Morgunblaðið - 05.08.2003, Blaðsíða 12

SAMKEPPNISSTOFNUN OG TRYGGINGAFÉLÖGIN
12 ÞRIÐJUDAGUR 5. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
samkeppni að öðru leyti. Hér sé
því um að ræða alvarleg brot á 10.
og 12. grein samkeppnislaga.
„Aðgerðir gegn vátrygginga-
miðlurum“
Í tengslum við aðild Íslands að
EES-samningnum voru sett ný lög
um vátryggingastarfsemi þar sem
meðal annars er gert ráð fyrir að
hér á landi geti starfað vátrygg-
ingamiðlarar. Þar er um að ræða
einstaklinga eða lögaðila sem starfa
sjálfstætt og veita vátryggjendum
upplýsingar, ráðgjöf og aðstoð við
að koma á vátryggingasamningi í
frumtryggingum eða við fram-
kvæmd ákvæða slíks samnings
gagnvart vátryggingafélagi. Kveðið
er á um skyldu vátryggingamiðlara
til að kaupa starfsábyrgðartrygg-
ingar.
Í frumskýrslu Samkeppnisstofn-
unar segir að samkeppni geti ríkt á
milli vátryggingafélaga og vátrygg-
ingamiðlara, að minnsta kosti í
þeirri starfsemi sem felst í ráðgjöf
og að koma á vátryggingasamningi.
Í skýrslunni eru rakin ummæli
þess efnis að tryggingafélögin hafi
hafnað því að eiga viðskipti við
miðlara og sagt frá því að ekkert
aðildarfélaga Sambands íslenskra
tryggingafélaga hafi boðið upp á
starfsábyrgðartryggingar fyrir vá-
tryggingarmiðlara. Telur Sam-
keppnisstofnun að gögn málsins
sýni að aðildarfyrirtæki SÍT og
SÍT sjálft hafi gripið til aðgerða til
að torvelda komu vátryggingar-
miðlara inn á markaðinn í því skyni
að halda honum fyrir sig og þar
með brotið gegn samkeppnislögum.
Telur Samkeppnisstofnun að af
gögnum megi ráða að fljótlega eftir
setningu nýrra laga um vátrygg-
ingastarfsemi hafi átt sér umræður
og undirbúningsvinna innan SÍT
varðandi ýmis atriði tengd hinum
nýju starfsábyrgðartryggingum,
svipað því sem almennt virðist hafa
verið viðhaft þegar nýjar tegundir
lögboðinna trygginga komu til sög-
unnar. Á árinu 1995 hafi félögin
hins vegar farið að ræða saman um
viðbrögð við innkomu vátrygginga-
miðlara, sbr. ummæli í fundargerð
framkvæmdaráðs Vátrygginga-
félags Íslands (VÍS) frá 15. febrúar
1995 um að „engin hrifning sé með-
al félagsmanna með tilkomu miðl-
aranna“. Í framhaldi þessa virðist
ýmsum hugmyndum hafa verið velt
upp í þeim tilgangi að sporna við
innkomu vátryggingamiðlara á
markaðinn, og séu þar áberandi
hugmyndir um að neita sam-
skiptum við þá. Síðan hafi áður
boðaðri vinnu við skilmálagerð á
vegum SÍT verið hætt og ekkert
aðildarfélaganna hafi til þessa dags
haft á boðstólum starfsábyrgðar-
tryggingar vátryggingarmiðlara,
þrátt fyrir að allnokkrir slíkir séu
nú starfandi hérlendis. Telur Sam-
keppnisstofnun að þetta hafi verið
liður í ólögmætu samráði SÍT og
aðildarfélaga þess gegn innkomu
vátryggingarmiðlara.
„Samráð um að hamla sam-
keppni í starfsábyrgðartrygg-
ingum“
Á árunum 1993 og 1994 fór þess
að gæta í löggjöf að tilteknum leyf-
isskyldum starfsstéttum væri gert
að taka vátryggingu eða leggja
fram bankaábyrgð sem bætti við-
skiptamönnum þeirra tjón sem
rekja mætti til starfseminnar. Í
skýrslu Samkeppnisstofnunar er
bent á að þróunin hafði það í för
með sér að til urðu nýir hópar við-
skiptavina og gaf því tilefni til auk-
innar samkeppni á vátrygginga-
markaði. Gögn málsins beri með
sér að aðildarfyrirtæki Sambands
íslenskra tryggingafélaga hafi
fjallað sameiginlega um starfs-
ábyrgðartryggingar og aukna sam-
keppni á þessu sviði.
Birtar eru upplýsingar úr minn-
isblaði sem fannst í gögnum Ís-
lenskrar endurtryggingar um fundi
þar sem voru að minnsta kosti
fulltrúar Vátryggingafélags Ís-
lands, Sjóvár-Almennra, Trygg-
ingar hf. og Tryggingamiðstöðv-
arinnar, auk ÍE. Skjalið er dagsett
23. apríl 1994. Samkvæmt því hefur
á fundunum verið rætt um starfs-
ábyrgðartryggingar nokkurra
starfsstétta og hugsanlegt fyrir-
komulag á samstarfi um ýmsa
þætti í því sambandi. Fram kom
meðal annars að aðilar væru sam-
mála um „að starfsábyrgðartrygg-
ingar væru svið sem ekki væri
æskilegt að efna til harðrar sam-
keppni á“.
Samkeppnisstofnun telur að
minnisblaðið sýni að þessir keppi-
nautar hafi fjallað sameiginlega um
samkeppni á tilteknum markaði og
þróun hennar og skipst á upplýs-
ingum. Jafnframt hafi keppinaut-
arnir ákveðið að samræma skilmála
sína í þessum tryggingum. Um-
ræddir aðilar hafi náð samkomulagi
í skilningi samkeppnislaga um að
keppa ekki að fullu sín á milli á
þessu sviði. Í því felist óhjákvæmi-
lega að fyrirtækin hafi ákveðið að
draga úr samkeppni, meðal annars
í verði og um viðskiptavini, og fari
samkomulagið án tvímæla gegn 10.
grein samkeppnislaga.
Vísað er í fleiri gögn sem sögð
eru styðja þetta og gefa til kynna
að samráð hafi verið haft á þessu
sviði, meðal annars á vettvangi
Sambands íslenskra trygginga-
félaga. Þar er meðal annars um að
ræða bréf sem SÍT ritaði allsherj-
arnefnd Alþingis vegna frumvarps
til laga um breytingar á lögum um
málflytjendur. Þar segir meðal
annars að full ástæða sé til að ætla
að a.m.k. ekkert íslenskt vátrygg-
ingafélag fáist til að bjóða vátrygg-
ingu samkvæmt þeim skilyrðum
sem í frumvarpinu sé að finna.
Samkeppnisstofnun segir að hér sé
mælt fyrir munn stjórnar SÍT sem
í sitji forstjórar aðildarfélaganna.
Þessi fullyrðing geti aðeins verið
afleiðing þess að fulltrúar aðildar-
félaganna hafi skipst á upplýs-
ingum um skoðanir sínar á frum-
varpsdrögunum og fyrirætlanir
sínar í því sambandi. Verði því að
telja þessa ályktun fela í sér sönn-
un þess að aðildarfélögin hafi
ákveðið sameiginleg viðbrögð við
því, ef umrætt frumvarp hefði náð
fram að ganga í óbreyttri mynd.
Telur Samkeppnisstofnun að þessi
sameiginlega afstaða byggist á áð-
ur nefndu samkomulagi um að
keppa ekki af hörku á þessu sviði.
Bent er á að á eðlilegum sam-
keppnismarkaði sé það lykilatriði
að keppinautar bregðist sjálfstætt
við tilteknum aðstæðum á markaði
og samráðið innan SÍT vinni gegn
því sjálfstæði. Þá er vakin athygli á
því að félögin standi almennt sam-
eiginlega að skilmálagerð fyrir lög-
mæltar vátryggingar. Telur Sam-
keppnisstofnun að það renni að
sínu leyti frekari stoðum undir það
að ákvarðanir félaganna um vöru-
framboð séu samræmdar og þeim
gefist því færi á að sniðganga sam-
eiginlega tiltekna flokka trygginga
ef þurfa þyki.
Meðal annarra gagna sem Sam-
keppnisstofnun birtir í frumskýrslu
sinni eru bréf og minnisblöð sem
Samkeppnisstofnun telur að bendi
til ólögmætrar markaðsskiptingar
og verðsamráðs. Þannig hafi fjögur
aðildarfyrirtæki SÍT á vettvangi Ís-
lenskrar endurtryggingar veitt
hvert öðru upplýsingar um kjör sín
og tekjur í starfsábyrgðartrygg-
ingum fyrir lögmenn.
Niðurstaða þessa kafla frum-
skýrslunnar er að Samkeppnis-
stofnun telur að umrædd aðildar-
fyrirtæki SÍT og SÍT sjálft hafi
brotið gegn 10. og 12. grein sam-
keppnislaga með samkomulaginu
frá 1994 og öðrum aðgerðum sem
miðuðust að því að raska sam-
keppni á sviði starfsábyrgðar-
trygginga.
Morgunblaðið/Þorkell
’ Aðilar voru sammála um að starfsábyrgðartryggingar væru svið sem ekki væri æskilegt að efna til samkeppni á. ‘
Vátryggingafélag Íslands
Vátryggingafélag Íslands (VÍS)
hafnar því að hafa tekið þátt í
samstilltum aðgerðum til að
hindra innkomu vátryggingamiðl-
ara á markaðinn. Í greinargerð
félagsins segir að ályktanir Sam-
keppnisstofnunar um ólögmæta
hegðun verði ekki réttlættar með
vísan til gagna málsins.
Fram kemur sú skoðun VÍS að þessar tvær ólíku markaðs-
aðferðir við að bjóða tryggingar og þjónusta viðskiptavini, þ.e.
annars vegar milliliðalausar tryggingar og hinsvegar milli-
ganga vátryggingamiðlara, fari illa saman, m.a. í kostn-
aðarlegu tilliti. Verulegar líkur séu á að lítið sparist á móti
hinum aukna kostnaði sem miðlurum fylgi. Þar sem VÍS hefur
byggt upp á löngum tíma öflugt sölu- og þjónustunet um allt
land er það mat félagsins að hagkvæmasta leiðin sé að eiga
milliliðalaus samskipti við vátryggingataka. VÍS telur ná-
lægðina milli viðskiptamanna og tryggingafélaga slíka að
milliganga miðlara sé einfaldlega ofaukið. Samkvæmt því sé
sú afstaða VÍS að skipta ekki við vátryggingamiðlara einfald-
lega viðskiptaleg ákvörðun er byggist á eðlilegum markaðs-
forsendum.
Þá segir að VÍS hafi ekki boðið til sölu starfsábyrgðar-
tryggingar fyrir vátryggingamiðlara einfaldlega vegna lítillar
eftirspurnar eftir slíkum tryggingum hérlendis.
Sjóvá-almennar
Sjóvá-Almennar tryggingar (SA) telja það rangt og ekki
standast hefðbundin lögskýringarsjónarmið að félaginu hafi
borið eða jafnvel verið skylt að eiga viðskipti við þá vátrygg-
ingamiðlara sem óskuðu eftir því
að eiga viðskipti við félagið. Í
greinargerð SA segir það virðast
sem Samkeppnisstofnun gangi í
frumskýrslu sinn út frá þeirri for-
sendu samkvæmt ákvæðum laga
um vátryggingastarfsemi.
Segir að í upphafi a.m.k. hafi SA verið ljóst að mikið vantaði
upp á að vátryggingamiðlarar gætu sinnt veigamiklu ráð-
gjafahlutverki. Til þess hefðu þeir litla sem enga faglega
þekkingu eða reynslu. Þá hafi verið ljóst að kostnaður vegna
vátryggingamiðlunar skyldi borinn uppi af vátrygginga-
félögum án tillits til þess hvort samsvarandi sparnaður kæmi
til annars staðar í rekstrinum. Þessar staðreyndir leiddu til
þess að SA sýndi ákveðna varfærni gagnvart vátrygginga-
miðlurum og hefur látið sitt eigið starfsfólk annast þessa
þjónustu. Eins og kom fram hjá VÍS þá hefur Sjóvá-Almennar
byggt upp tengslanet með útibúum og umboðsskrifstofum um
allt land og þjálfað starfsfólk. Því telji félagið það ekki þjóna
hagsmunum sínum að nýta þjónustu vátryggingamiðlara.
Þá kemur fram að engar beiðnir hefðu borist um starfs-
ábyrgðartryggingar fyrir vátryggingamiðlara og því væru
þær ekki á boðstólum. Kæmu slíkar beiðnir fram yrðu þær
teknar til meðhöndlunar á sama hátt og beiðnir annarra
starfsstétta um starfsábyrgðartryggingar.
Tryggingamiðstöðin
Í andsvari Tryggingamiðstöðv-
arinnar (TM) til Samkeppnis-
stofnunar hafnar félagið því al-
gjörlega að aðildarfélög SÍT líti á
viðbrögð gegn vátryggingamiðl-
urum sem sameiginlegt verkefni.
Fullyrðingar um að margþætt umfjöllun og upplýsingamiðlun
um starfsemi vátryggingamiðlara innan SÍT sé brot á sam-
keppnislögum eigi ekki við rök að styðjast. Ekki geti talist
óeðlilegt að töluverð umfjöllun hafi verið um miðlarana á
þessum tíma þar sem þeir voru að koma nýir inn á markaðinn.
Þá segir að félagið hafi litið á miðlarana sem keppinauta og
hafi því ekki séð ástæðu til að bjóða upp á starfsábyrgðar-
tryggingar fyrir þá. Einungis hafi tvær fyrirspurnir borist um
slíkar tryggingar og félagið hljóti að hafa fullan rétt á því að
meta hvaða tryggingar það hafi á boðstólum. Það sé við-
skiptalegt mat og því hafnað að það geti talist brot á sam-
keppnislögum.
Samband íslenskra tryggingafélaga
SÍT telur að umræður sem
áttu sér stað á stjórnarfundum
um vátryggingamiðlun og vá-
tryggingamiðlara hafi verið al-
mennar og gagnlegar og því
fyllilega eðlilegar innan vé-
banda hagsmunasamtaka. Að
hluta til hafi verið um að ræða
umræður í tilefni af fyrirspurnum stjórnvalds og einnig snér-
ust þær að talsverðu leyti um hugsanlegar laga- og reglugerð-
arbreytingar. Slík umræða geti ekki fallið undir ákvæði 10. gr.
samkeppnislaga, þar sem hún lúti hvorki að né sé til þess fall-
in að hafa áhrif á þau atriði sem tiltekin eru í a- til c-lið í fyrstu
málsgrein greinarinnar.
SÍT leggur áherslu á að ekkert aðildarfélagið sé í markaðs-
ráðandi stöðu og beri þau því ekki skyldur sem slík. Hvert að-
ildarfélag hafi tekið sjálfstæða ákvörðun um viðskipti við vá-
tryggingamiðlara án nokkurs atbeina sambandsins. Fyrir
þeirri ákvörðun hafi legið málefnalegar ástæður.
Andmæli vegna vátryggingamiðlara
Milliganga vátryggingamiðlara óhagkvæm