Morgunblaðið - 08.09.2003, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 08.09.2003, Blaðsíða 18
18 MÁNUDAGUR 8. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. Á MEÐAN samningamenn ræða ýmis ákvæði um nið- urgreiðslur og því um líkt í samningaviðræðunum um viðskipti með landbúnaðar- afurðir í Cancun nú í vikunni eiga um 800 milljónir manna út um allan heim erfitt með verða sér úti um næstu mál- tíð. Að sögn Alþjóðaheilbrigðismála- stofnunarinnar, WHO, er hungur enn helsta dánarorsökin í heiminum, alveg eins og fyrir þúsund árum. Þetta er kaldhæðnislegt í ljósi þess að af þeim 300 milljörðum dollara sem ríku löndin greiða bændum sínum til að nið- urgreiða afurðir þeirra myndu fjárútlát aðeins einnar viku duga nokkurn veginn til að þurrka út þörfina fyrir matvælaað- stoð í ár og fara langt með að tryggja að fjöldi þeirra sem svelta í heiminum minnki um helming fyrir árið 2015. Jafnvel þótt samkomulag náist loks um viðskipti með landbúnaðarafurðir leikur vafi á því hvort áhrifa þess gæti nógu fljótt meðal sárfátæka og sveltandi fólksins í heiminum. Efnahagslega framþróunin nær ekki til allra, þannig að alltaf eru einhverjir skildir eftir. Launþegar í auðugu löndunum geta yf- irleitt reitt sig á styrki eða greiðslur frá ríkinu sem tryggir grunnheilbrigðisþjón- ustu, menntun, atvinnuleysisbætur og aðra þjónus fátækir bæ eða Bólivíu skóla og se komu ódýra urgreiddra) fjárfestinga til að gera b starfsbræðu – vegir, ma faldlega ek Ríkisstjó Ekkert sveltandi fólk Eftir James T. Morris ’ Þegar fulltrúar iðnríkjanna og þrórökræða afstæða ókosti tilslakana, og innflutningsgjalda ættu þeir að h degi hverjum deyja 24.000 manns ú Þ EGAR kommúnisminn í Austur- Evrópu hrundi voru leiðtogar nýju lýðræðisríkjanna sammála um að skjót innganga í Evrópusambandið ætti að vera forgangsverkefni þeirra. „Aftur til Evrópu!“ voru einkunnarorð þeirra og þorri íbúanna tók undir þau af miklum ákafa. Nú, átta mánuðum áður en þessi draumur rætist formlega, gætir samt vaxandi efasemda í Austur-Evrópu um ávinninginn af aðild að Evr- ópusambandinu. Hvað fór úrskeiðis? Frá sjónarhóli nýju lýðræðisríkjanna í aust- anverðri Evrópu hefur aðild að Evrópusam- bandinu fimm meginvíddir: táknræna sögulega merkingu, öryggistryggingu, hagsæld, póli- tískan stöðugleika og tryggingu fyrir rétt- arríki. Hver þessara þátta hefur verið áhrifa- mestur á ólíkum tímabilum síðustu fjórtán árin og hverjum þeirra tengjast mismunandi vænt- ingar í Austur- og Vestur-Evrópu. Táknræn söguleg merking Evrópusam- bandsins hefur alltaf snortið Austur- Evrópuþjóðirnar dýpra en þjóðirnar í vestri. Austur-Evrópuþjóðirnar líta á aðild að sam- bandinu sem staðfestingu á sögulegum tengslum sínum við Vestur-Evrópu og nýtt skref frá arfleifð sovétstjórnarinnar, en Evr- ópusambandið virtist ekki telja að mikið lægi á að koma til móts við þær væntingar. Þess í stað lagði Evrópusambandið áherslu á tæknilegar forsendur aðildar. Vestur- Evrópubúar virtust telja það litlu varða að skjót stækkun sambandsins til austurs gæti flýtt fyrir því að lýðræðið næði þar fastri fót- festu. Með því að líta aðeins á stækkunina sem tæknilegt úrlausnarefni skriffinna varð hún nánast gjörsneydd pólitískum siðareglum. Þýðing aðildar að Evrópusambandinu hvað varðar öryggismálin minnkaði einnig þegar Bandaríkin ákváðu að beita sér fyrir skjótri stækkun Atlantshafsbandalagsins. Sú stað- reynd að Bandaríkin urðu fljótari til en Evr- ópusambandið styrkti hollustuna sem margir í nýju lýðræðisríkjunum telja sig eiga að sýna Bandaríkjunum. Evrópusambandið missti hér reyndar af kjörnu tækifæri til að tengja stækkunina djörf- um umbótum á innviðum þess sem hefðu gert það að stórveldi. Þess í stað var stækkunin gerð að langdregnu hjakki, sem varð til þess að venjulegt fólk missti sjónar á væntanlegum ávinningi af aðildinni, þar sem sambandið stóð fast á þeirri grundvallarreglu að ný aðildarríki þyrftu að yfirtaka í löggjöf sína acquis communautaire (allar þær lagareglur og sam- þykktir sem sambandið hefur áður sett sér). Margir litu því á Evrópusambandið sem skrif- finnskubákn og skrímsli. Að lokum höfðu stuðningsmenn ESB-aðildar í valdastéttum Austur-Evrópu aðeins eitt ráð til að glæða áhuga almennings á aðildinni: al- mennar yfirlýsingar um hvernig Evrópusam- bandið tryggði frið og stöðugleika í álfunni, auk fyrirheitanna um hagsæld. Vígorðin um að fara „aftur til Evrópu“ heyrðust ekki lengur; það voru Bandaríkin sem komu Austur-Evr- ópuríkjunum aftur í Evrópu. Því miður er svo komið að jafnvel efnahags- legi ávinningurinn af ESB-aðild virðist óljós. Í aðildarviðræðunum stóð Evrópusambandið alltaf fast á því að það gæti ekki og ætlaði ekki að sýna Austur-Evrópuríkjunum sömu efna- hagslegu samstöðu og það sýndi ríkjum sem áður höfðu fengið aðild að sambandinu. Tilvonandi aðildarríki ESB geta auðvitað notið góðs af fjárfestingum sem spáð er að streymi til þeirra frá þeim löndum sem eru nú í sambandinu. Þegar öllu er á botninn hvolft verður sameiginlega efnahagssvæðið – og á endanum stækkað myntbandalag – til þess að auðvelt verður fyrir vestur-evrópsk fyrirtæki að flytja starfsemi sína til þeirra Evrópulanda þar sem rekstrarkostnaðurinn er minni en lög- in að mestu leyti þau sömu. En jafnvel þessi ávinningur kann að verða minni en talið hefur verið vegna áframhaldandi efnahags- samdráttar í mörgum Vestur-Evrópulöndum. Ekki er hægt að búast við miklum efnahags- legum bata í Evrópulöndunum nema ráðist verði í róttækar kerfisbreytingar. Til þessa hefur þó aðeins verið komið á bráðabirgðaum- bótum. Hægari hagvöxtur í nýju aðildarlöndunum gæti einnig orðið til þess að þau frestuðu upp- töku e mörg festa vítahr auknu því að Til þe þarf h háð er Nú samb fyrir h verul meiri stutt málið marg Áhug greið Eld bands ingar meira ópusa mikla festar Vegn ingaþ tilvon urra a verið vegna því að irkom á kost af tilv stofna leiðto Þes rofsh Chira tilvon ljósi s Þann rætis fögnu anver einke þetta reyns og Ve fagna Dragnast í átt að Ev Eftir Jiri Pehe Ji fy Y ’ Þótt mikill meirihlutiþeirra sem greiddu atkvæði hefði stutt aðildina í nánast öllum löndunum þar sem málið var borið undir þjóð- aratkvæði ákváðu margir að neyta ekki atkvæðisrétt- arins. Áhugaleysi er besta orðið til að lýsa atkvæða- greiðslunum sem farið hafa fram til þessa. ‘ © Project Syndicate.          !" STEFNAN Í CANCÚN Halldór Ásgrímsson utanríkis-ráðherra hefur kynnt fyrir rík-isstjórninni stefnu Íslands á ráðherrafundi Heimsviðskiptastofnun- arinnar (WTO) í Cancún í Mexíkó, sem hefst nú í vikunni. Í frétt í Morgun- blaðinu í gær kom fram að utanríkis- ráðuneytið teldi ekki útilokað að á fund- inum næðist samstaða um að skerða heimildir til framleiðslutengds land- búnaðar í kringum 60%, sem myndi þýða að heimildir Íslands lækkuðu úr um 13,5 milljörðum króna í 5,5 millj- arða. Vitnað er til minnisblaðs utanrík- isráðuneytisins, um að nýting Íslands á þessum heimildum hafi verið 80-90% og því ljóst að til breytinga verði að koma til að raunstuðningur rúmist innan framtíðarheimilda. Í minnisblaði utanríkisráðherra kem- ur einnig fram að íslenzk stjórnvöld leggi áherzlu á að viðhalda möguleikum til að stunda framleiðslutengdan stuðn- ing, auk þess að leggja áherzlu á að ekki sé hreyft við heimildum til að styðja við byggðir og búsetu, umhverfi og fleiri þætti eftir leiðum, sem ekki hafi við- skipta- eða markaðstruflandi áhrif. Þá telur utanríkisráðuneytið að þótt engar tölulegar stærðir liggi fyrir um lækkun tollaheimilda og þak á tollheim- ildir, sem hugsanlega verði samið um í Cancún, bendi allt til þess að íslenzkur landbúnaður muni á komandi árum standa frammi fyrir auknum markaðs- aðgangi erlendra búvara og meiri er- lendri samkeppni en þekkzt hafi til þessa. Því sé nauðsynlegt fyrir íslenzk- an landbúnað að halda áfram á hagræð- ingarbraut og stuðla að lækkuðum framleiðslukostnaði og verði til neyt- enda. Hins vegar finnur utanríkisráðu- neytið hugmyndum um þak á tolla flest til foráttu. Það er að sjálfsögðu ekki nema raun- sætt að gera ráð fyrir að viðræðurnar á vegum WTO muni leiða til þess að er- lendar landbúnaðarafurðir eigi greiðari leið að íslenzka markaðnum en verið hefur. Það er ánægjuefni að það sé nú sagt skýrt af hálfu ríkisstjórnarinnar; í Morgunblaðinu í dag segir Halldór Ás- grímsson að landbúnaðurinn verði að mæta auknum innflutningi með hag- ræðingu og meiri samkeppnishæfni. Hins vegar þurfa stjórnvöld að tala skýrar um fleiri atriði í viðræðunum. Hvað þýðir það til dæmis ef heimildir til framleiðslutengds stuðnings verða lækkaðar? Mun það þýða að milljarð- arnir, sem renna til landbúnaðarins á ári hverju, verði bara færðir yfir í ann- ars konar styrki, sem ekki teljist mark- aðstruflandi? Og hvað þýðir það að erf- itt sé fyrir Ísland að fallast á þak á tollaheimildir? Mega neytendur búast við því að á nýjan leik verði sá erlendi innflutningur, sem heimilaður verður, gerður svo dýr með ofurtollum að hann veiti íslenzkum landbúnaði í raun tak- markaða samkeppni? Íslenzk stjórnvöld þurfa að horfast í augu við að í WTO-viðræðunum verða þau að vega saman hagsmuni neytenda og skattgreiðenda annars vegar og hagsmuni landbúnaðarins hins vegar. Þau geta ekki leyft sér að einblína á hagsmuni landbúnaðarins. Þau verða líka að hafa í huga að samkvæmni sé í málflutningi þeirra í sjávarútvegsmál- um annars vegar, þar sem þau vilja sem mest frjálsræði, og í landbúnaðarmál- unum hins vegar. Loks verða þau að gæta þess að samræmi sé í málflutningi þeirra hvað varðar aðstoð við fátækustu ríki heims, sem mörg hver eiga mikið undir því að geta komið afurðum sínum á markað, og stefnunnar hvað varðar tolla og aðgang erlendra landbúnaðar- vara að íslenzkum markaði. HEIMSÓKN LUOS GANS Samskipti Íslands og Kína eru mik-ilvæg. Þau hafa lengstum verið góð og hafa eflst upp á síðkastið. Ber þar ekki síst að líta til efnahagslegra tengsla, en einnig má nefna samskipti í menningarmálum og á sviði ferðaþjón- ustu, sem fara vaxandi. Í gær kom hingað til lands með einkaþotu Luo Gan, einn af leiðtogum Kínverska alþýðulýðveldisins, í boði ís- lenskra stjórnvalda. Ísland er fyrsta landið í heimsókn hans til nokkurra Evrópuríkja, en hann fer einnig til Finnlands, Armeníu og Moldavíu. Luo Gan á sér langan feril, en er tal- inn einn af hinum nýju valdhöfum í Kína vegna þess að hann var í hópi þeirra, sem hlutu sæti í fastanefnd mið- stjórnar kínverska kommúnistaflokks- ins í lok síðasta árs. Hann er verkfræð- ingur og stundaði nám í Austur-Þýskalandi þar sem hann bjó í átta ár. Luo komst til metorða undir verndarvæng Lis Pengs, sem eitt sinn var einn valdamesti leiðtogi Kína, en dró sig í hlé úr kínverskum stjórnmál- um fyrr á þessu ári. Samstarf þeirra hófst á níunda áratugnum og fóru þeir með lögreglu- og öryggismál fyrir og eftir blóðbaðið á Torgi hins himneska friðar árið 1989. Síðan þá hefur Luo eflt tök sín á öryggiskerfi Kína og árið 1997 var svo komið að hann réð yfir örygg- issveitum, dómskerfinu og fangelsum landsins bæði í gegnum ríkisvaldið og flokksvaldið og á hann sér engan keppi- naut í þeim efnum. Hann hefur beitt völdum sínum til að handtaka mikinn fjölda andófsmanna, en einnig leitast við að gera umbætur í þá veru að draga úr misnotkun og brotum í fangelsis- og dómskerfinu í landinu, að sögn frétta- skýrenda. Hann er sagður talsmaður nútímalegra stjórnunarhátta, en um leið íhaldssamur í pólitík og aðild hans að atburðunum á Torgi hins himneska friðar ásamt tryggð hans við Li Peng geri að verkum að hann muni beita sér gegn því að flokkurinn hviki frá því að rétt hafi verið að beita mótmælendur hervaldi 4. júní 1989. Luo Gan mun hitta marga íslenska ráðamenn. Í heimsókn svo hátt setts valdamanns fjölmennasta ríkis heims felast mörg tækifæri. Annars vegar má gera ráð fyrir að á fundum hans með ís- lenskum ráðamönnum verði rætt um hin jákvæðu samskipti Íslands og Kína og mikilvæga viðskiptahagsmuni. Hins vegar hefur sjaldan gefist betra tæki- færi til að koma skoðunum Íslendinga á skelfilegu ástandi mannréttindamála í Kína á framfæri beint við mann, sem ber mikla ábyrgð á því ástandi en ætti jafnframt að vera í stöðu til að bæta þar úr. Því hefur verið haldið fram að Luo muni beita sér gegn því að stjórnarfar alræðis verði veikt í Kína. Ekki síst þess vegna er mikilvægt að hann fái að heyra vestræn sjónarmið.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.