Morgunblaðið - 11.08.2003, Blaðsíða 13

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. ÁGÚST 2003 13
ÞAÐ er aldarfjórðungur síðan
þessi sýning var frumsýnd í Man-
hattan Theater Club í New York
1978. Þá voru þrjátíu og fimm ár frá
því Thomas „Fats“ Waller lést langt
fyrir aldur fram 1943. Hann var ein
helsta stjarnan á seinnihluta svo-
kallaðrar Harlem-endurreisnar –
blómaskeiðs í sögu svartra Banda-
ríkjamanna á þriðja og fjórða áratug
síðustu aldar.
Waller söng og lék á píanó af mik-
illi snilld og samdi mikinn fjölda
laga. Djass var í þá daga álitinn létt
og siðspillandi tónlist og Waller var
umfram allt skemmtikraftur, þekkt-
ur fyrir frábæran húmor sem kom
fram í túlkun hans á textunum. Í
þeim leyndist oft broddur, þar sem
litið var á hinar ýmsu hliðar daglegs
lífs og næturlífsins í spaugilegu
ljósi. Hann var ekki aðeins frægur
fyrir eigin lög heldur gerði hann
með píanóleik sínum og túlkun mörg
lög samtímamanna sinna vinsæl,
enda liggur eftir hann um hálft þús-
und hljóðritana. Hér eru ekki ein-
ungis flutt lög eftir Waller heldur er
tæpur helmingur dagskrárinnar
helgaður lögum eftir aðra, lögum
sem Waller gjarnan lék og söng í
bland við eigið efni. Í raun má ætla
að lagavalið hafi að miklu leyti
stjórnast af þeim leikrænu mögu-
leikum sem felast í þeim og að hægt
væri að gefa sem breiðasta mynd af
tónlist þessa tíma.
Í þessari sýningu er brugðið upp
mynd af kvöldi í næturklúbbi í
Harlem á millistríðsárunum. Það er
álitamál hvort sýningin fellur undir
hina mjög svo loðnu skilgreiningu
„söngleikur“ enda er bein framvinda
í verkinu nær engin og samhengi
milli laga oft lítið. Í stað þess tekur
hvert lag við af öðru, í allt eru þau
þrjátíu talsins, og hinn leikræni
þáttur verksins er fólginn í þeim
möguleikum sem gefast innan hvers
lags. Tengslin byggjast meira á
þema en sögu, staðsetningu og þeim
lit sem flutningurinn tekur af kring-
umstæðunum. Verkið hlaut á sínum
tíma Tony-verðlaun sem besti nýi
söngleikurinn auk þess sem Richard
Maltby Jr. fékk líka verðlaun fyrir
leikstjórn og Nell Carter fyrir söng-
hlutverk sitt.
Að vissu leyti má segja að hér sé á
ferðinni tilraun til að minna á hve
djass getur verið skemmtilegur. Til-
raunakenndur spunadjass er oft
óaðgengilegur fyrir byrjendur en
það má ekki gleyma því að þessi teg-
und tónlistar þróaðist út frá hrein-
ræktaðri dægurtónlist síns tíma,
fjörugri tónlist sem gaf möguleika á
fjölbreytilegri túlkun og skapaði
grundvöll fyrir stórkostlegt framlag
fjölda listamanna á þessu sviði. Hér
er það fjörið sem er í forgrunni og
áhorfendum er boðið upp á hvert
gæðaatriðið af öðru, þar sem tónlist,
hreyfingar og leikur renna saman í
eina heild. Það skiptir minnstu máli
þó að áhorfendur þekki ekki lögin
áður en haldið er á sýninguna, því
það er hér sem þeim gefst besti
mögulegi kostur á að víkka sjón-
deildarhringinn og breikka tónlist-
arsmekkinn og fá smánasasjón af
aðgengilegustu tegund þessarar
tónlistar. Að sjálfsögðu þarf ekki að
kynna þessa tónlist fyrir djass-
áhugamönnum, hér gefst þeim kost-
ur á að hlusta á þekkta standarda í
bland við minna þekkta gullmola í
frábærum flutningi.
Andrea Gylfadóttir hefur löngu
sannað að hún hefur mjög víðtæka
hæfileika, ekki bara í söng heldur
líka í leik. Ógleymanleg frammi-
staða hennar í hlutverki Evu Peron í
söngleiknum Evitu sumarið 1997
sýndi hvers hún er megnug í hefð-
bundnum söngleik. Hér sýnir hún á
sér aðra hlið og túlkar djasslög af
miklu næmi og tilfinningu. Röddin
hefur slípast og þroskast í takt við
tilfinningarnar og það er oft ótrú-
legt hve hún nær góðum tökum á
forminu.
Það er ótrúlegt að fylgjast með
Kenyatta Herring á sviði. Hún hefur
allt til að bera sem getur prýtt eitt
svið: stórkostlega rödd og þekkingu
til að beita henni, frábæra tilfinn-
ingu fyrir tímasetningu og gríni,
leikhæfileika, persónutöfra auk þess
sem sópar að henni hvar sem hún
birtist.
Moyo Mbue hefur auk góðrar
raddar og skemmtilegra leikrænna
takta gott vald á danslistinni. Hún
var ásamt Chris Anthony Giles
fremst í flokki þegar sporið var tek-
ið, oft með frábærum árangri. Giles
hefur fallega rödd og kann að
sveigja hana að ótal túlkunarmögu-
leikum.
Seth Sharp stelur senunni í þeim
lögum þar sem hægt er að fara út
fyrir raunveruleikarammann, hann
nýtur sín best einn í sviðsljósinu í
stílfærðum töfraljóma eins og í „The
Viper’s Drag“ eða á léttari nótum í
laginu „Your Feet’s Too Big“. Hann
hefur ákaflega gott vald á röddinni
og einstaklega skýra framsögn.
Sharp er einnig leikstjóri sýningar-
innar og hann hefur unnið töluvert
afrek við að finna þá leikrænu
möguleika sem felast í hverju lagi
og þróa þá út fyrir hið augljósa og í
átt að hinu óvænta. Það eina sem
mátti út á leikstjórn hans setja var
hve lítið var um að möguleikar
sviðsrýmisins voru fullnýttir og hve
sjaldan söngvararnir hreyfðu sig
fram á svið í átt til áhorfenda eða til
hliðar. Einstaka uppbrotum í þessa
átt var því tekið fegins hendi.
Fimmmenningarnir fá allir tæki-
færi til að láta ljós sitt skína, í söng,
leik og dansi. Samhljómur raddanna
er oft framúrskarandi og það er
aldrei dauður punktur í sýningunni.
Hljómsveitin lék létt og skemmti-
lega, hrátt og fjörugt, og hvað hljóð-
færaleik og söng áhrærir var hvergi
veikur hlekkur.
Það er töluvert minna lagt upp úr
útliti sýningarinnar og greinilegt að
hljóðstjórnendur og ljósakeyrendur
voru ekki alltaf með á nótunum á
frumsýningu. Sviðsmyndin var full-
einföld fyrir svo langa sýningu,
ljósahönnunin einhæf og búningarn-
ir sveifluðust milli þess að vera gott
dæmi um stílhreinan glæsileika og
að vera formleysa í náttfatastíl.
Nótt á næturklúbbi
LEIKLIST
Hinsegin leikhús
Sýningin er sett saman skv. hugmynd
Murray Horwitz og Richard Maltby. Höf-
undur meirihluta laganna: Thomas
„Fats“ Waller. Meðhöfundar eða höf-
undar einstaka laga: Fred E. Ahlert, Her-
man Autry, Ada Benson, Harry Brooks,
Hoagy Carmichael, Nat „King“ Cole,
Fred Fisher, Porter Grainger, Charlie
Johnson, Harry Link, Billy Mayhew,
Jimmy McHugh, Everett Robbins og Roy
Turk. Höfundar texta: Fred E. Ahlert, Ada
Benson, Dorothy Fields, Fred Fisher,
Porter Grainger, Murray Horwitz, J.C.
Johnson, Charlie Johnson, Ed Kirkeby,
Ted Koehler, Frank Loesser, Richard
Maltby Jr., George Marion Jr., Billy May-
hew, Andy Razaf, Everett Robbins, Billy
Rose, Lester A. Santly, Roy Turk, Clar-
ence Williams og Joe Young. Leikstjóri:
Seth Sharp. Aðstoðarleikstjóri: Unnar
Geir Unnarsson. Búningar: Skaparinn –
Rósi og Dúsa. Danshöfundur: Randy
Luna. Sviðsmynd: Sviðsmyndir ehf. Ljósa-
hönnun: Ólafur Pétur Georgsson. Hljóð-
hönnun: Ívar Ragnarsson. Hljómsveit-
arstjóri: Agnar Már Magnússon.
Hljómsveit: Agnar Már Magnússon (pí-
anó), Erik Qvick (trommur), Jóel Pálsson
(saxófónn og klarinett) og Valdimar Kol-
beinn Sigurjónsson (bassi). Söngur, dans
og leikur: Andrea Gylfadóttir, Chris Anth-
ony Giles, Kenyatta Herring, Moyo Mbue
og Seth Sharp. Föstudagur 8. ágúst.
ENGA ÓÞEKKT
Sveinn Haraldsson
Morgunblaðið/Sverrir
Andrea Gylfadóttir sýnir hér á sér aðra hlið og túlkar djasslög af miklu
næmi og tilfinningu, segir Sveinn Haraldsson.
SMELLIN, einlæg, döpur, öðru-
vísi og hreint og beint furðuleg.
Eitt orð dugir skammt til að lýsa
innihaldi ljóðasafnsins Það er kom-
in halastjarna. Ljóðin eru hvert
með sínu sniði og mynda reyndar
með frábærum myndskreytingum
einstæða heild á hverri opnunni á
fætur annarri.
Eitt markmið eiga þó allir höf-
undarnir sameiginlegt, þ.e. að vilja
sjá veröldina með
augum barnsins.
Lottu Olsson
Anderberg frá
Svíþjóð tekst ætl-
unarverk sitt
ágætlega í fyrstu
ljóðum bókarinn-
ar – sérstaklega í
Skrímslaljóðinu
(bls.13). Hvers
lítils mega sín
líka máttleysisleg
rök eins og aldur gagnvart jafn-
hræðilegri vá og ógnvekjandi
skrímsli í næturhúmi?
Önnur ljóð vekja eftirtekt fyrir
að endurspegla ferska sýn barns-
ins á umhverfið, t.d. ljóðið Loksins
(bls. 36) eftir Kirsten Hammann
frá Danmörku með tilheyrandi
myndrænni útfærslu Dorte Karre-
bæk á heimi á hvolfi. Skemmtilegt
samspil ljóðskálda og myndlistar-
manna má reyndar sjá víðar í
safninu, t.d. í ljóðinu Þú ert hér
(bls.68) eftir Alexandur Kristian-
sen með myndskreytingu eftir
samlanda hans Edward Fugle frá
Færeyjum.
Ljóðmælandinn horfist í augu
við lesandann í gegnum tilbúna
glufu í bókinni og hvíslar til hans:
Hér ert þú/og það er gott/þar ert
þú/og það er gott./Ruglist ég á hér
og þar/er sama hvar þú ert/og það
er líka gott./Þannig má ég leika
með orðin,/þannig má ég sitja og
dreyma,/þannig má ég minnast og
gleyma./Því ég veit hvar þú átt
heima.
Sumum ljóðskáldanna eru tiltek-
in umfjöllunarefni ofarlega í huga.
Barbro Lindgren frá Svíþjóð yrkir
aðallega um hundinn Rósu, Titt-
amari Marttinen frá Finnlandi
yrkir um Skottu í skemmtigarð-
inum og Finn Øglænd frá Noregi
lítur inn á við í ljóðum eins og Þau
segja: Nei/Ekki gera svona/ekki
segja svona/ekki vera svona/en
svona er ég (bls. 101). Þó svo að í
ljóðum Finns sé sleginn einna al-
varlegasti hljómurinn í safninu á
hann sér þó fleiri hliðar eins og
greinilega kemur fram í ljóðinu
Maur skreið í hárið á mér: Maur
skreið í hárið á mér/Það getur vel
verið að hann eigi konu sem hann
elskar./Það getur vel verið að hann
eigi barn sem hann þarf að sjá fyr-
ir./Það getur vel verið að hann sé
bjartsýnn./En það sem mig klæj-
aði þegar hann gekk um hárið
(bls. 106).
Þegar gefið er út safn eftir ljóð-
skáld af svipuðu menningarsvæði
er áhugavert að velta því upp
hvort/hvað þau eigi sammerkt í
skáldskapnum. Ekki þarf heldur
að glugga í mörg ljóð í ljóðasafn-
inu til að átta sig á því að norrænu
höfundunum er veðrið ofarlega í
huga og sérstaklega þeim sem búa
á norðlægum slóðum eins og Evu
Jensen frá Tromsø í Noregi þar
sem sólin lætur sig hverfa í svart-
asta skammdeginu. Rétt eins og
sumsstaðar á norðanverðu Íslandi.
Ljóðið 21. janúar. Gult (bls. 52)
lýsir því vel þegar sólin lætur loks-
ins sjá sig aftur/… og allt í einu:
Gullrönd gægist fram/Mjúkt sólar-
ljós flýtur um fjallið,/hylur allt í
gyllt og gult./Við böðum okkur í
ljósi./Og stöndum kyrr þangað til
það hverfur./Svo förum við saman
heim./Sólin? Hún var bara að æfa
sig fyrir morgundaginn.
– Og til hliðar baða kappklædd-
ar litlar verur Gry Moursund út
öllum öngum í skærgulri birtu sól-
arinnar. Myndir hennar eru að
öðrum ólöstuðum höfundum mynd-
skreytinga í safninu sérstaklega
frumlegar og skemmtilegar.
Ekki er hægt að skilja svo við
Það er komin halastjarna að minn-
ast ekki á framlag Íslendinga í
safninu. Skemmst er frá því að
segja að Þórarinn og Sigrún Eld-
járn bregðast ekki lesendum sín-
um frekar en fyrri daginn. Þór-
arinn þarf ekki mörg orð til að
koma á óvart, kalla fram nýja
skynjun og kátínu í hugum lesend-
anna.
Eins og fleiri skáld af norðlæg-
um slóðum er honum náttúran og
veðráttan ofarlega í huga. Þórar-
inn yrkir um fífilinn, skýin og
vatnið og systir hans Sigrún fang-
ar hugmyndirnar eins og henni
einni er lagið. Mesta athygli vekur
myndskreytingin við ljóðið um
vatnið því að þar sýnir hún á sér
nýja hlið í einfaldri og sérstaklega
fallegri útfærslu á hringrás vatns-
ins.
Enda þótt börn hafi yfirleitt
gaman af ljóðum virðist hafa geng-
ið erfiðlega að halda áhuga þeirra
vakandi fram á fullorðinsár. Ljóðin
verða hvað eftir annað undir í bar-
áttunni um athygli lesenda og sér-
staklega í hamaganginum fyrir jól-
in. Þess vegna er einmitt alveg
gráupplagt að gefa út ljóðabók fyr-
ir börn á einhverjum öðrum tíma
eins og Mál og menning gerir með
myndarlegum hætti með ljóðasafn-
inu í vor.
Það er komin halastjarna er líka
einstaklega vandað ljóðasafn.
Ljóðin ná að fanga hugann, mynd-
irnar festa minninguna og svo má
kalla fram upplifunina hvað eftir
annað.
Ljóðin höfða til barna frá 3 til 4
ára aldri og eldri börnin ættu að
hafa gaman af því að bera saman
þau ljóð sem birt eru til sam-
anburðar í upprunalegri útgáfu og
íslensku þýðinguna og öfugt í til-
felli Þórarins Eldjárns. Upplestur
skáldanna sjálfra á geisladisk aft-
ast í bókinni færir lesandann
ennþá nær uppruna ljóðanna.
Sem sagt vönduð og skemmtileg
bók við allra hæfi sem gaman er
að grípa til, lesa og skoða, jafnt á
sólríkum sumardegi sem í svart-
asta skammdeginu.
Hrifist af kaldri
veðráttu
BÆKUR
Barnaljóð
Ljóðasafn með barnaljóðum eftir 10 nor-
ræna höfunda með myndskreytingum eft-
ir jafnmarga norræna listamenn í þýðingu
Böðvars Guðmundssonar. Mál og menn-
ing. Hönnun Maria Lundén. Prentun
Narayana Press, Danmörku. Samtals
108 bls.
ÞAÐ ER KOMIN HALASTJARNA
Anna G. Ólafsdóttir
Þórarinn Eldjárn
skáld.
Síðumúla 34 - sími 568 6076
Antik er fjárfesting
Antik er lífsstíll