Morgunblaðið - 05.05.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MÁNUDAGUR 5. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BARNAVERNDARNEFND
Reykjanesbæjar setti fram ómálefna-
legar fullyrðingar, braut meðalhófs-
reglu, stjórnsýslu- og barnaverndar-
lög og sinnti ekki rannsóknarskyldu
sinni þegar en hún svipti foreldra for-
ræði yfir sex börnum þeirra haustið
2000. Þá var tekin um það „pólitísk“
ákvörðun af félagsmálayfirvöldum að
greiða ekki götu þeirra í húsnæðis-
málum en ófullnægjandi húsnæði var
talið hafa ráðið miklu um ákvörðun
um sviptingu. Í þessu fólst valdníðsla.
Þetta kemur fram í dómi Héraðs-
dóms Reykjaness sem kveðinn var
upp um helgina í máli sem foreldr-
arnir höfðuðu gegn Reykjanesbæ og
fósturforeldrum barnanna til að fá
forræðissviptingunni hnekkt.
Í dómnum segir að við fyrstu sýn
virðist blasa við að dómurinn fallist á
þær kröfur. Á hinn bóginn verði að
líta til þess að hagsmunir barnanna
vegi þyngra en foreldranna. Næstum
þrjú ár séu liðin frá því börnin voru
tekin úr umsjá foreldra sinna og þau
hafi síðan búið við góðar og þroska-
vænlegar aðstæður. Að teknu tilliti til
þess og með hliðsjón af skertum eig-
inleikum foreldranna til að annast
þau, taldi dómurinn að fyrir bestu
væri að raska ekki forsjá barnanna og
var kröfunum hafnað.
Ekki var gerð krafa varðandi tvö
elstu börnin þar sem þau urðu sjálf-
ráða eftir að málið hófst.
Rýr kostur á tjaldstæði
Afskipti barnaverndarnefndar af
fjölskyldunni hófust í maí 2000 en þá
hafði hún dvalið á tjaldstæðinu í
Reykjanesbæ við rýran kost í nokkra
daga með sex börn, það yngsta eins
árs en hið elsta 17 ára. Í ljós kom að
foreldrarnir höfðu flúið til Íslands
undan barnaverndaryfirvöldum í
Færeyjum en þau voru grunuð um
vanrækslu auk þess sem talið var að
börnin yrðu fyrir ofbeldi á heimilinu,
þó ekki endilega af hálfu foreldra
sinna. Tvö barnanna er þroskahömluð
og fjögur þeirra urðu fyrir kynferð-
islegu ofbeldi af hálfu fyrri maka for-
eldranna.
Nefndin lét börnin í tímabundna
vistun með samþykki foreldra þeirra
sem veittu liðsinni sitt við könnun
málsins og samþykktu vistun til 1.
september. Telur dómurinn að þessi
jákvæða afstaða foreldranna skipti
verulegu máli og ekki megi gera of
mikið úr neikvæðum samskiptum
þeirra við barnaverndaryfirvöld í
Færeyjum.
Þann 18. september, sama dag og
könnun sálfræðings um hæfi þeirra til
forsjár hófst að marki, svipti nefndin
foreldrana forræði og byggði „fyrst
og fremst á vanhæfi“ foreldranna.
Niðurstaða sálfræðingsins sem lá fyr-
ir þremur vikum síðar, var á hinn bóg-
inn sú að þau væru forsjárhæf, að því
gefnu að þau nýttu sér öflugan stuðn-
ing frá félagsmálayfirvöldum. Með
þessu braut nefndin gegn rannsókn-
arskyldu sinni og er málsmeðferðin
sérstaklega ámælisverð, að mati
dómsins.
Bærinn neitaði að
aðstoða við öflun húsnæðis
Í dómnum kemur fram að barna-
verndaryfirvöld hafi neitað að aðstoða
foreldrana við útvegun húsnæðis,
jafnvel til bráðabirgða, en ófullnægj-
andi húsnæði var talið eiga sinn þátt í
að foreldrarnir voru sviptir forræði. Í
dómnum er haft eftir félagsmála-
stjóra Reykjanesbæjar að það hafi
verið pólitísk ákvörðun bæjaryfir-
valda að greiða ekki götu þeirra í fé-
lagslega húsnæðiskerfinu þar sem
þau ættu hús í Færeyjum og gætu
farið þangað með börnin. Í þessu fólst
valdníðsla að mati dómsins og hefðu
vinnubrögðin bæði verið ólögmæt og
ómálefnaleg. Frumforsenda fyrir því
að reyna mætti á hvort foreldrarnir
væru hæfir til að fara með forræði yf-
ir börnunum hefði verið að útvega
fullnægjandi húsnæði.
Sama dag og sviptingin var gerð
lögðu foreldrarnir fram staðfestingu
á því að þau höfðu tekið rúmgott ein-
býlishús á leigu og taldi dómurinn að
um leið hefði nefndinni borið að fresta
ákvörðun í málinu. Það gerði hún
ekki. Í dómnum segir að með þessum
vinnubrögðum hafi verið brotið gegn
barnaverndar- og stjórnsýslulögum
og gegn rétti fjölskyldunnar á að
hljóta félagslega þjónustu. Taldi dóm-
urinn einsýnt að skilyrðum til forsjár-
sviptingar hefði ekki verið fullnægt
og svo alvarlegir annmarkar hefðu
verið á málsmeðferð barnaverndar-
nefndar að varðað hefði ógildingu.
Barnaverndarráð staðfesti úrskurð
barnaverndarnefndar. Dómurinn
segir þá ákvörðun ráðsins ógildanlega
„vegna augljósra og alvarlegra brota“
á meðalhófsreglu og að barnavernd-
arráði hafi borið að ógilda úrskurð
nefndarinnar. Breytir þá engu að
framhaldsrannsókn hafi, að mati
ráðsins, leitt í ljós alvarlega vanhæfni
foreldranna.
Í dómnum kemur fram að dóm-
kvaddir matsmenn hafi gert verulega
fyrirvara um hæfni foreldranna og
talið vafasamt að þeir gætu annast
nægilega vel um öll börnin, jafnvel
með aðstoð.
Eldri barnaverndarlög giltu um
mál fjölskyldunnar en skv. nýjum lög-
um sem öðluðust gildi 1. júní færðist
ákvörðun um sviptingu frá barna-
verndaryfirvöldum til dómstóla.
Dómurinn var kveðinn upp af hér-
aðsdómaranum Jónasi Jóhannssyni,
Ólafi Ó. Guðmundssyni sérfræðingi í
barnageðlækningum og Sæmundi
Hafsteinssyni sálfræðingi.
Valdníðsla og lögbrot
við forsjársviptingu
Héraðsdómur gerir alvarlegar athugasemdir við störf barnaverndarnefndar Reykjanesbæjar
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir, tals-
maður Samfylkingarinnar, segir að
mergur málsins varðandi skýrslu
Deloitte og Touche sé að hún sýni að
Vinnslustöðin telji sig ekki geta borg-
að 55 kr. fyrir þorskígildiskílóið og
það sé sama niðurstaða og hjá þeim
sérfræðingum sem áður hafi fjallað
um þetta mál, enda segi þeir að líklegt
leiguverð á markaði yrði 10–20 kr. á
kílóið þegar veiðiheimildirnar verði
almennt komnar á markað vegna
þess að verðið muni ráðast af fram-
boði og eftirspurn. Skýrsla Deloitte
og Touche var kynnt á aðalfundi
Vinnslustöðvarinnar á föstudag.
„Þetta auðvitað ræðst af því hvað
útgerðin telur sig geta borgað fyrir
þessar heimildir. Það er hún sem
verðleggur þær, það eru ekki stjórn-
völd sem verðleggja. Það eru fyrir-
tækin sjálf sem ákveða hvað hægt er
að bjóða í veiðiheimildirnar og miðað
við þær forsendur, 10–20 kr. á kílóið,
skila bæði Vinnslustöðin og önnur vel
rekin fyrirtæki góðum arði,“ sagði
Ingibjörg Sólrún.
Hún benti á að kvótalausu útgerð-
irnar væru nú að borga 150 kr. fyrir
kílóið og það væri það umhverfi sem
þær byggju við í núverandi kerfi.
„Þannig virkar þetta kerfi. Sum
fyrirtæki fá ókeypis veiðiheimildir
sem þau geta síðan leigt til annarra á
150 kr. og það hlýtur náttúrlega að
teljast okurverð þegar fyrirtækin
telja sig ekki geta lifað við 55 kr.,“
sagði Ingibjörg Sólrún.
Hún bætti við að hér væri um að
ræða sameiginlega auðlind þjóðarinn-
ar og hverjir fengju að nýta hana og
hluti af því óréttlæti sem þau vildu
uppræta væri sú mismunun sem nú
væri á milli fyrirtækja.
„Menn mega heldur ekki gleyma
því að í núverandi kerfi er hægt að
selja þessa lífsbjörg burt úr plássi
með einu pennastriki. Það er hægt að
gera það frá Vestmannaeyjum og
hvaða kosti eiga menn þá.“
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir um
skýrslu Deloitte og Touche
Líklegt leiguverð
10–20 kr. á þorsk-
ígildiskílóið
JAKOB Bjarnason, stjórnarformað-
ur Vinnuslustöðvarinnar í Vest-
mannaeyjum, segist aðspurður vera
andvígur fyrningarleið í sjávarút-
vegi sem slíkri vegna þeirrar óvissu
sem hún kalli yfir sjávarútveginn og
þess vegna skipti ekki höfuðmáli
hvort fyrningin sé 10% á ári, eins og
gert var ráð fyrir í dæmum sem
hann var með á aðalfundi Vinnslu-
stöðvarinnar eða hvort fyrningin sé
minni eða 1-2% á ári til dæmis.
Jakob sagðist vera andvígur fyrn-
ingarleiðinni vegna þeirra ófyrirsjá-
anlegu afleiðinga sem hún hefði fyr-
ir sjávarútveginn og sjávarbyggð-
irnar í landinu og fremur vilja sjá
strangari reglur um framsal og
hækkun veiðiskyldu heldur en að
kerfinu yrði umbylt með þessum
hætti.
„Ég held að það sé alveg sama við
hvaða prósentutölu er miðað í fyrn-
ingu, því þú veist ekkert út í hvað þú
ert að fara og ég myndi frekar
spyrja hagfræðingana um það hvaða
áhrif óvissa samfara fyrningarleið-
inni myndi hafa á hagvöxt,“ sagði
Jakob ennfremur.
Hann bætti því við að þeir stjórn-
málamenn sem væru fylgjandi fyrn-
ingarleiðinni yrðu að spyrja sig að
því hvað ynnist með því að skapa
óvissu og óróleika um fiskveiði-
stjórnunarkerfið og hvaða áhrif það
hefði á hagkerfið og sjávarbyggð-
irnar í landinu.
Hann benti á að í Fiskiðjusam-
félagi Húsavíkur, þar sem hann væri
einnig stjórnarformaður, væri leitun
að stafsmönnum sem hefðu minna
en tíu ára starfsreynslu. Það væri þó
fyrst núna sem hægt væri að
tryggja fólkinu vinnu árið um kring
og spurningin væri hvað myndi ger-
ast ef óvissa kæmi inn í kerfið.
Stjórnarformaður Vinnslustöðvarinnar
Andvígur fyrningar-
leiðinni sem slíkri
HALLDÓR Ásgrímsson utanrík-
isráðherra afhenti í gær Snorra-
stofu í Reykholti málverk eftir Finn
Jónsson, en myndin sýnir Reyk-
holtsstað eins og hann leit út áður
en Héraðsskólinn var byggður.
Bergur Þorgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Snorrastofu, telur lík-
legt að bæjarstæðið, sem myndin
sýnir, sé bæjarstæði Snorra Sturlu-
sonar.
Halldór rakti sögu málverksins
við athöfnina í Reykholti í gær.
Brunabótafélag Íslands færði
norska tryggingafélaginu Store
Brand málverkið að gjöf árið 1947 í
tilefni aldarafmælis norska félags-
ins það ár. Mikið samstarf var á milli
þessara tryggingafélaga á árum áð-
ur. Á síðasta ári ákvað norska
tryggingafélagið að færa íslenska
utanríkisráðuneytinu málverkið að
gjöf, kvaðalaust. Halldór sagði að
starfsmenn ráðuneytisins hefðu ver-
ið sammála um að besti staðurinn
fyrir myndina væri Reykholt.
Myndin er stór eða 2,57 metrar á
lengd og tæplega 2 metrar á hæð.
Framkvæmdastjóri Snorrastofu,
Bergur Þorgeirsson, þakkaði utan-
ríkisráðuneytinu gjöfina. Einnig
bæri að þakka hlut Norðmanna í
gjöfinni og hann minnti í því sam-
bandi á þann höfðingsskap sem
Norðmenn hefðu áður sýnt Reyk-
hyltingum.
Bergur sagði að málverk Finns
Jónssonar væri mikilvæg heimild
um byggingasögu Reykholts. „Mál-
verkið endurspeglar byggingarlegt
samhengi hér í Reykholti. Í langan
tíma, eða þar til Héraðskólinn var
reistur var hér einvörðungu bær og
kirkja, auk Snorralaugar. En bæj-
arstæðið er blasir við hér á mynd-
inni er hið forna bæjarstæði Reyk-
holts og að öllum líkindum
bæjarstæði Snorra Sturlusonar
sjálfs.“
Byggt yfir minjar
um bæ Snorra
Bergur sagði að uppgröftur á
bæjarstæði Snorra í Reykholti ætti
eftir að hafa mikla þýðingu fyrir
staðinn. „Að öllum líkindum blasir
við okkur veglegur bær Snorra og
við sem rekum Snorrastofu stöndum
frammi fyrir því að láta moka eða
byggja yfir hann. Og að sjálfsögðu
er það skylda okkar að sjá til þess að
bær þessa e.t.v. merkasta sagnfræð-
ings og rithöfundar evrópskra mið-
alda verði gerður sýnilegur með
glæsilegum hætti öllum almenningi.
Það er markmið okkar að byggt
verði yfir bæjarstæðið, er blasir við
á málverki Finns. Samkvæmt fram-
tíðarsýninni verður uppgraftar-
svæðið tengt Snorrastofu með und-
irgangi inn í sérstakan neðan-
jarðarsal í porti milli kirkjunnar og
Snorrastofu. Þar verður aðstaða
fyrir margmiðlunarsýningar. Gestir
munu síðan geta farið í gegn í fasta-
sýningu í safnaðarsal og móttökusal
Reykholtskirkju–Snorrastofu og
beint að fornleifunum í gegnum neð-
anjarðarsalinn og undirganginn, og
komist þannig í bein tengsl við sög-
una. Byggt verður yfir fornleifar,
þ.e. bæ Snorra, göng út að Snorra-
laug og kirkjurústir og gengið frá
fornminjum og umhverfi. Heita-
vatns- og gufustokkar og vegleg
smiðja frá miðöldum verða einnig
gerð aðgengileg. Þannig verða
minjarnar og niðurstöður viðamik-
illa fornleifarannsókna undanfarin
ár gerðar sýnilegar almenningi.
Frumhönnun þessarar yfirbygg-
ingar er nú tilbúin og verður hún
kynnt á næstunni,“ sagði Bergur.
Í ferð sinni í Reykholt færði Hall-
dór Ásgrímsson sóknarnefnd Reyk-
holts 1,5 milljónir króna, en það er
framlag ríkisstjórnarinnar til að
styðja við uppsetningu hins gamla
pípuorgels Dómkirkjunnar í
Reykjavík í Reykholtskirkju.
Mynd af bæjarstæði
Snorra í Reykholti
Morgunblaðið/Davíð Pétursson
Myndin sýnir bæjarstæðið í Reykholti áður en Héraðsskólinn var byggður.
Morgunblaðið/Davíð Pétursson
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra tók ákvörðun um að gefa Snorra-
stofu málverkið eftir að það komst í umsjón utanríkisráðuneytisins.