem mörkuð hefur verið um
stuðning stjórnvalda við íslenska
kvikmyndagerð, geti orðið fyrir-
mynd að stuðningi við aðrar list-
greinar.“
Þessi tilmæli hafa ekki verið
gripin á lofti af ríkisstjórninni þótt
ærin tilefni hafi gefist.
Inni á borði menntamálráðherra
hafa til dæmis legið í nokkur ár
stefnumótandi tillögur frá stjórn
bandalagsins um uppbyggingu á
starfsemi sjálfstæðra leikhúsa og
sviðslistarhópa.
Í því tilfelli hefði verið borðleggj-
andi að fara sömu leið og gera sam-
komulag við hagsmunaaðila um
uppbyggingu greinarinnar til nokk-
urra ára, enda búið að leggja allan
grunn að slíku. Þær hugmyndir
fengu ekki hljómgrunn innan ráðu-
neytisins. Fjármagn til þessarar
starfsemi stendur nú í stað.
Sérstaklega var þó tekið á mál-
efnum sjálfstætt starfandi lista-
manna í öllum greinum í menning-
arályktuninni en þar segir: „Við
hlið opinberra menningarstofnana
hafa á undanförnum árum komið til
sögu margvísleg ný einkarekin fyr-
irtæki listamanna og menningar-
frömuða, svo sem á sviði leiklistar,
tónlistar, sjónlista, hönnunar, sýn-
inga- og kvikmyndagerðar og hvers
kyns miðlunar. Flokkurinn hefur þá
stefnu að styðja og styrkja framtak
einstaklinga í menningarlífinu,
meðal annars með opinberum fjár-
veitingum og með því að skapa
þessu starfi hvetjandi umhverfi.“
Svo vísað sé í það orðalag „að
skapa listunum hvetjandi umhverfi“
verður að segjast að þeim almennu
aðstæðum sem móta umhverfi lista-
manna á Íslandi er ábótavant.
AÐ LÁTA
VERKIN TALA
Eftir Tinnu
Gunnlaugsdóttur
„Í tilefni
komandi
kosninga í
vor vil ég
leyfa mér að
hvetja stjórnmálamenn
í öllum flokkum til að
stefna að því að virkja
mannauðinn í land-
inu …“